دکتر افشین منیری؛ متخصص بیماری‌های عفونی
یک بیماری عفونی- ویروسی است که توسط ویروس هپاتیتC موسوم به HCV ایجاد می‌شود و عامل بیماری نوعی ویروس از نوعRNA تک‌رشته مثبت و پوشش‌دار، به اندازه 50 نانومتر است که جزء فلاوی ویروس طبقه‌بندی می‌شود و دارای شش ژنوتیپ اصلی است. آلودگی به این ویروس باعث التهاب در پارانشیم کبد می‌گردد.
در بیشتر موارد، آغاز این بیماری بدون نشانه (سمپتوم) است، اما در مراحل پیشرفته به شکل سیروز کبدی و در موارد کمتر سرطان کبد بروز می‌کند. انتقال بیماری از راه خون آلوده انجام می‌گیرد و در بیمارانی که پیشینه استفاده از مواد مخدر تزریقی، انتقال خون آلوده یا خالکوبی با سوزن آلوده را دارند، بیشتر دیده می‌شود.
از دیگر راه‌های انتقال، ارتباط جنسی است که درصد کمتری را به خود اختصاص می‌دهد. اغلب کارسینوم در یاخته‌های کبدی پیامد این هپاتیت است. ابتلا به این بیماری از بیشترین زمینه‌سازهای پیوند کبد در جهان به شمار می‌رود.
همه‌گیرشناسی
از دید اپیدمیولوژی حدود 3 درصد از مردم جهان (بین 170 - 130 میلیون نفر) به هپاتیت C مبتلا هستند و سرعت انتشار آن چیزی نزدیک به 3 میلیون نفر در سال است. بیش از 10 درصد این مبتلایان دچار سیروز و سرطان و هر ساله حدود 350 هزار نفر در اثر این بیماری جان خود را از دست می‌دهند. کشورهایی که بیشترین میزان ابتلای به هپاتیت C را دارند، به‌ترتیب مصر با 22درصد، پاکستان8/4 درصد و چین با2/3 درصد در فهرست سازمان بهداشت جهانی قرار دارند و بزرگ‌ترین راه انتشار ویروس در هر سه کشور، آلودگی از تزریق خون اعلام شده است. در ایران براساس آمار رسمی،
0/1 درصد جمعیت کشور آلوده به هپاتیتC تخمین زده می‌شوند، ولی طبق آمار غیررسمی بین 300 - 200 هزار نفر، یعنی 3/1 درصد جمعیت کشور به ویروس هپاتیت C آلوده هستند. آنچه نگران‌کننده است، آمار 80 - 60 درصدی افراد آلوده به هپایتتC است که بیماری‌شان به سمت مزمن شدن می‌رود و هرچند شیوع آن نسبت به هپاتیتB کمتر است، اما مشکلات و عوارض هپاتیت C به دلیل میل به مزمن شدن، بیشتر می‌باشد. عامل دیگر، همسایگی ایران با کشورهای دارای شیوع بالای هپاتیت همچون پاکستان است.
در سال 1379 در زندان‌های ایران اپیدمی هپاتیت C نزدیک به 20 درصد بوده که با دراختیار گذاشتن سرنگ یکبار مصرف در بین زندانیان و همچنین کمک به تغییر اعتیاد آنها از تزریقی به خوراکی، این بیماری کاهش یافت و در سال 84 آمار مربوط به معتادان تزریقی مبتلا به هپاتیت C حدود 5 درصد کاهش نشان داده است.
راه‌های انتقال
اعتیاد به مواد مخدر تزریقی و تماس با خون افراد آلوده از طریق استفاده مشترک از سوزن مصرفی، عامل مهمی در ابتلا به هپاتیت است.
افرادی که در معرض خطر ابتلا به هپاتیت C قرار دارند، به چهار دسته کلی تقسیم می‌شوند:
گروه اول: بیماران هموفیلی، دیالیزی و تالاسمی. به دلیل استفاده از خون و فرآورده‌های آن
گروه دوم: سابقه تزریق خون در سال‌های قبل از 1374 که در آن زمان خون از نظر آلودگی به ویروس هپاتیت C بررسی نمی‌شد.
