تومورهای مغزی (۱)

دکتر علیرضا زالی؛ متخصص و جراح مغز و اعصاب

تومورهای مغزی اساسا جزء بیماری‌های جدی سیستم اعصاب مرکزی محسوب می‌شوند؛ زیرا به دلیل ماهیت خاصی که دارند می‌توانند منجر به تغییراتی در مرگ و میر و شاخص عوارض و موربیدیتی ناشی از بیماری‌های مغز و اعصاب شوند.

طبقه‌بندی تومورهای مغزی

تومورهای مغزی به دو دسته اولیه و ثانویه تقسیم می‌شوند که در مورد هر کدام توضیحاتی ارائه می‌گردد:

تومورهای مغزی اولیه: منظور از تومورهای اولیه، تومورهایی هستند که به دلایلی از یکی از عناصر آناتومیک داخل جمجمه منشاء گرفته‌اند؛ بنابراین، تومورهایی که از پوست سر، جمجمه، پرده مغز و منبع مغز منشاء می‌گیرند، جزء این دسته از تومورها هستند.

در تومورهای مغزی، فرضا در بیمار مبتلا به Basal Cell Carcinoma  نیز به دلیل تهاجم این تومور، پشت گوش و استخوان تخریب می‌شود و بر پرده دور مغز و حتی ممکن است به داخل مغز هم آسیب برسد.

مشابه این حالت در Squamus Cell Carcinoma  یا در Melanoma هم ممکن است ایجاد شود. اگرچه این نوع تومورها از دسته تومورهای پوستی هستند، اما وقتی به مغز حمله می‌کنند، به عنوان یک تومور اولیه، بر روی سیستم مغز و اعصاب، قابل بررسی هستند.

تومورهایی مانند تومور مننژیوما اگرچه از پرده‌های مغز منشاء می‌گیرند، ولی می‌توانند گسترش پیدا کرده، استخوان را گرفتار کنند و حتی در برخی موارد موجب ارتشاح پوستی شوند. در واقع، هر یک از این عناصر موجب ضایعه تومورال شوند، می‌توان از لفظ تومورهای مغزی استفاده کرد.

تومورهای مغزی ثانویه

تومورهای ثانویه، تومورهایی هستند که منشاء آنها در جایی دیگر است و متاستاتیک به وجود می‌آیند که متناسب با سن و طول عمر افراد در یک جامعه می‌باشند؛ به این معنا که هر چه طول عمر در یک جامعه بیشتر باشد، احتمال بروز تومورهای متاستاتیک هم افزایش می‌یابد.

شیوع تومورهای مغزی در سنین مختلف

رشد تومورهای مغزی متناسب با سن و جنس افراد متفاوت است؛ مثلا تومورهای متاستاتیک، تومورهایی هستند که در دهه پنجم زندگی شیوع بیشتری دارند؛ همچنین توزیع این نوع تومورها در خانم‌ها متفاوت است.

اگرچه شایع‌ترین توموری که به مغز متاستاز می‌دهد، تومور ریه است و به دلیل جریان خونی که از قلب به ریه وارد می‌شود، امکان لانه گزینی سلول‌های تومورال در ریه وجود دارد، به دلیل اینکه پالایش این سلول‌ها مستقیما در داخل ریه و در جریان عمومی خون صورت می‌گیرد، در خانم‌ها به دلیل شیوع بالای تومورهای پستان، متاستاز این تومورها به مغز وجود دارد.

با اینکه درصد شیوع برخی تومورها در جامعه پایین است، ولی تمایل بسیار زیادی به تهاجم و متاستاز به مغز را دارند؛ مانند ملانوما یا کوریوکارسینوما.

انسیدانس تومورهای مغزی

براساس آمار انسیدانس تومورهای مغزی در کشور، با آمارهای جهانی مشابه است. پیش‌بینی می‌شود در جامعه ما، به طور معمول، به ازای هر صد هزار نفر در هر سال، 6-5 مورد جدید تومورهای مغزی مشاهده شود؛ لذا براساس آمار، در جامعه کنونی ما با افزایش وسایل کمک تشخیصی، امکان تشخیصی تومورهای مغزی، در مراحل اولیه افزایش می‌یابد.

تومورهای مغزی در اطفال

تومورهای مغزی اطفال با تومورهای سنین بزرگسالی تفاوت دارد. شایع‌ترین سرطان در اطفال، سرطان ناشی از خون است؛ ولی شایع‌ترین سرطان غیرخونی، در اطفال تومورهای مغزی هستند که از نوع سرطان Solid می‌باشند.

طبقه‌بندی تومورهای مغزی براساس منشاء

در سیستم اعصاب مرکزی دو گروه سلول‌های عمومی وجود دارند:

1- سلول‌های پشتیبان یا حفاظت‌کننده که تحت عنوان خانواده بزرگ سلول‌های پشتیبان گلیال نامیده می‌شدند و بخش عمده‌ای از سلول‌های سیستم اعصاب مرکزی، اعم از مغز، نخاع و مخچه و ساق مغز را این نوع سلول‌ها تشکیل می‌دهند. سلول‌های گلیال، از سلول‌های تخصصی پشتیبانی و حفاظت می‌کنند.

2- سلول‌های اختصاص‌یافته سیستم اعصاب (نورون‌ها)

با توجه به اینکه تعداد سلول‌های گلیال نسبت به نورون‌ها بیشتر است، احتمال ایجاد تومورهای مغزی که از سلول‌های گلیال منشاء می‌گیرند، نسبت به تومورهایی که از نورون‌ها منشاء می‌گیرند، ده برابر بیشتر می‌باشد؛ یعنی تنها ده درصد تومورهای مغزی ناشی از نورون‌ها و 90 درصد ناشی از سلول‌های گلیال هستند.

بنابراین، شایع‌ترین تومورهای مغزی، تومورهای با منشاء گلیال می‌باشند. از این گروه تومور «Glyoma» شایع‌ترین تومور مغزی است که در گروه‌های سنی مختلف ممکن است دیده شود. پس از تومورهای Glyoma، تومورهای متاستاتیک و تومورهای مننژیوما از نظر شدت و میزان بروز قرار دارند...

برای خواندن بخش دوم- تومورهای مغزی- اینجا کلیک کنید.