دکتر حسن محمدحسینی اکبری؛ متخصص آسیب‌شناسی
حجامت در لغت به معنای گرفتن حجمی از خون است و شاید علت این نامگذاری نحوه انجام این عمل باشد که از طریق گشایش و انبساط موضعی می‌باشد. در طب، نوعی خون‌گیری ویژه از پوست است که به منظور حفظ سلامت، پیشگیری و یا درمان بیماری‌ها انجام می‌شود. ولی از نظر فیزیوپاتولوژی حجامت شامل دو قسمت التهاب و آسیب موضعی می‌باشد.
تاریخچه
اسناد معتبر نشانگر انجام عمل حجامت در مقدونیه و یونان است. در آن زمان اطبا متوجه این نکته شده‌اند که وقتی جنگاوران در جنگ دچار آسیب‌هایی مانند اصابت شمشیر می‌شوند، در اثر تکرار این مجروحیت‌ها بسیاری از بیماری‌های قبلی آنها درمان می‌شود و در مواردی از برخی بیماری‌ها که دیگران در اثر عوامل عفونی و سایر علل به آن دچار می‌شوند، در امان می‌مانند.
لذا انسان به‌تدریج دریافت که با ایجاد زخم به‌وسیله تیغ یا سوزن می‌تواند به حفظ سلامت، پیشگیری از بیماری‌ها و درمان آنها کمک کند. دین اسلام نیز روش درمانی را مورد تایید قرار داده است.
در حدیثی از رسول اکرم (ص) آمده است: پنج مورد جزء سنت‌های پیامبران است: حیاء، حلم، حجامت، مسواک کردن و عطر زدن. همچنین حجامت در روایات فراوانی مورد تایید ائمه اطهار قرار گرفته است.
ابن‌سینا در کتاب قانون، حجامت را از ارکان اصلی درمان به شمار می‌آورد و جرجانی در کتاب ذخیره خوارزمشاهی تاکید فراوانی بر انجام حجامت دارد.
در قرن 16 میلادی حجامت در اروپا یک روش درمانی رایج بوده است و پزشکان اروپایی مشهوری مانند Fallopio، Vidius و Dallacrore به این کار مبادرت می‌ورزیده‌اند. از اوایل قرن بیستم در آلمان در برخی از مراکز درمان طبیعی (Heilpraktiker) حجامت انجام می‌شود.
فیزیوپاتولوژی حجامت
حال ببینیم در عمل حجامت چه اتفاقی می‌افتد و آیا این اتفاق می‌تواند واقعا در بدن انسان تاثیر مثبت داشته باشد؟ همان‌گونه که اشاره شد، حجامت شامل دو قسمت است: قسمت اول ایجاد نوعی التهاب مصنوعی توسط بادکش کردن و قسمت دوم ایجاد یک آسیب بافتی کنترل‌شده در پوست ملتهب می‌باشد.
در این حالت التهاب به‌وجودآورنده شامل تمام قوانین مربوطه خواهد بود؛ یعنی ناحیه ملتهب دچار پرخونی، گرما، قرمزی، سفتی، درد و بی‌حرکتی خواهد شد و به دنبال آن واسطه‌های التهابی از سلول‌های ناحیه ملتهب آزاد می‌شود.
یکی از این واسطه‌ها، فاکتورهای کموتاکتیک است که موجب جذب سلول‌های مختلف سیستم ایمنی از جمله لنفوسیت‌های T و B، نوتروفیل‌ها، ائوزینوفیل‌ها، بازوفیل‌ها، ماست‌سل‌ها و ماکروفاژها به ناحیه مذکور می‌گردد و پس از ایجاد زخم در ناحیه به وسیله تیغ یا سوزن تمام مراحل فوق تشدید می‌شود و باز هم فرآیند آزاد شدن واسطه‌ها از سلول‌های موجود و سلول‌های بسیج شده در ناحیه شدت می‌یابد.
از جمله موادی که از سلول‌های ایمنی آزاد می‌گردند، اینترلوکین‌ها (IL) هستند که حداقل اثرات 18 نوع آن به طور واضح در مقالات و کتب مرجع توضیح داده شده است. به عنوان مثال، مهم‌ترین اثرات IL1 و IL2 بسیج، تکثیر و تمایز سلول‌های ایمنی در تمام سیستم ایمنی است و از همین جا می‌توان به راز حجامت پی برد که تحریک و ارتقای توان سیستم ایمنی از طریق ایجاد التهاب و آسیب موضعی عمدی توسط پزشک است.
البته این فقط یکی از اثرات حجامت است و باید محاسن و خطرات آن به تفصیل مورد بررسی قرار گیرد.
امروزه با توجه به اینکه حجامت با وسایل یک بار مصرف بهداشتی و توسط پزشک آموزش‌دیده انجام شود، نگرانی حجامت در شرایط بهداشتی و توسط پزشک آموزش دیده بدلیل انتقال بیماری‌هایی مثل ایدز و هپاتیت کاملا بی‌دلیل می‌باشد.
بنابراین با توجه به اثرات قطعی حجامت در طب سنتی و تایید معصومین (علیهم‌السلام) و وجود دلایل علمی کافی مبنی بر مفید بودن این روش طبی و همچنین انجام مطالعات و تحقیقات علمی متعدد در مورد اثرات آن، پیشنهاد می‌گردد پزشکان محترم از این روش برای حفظ سلامت، پیشگیری و درمان بیماری‌ها، پس از اخذ آموزش‌های کامل استفاده نمایند.