گروه سوم: افراد معتاد به مواد مخدر تزریقی یا دارای شرکای جنسی متعدد.
گروه چهارم: این گروه شامل 40 - 30 درصد مبتلایان بوده و علت خاصی جهت ابتلای آنان یافت نمی‌شود.
انتقال از مادر به فرزند (پریناتال)
احتمال انتقال هپاتیت C از مادر به جنین بسیار کم است و به بیش از 10درصد نمی‌رسد. هرچند عموماً و در مورد هرنوع هپاتیت در طی حاملگی و زایمان، در مادران بدون دریافت اقدامات پیشگیرانه، احتمال انتقال به 90 درصد می‌رسد. 10 - 5 درصد از موارد انتقال مادر به جنین طی شش‌ماهه اول و عمده انتقال در سه‌ماهه آخر بارداری و هنگام زایمان اتفاق می‌افتد.
احتمال انتقال هپاتیت C از این طریق حدود 6 درصد است که در مادرانی که HIV و HCV با هم دارند، این نسبت به 17درصد می‌رسد و درضمن شیردهی موجب سرایت هپاتیت C نمی‌شود.
انتقال از طریق ارتباط جنسی
درصد انتقال هپاتیت C از این راه نسبت به هپاتیت نوعB کمتر است (اماهرگز به صفر نمی‌رسد). میزان انتقال برای همسران افراد آلوده که ریسک فاکتور دیگری ندارند، 1/5درصد ذکر شده است. میزان انتقال در مردانی که همسران HCV-آنتی بادی مثبت دارند، تفاوتی با مردانی که HCV -آنتی‌بادی همسرشان منفی است، ندارد.
اما برعکس در زنانی که همسران آلوده دارند، این نسبت چهار برابر حالت عکس است. این رقم در بین افرادی که رفتارهای جنسی پرخطر دارند، چند برابر می‌شود و برای اطمینان بیشتر، استفاده از کاندوم توصیه می‌گردد.
تزریق خون و فرآورده‌های خونی و پیوند اعضا
قبل از سال‌های 1989 اصلی‌ترین راه انتقال هپاتیت C محسوب می‌شد، اما امروزه با برقراری سیاست‌های سلامت خون شامل غربالگری در اهداکنندگان و خون‌های اهدایی و تکنیک‌های غیرفعال‌سازی ویروس که روی فرآورده‌های خونی انجام می‌شود، تا حدودی جلوی ایجاد آلودگی از این طریق گرفته شده است (گرچه این احتمال هنوز وجود دارد؛ به‌خصوص در افرادی که به طور مکرر نیاز به تزریق مشتقات خونی دارند.
انتقال از طریق وسایل تیز، نافذ و تماس‌های زیرپوستی
مهم‌ترین روش انتقال در این گروه، استفاده از سرنگ مشترک در معتادان تزریقی است. سایر فعالیت‌های همراه با انتقال ویروس که در این گروه قرار می‌گیرند، شامل خالکوبی، طب سوزنی، ختنه، تزریق و غیره است.
انتقال در حین ارائه خدمات تشخیصی و درمانی
انتقال ویروس به صورت عمده در دیالیز و همچنین از طریق ابزارهای آلوده در دندانپزشکی، جراحی، اندوسکوپی و سایر اقدامات تشخیصی و درمانی صورت می‌گیرد؛ مثلاً در مصر که بیشترین نرخ آلودگی به HCVرا در جهان دارد، عامل دندانپزشکی اصلی‌ترین راه انتقال شناخته شده است.
احتمال ایجاد تغییر در سرم خون به دنبال حوادث شغلی نظیر فرو رفتن سوزن در مورد هپاتیت B و آنتی ژن مثبت 62 -37 درصد ذکر شده، در حالی که این رقم در مورد هپاتیت8c/1 درصد است. احتمال انتقال HCV در حین ارائه خدمات بهداشتی درمانی از طریق تماس‌های مخاطی بسیار نادر است...
برای خواندن بخش دوم- هپاتیت C؛ پیشگیری و درمان- اینجا کلیک کنید.
