د کتر مجید حاجی فرجی : متخصص تغذیه و رژیم درمانی و عضو فرهنگستان علوم پزشکی کشور
تحریریه زندگی آنلاین : شیوع بیماریهای غیرواگیر به طور معمول به عوامل متعددی بستگی دارد. یکی از این عوامل که امروزه بسیار مهم و شاید مهم‌ترین عامل برای بروز و شیوع بالای آن در جوامع باشد، الگوی تغذیه و عادات غذایی در واقع جزئی از عوامل سبک زندگی است. عوامل دیگری چون فعالیت بدنی، عوامل ژنتیکی، سابقه بیماریهای زمینه‌ای و رعایت دستورات بهداشتی نیز در این سبک زندگی نقش دارند و لذا همه این موارد می‌توانند در بروز و یا شیوع بیماریهای غیر واگیر نقش داشته باشند.
مهم‌ترین عامل بروز این بیماری‌ها، عادات نادرست و دریافت ناکافی یا نا مناسب مواد غذایی است. اضافه وزن و چاقی از مهم ترین پیامدهای سبک نامناسب زندگی است که متعاقب آن احتمال بروز بیماریهای غیرواگیر از جمله بیماریهای قلبی- عروقی، کبدی، دیابت، کلیوی و سرطان‌ها را به صورت صعودی افزایش می‌دهد، بنابراین اینجا است که بحث تغذیه بسیار اهمیت می‌یابد.
در این راستا تعریف جایگاه شفاف برای کارشناسان تغذیه درشبکه سلامت کشور، بسیار ضروری است. نقش کارشناسان تغذیه در افزایش سطح سواد تغذیه‌ای و آموزش مردم، در حوزه پیشگیری از بیماری‌ها بسیار مهم و اثربخش است. حضور و فعالیت آنها در گستره شبکه‌های بهداشتی، بیمارستان‌ها، مدارس و مهد کودک‌ها، سازمان‌ها و مراکز دولتی و خصوصی، فدراسیون‌ها و باشگاه‌های ورزشی کاربرد زیاد و ارزشمندی دارد که بایستی به درستی اطلاع‌رسانی و شناخته شود و همچنین مورد توجه و عنایت مسئولین و دست‌اندرکاران قرار گیرد.
بیشتربخوانید:
کاهش هزینه‌های درمانی و سلامت در کشور با بکار‌گیری کارشناسان و مشاوران تغذیه
یکی از نقش‌هایی که کارشناسان و متخصصان تغذیه می‌توانند در کشور ایفا کنند، کمک به ارتقای سطح سلامت جامعه با پیشگیری از ابتلا به بیماریهای غیرواگیر، کنترل این بیماری‌ها و کاهش هزینه‌های درمان در جامعه است.
کدام گروه از سازمان‌ها یا مراکز دولتی و خصوصی، نیاز بیشتری به حضور مستمر یا دوره‌ای کارشناسان تغذیه در مرکز خود دارند؟
هر سازمان یا مرکزی که گروهی از افراد را با هر هدفی دور هم جمع کرده است، باید به فکر حفظ سلامت آنها هم باشد و سلامت غذا و تغذیه مناسب یکی از مهم‌ترین ارکان حفظ سلامتی افراد در گروه‌های مختلف اجتماعی است.
با این حساب، مدیریت غذا و سلامت تغذیه افرادی که در سازمان‌ها و اداره‌های مختلف برای انجام کارهای خاصی دور هم جمع شده‌اند، با کمک یک متخصص یا کارشناس تغذیه میسر خواهد بود. از این رو، به نظر می‌رسد که تمام مراکز دولتی و خصوصی به حضور دوره‌ای یا تماموقت مشاوران تغذیه برای حفظ سلامت کارکنان خود نیاز دارند.
بیشتربخوانید:
حضور مشاور و کارشناس تغذیه در مهدهای کودک
شاخص سوءتغذیه در جوامع مختلف، با کودکان زیر 5 سال محک زده می‌شود و از آنجا که مهدهای کودک هم پذیرای بچه‌های زیر 5 سال هستند، بنابراین لزوم تدوین یک برنامه غذایی سالم در این مراکز، از اهمیت بسیار زیادی در جامعه برخوردار است. معمولاً، بیشترین مشکلات مربوط به اختلال قد، وزن و سوءتغذیه در بچه‌های زیر 5 سال به برنامه غذایی ناسالم آنها برمی‌گردد. از این رو، تمام مهدهای کودک می‌توانند باتوجه به وجود کارشناسان تغذیه فراوان در کشور، یک کارشناس دوره‌ای یا تماموقت در مرکز خود استخدام کنند یا در صورت کمبود اعتبار و بودجه، مهدهای هر منطقه شهرداری، یک کارشناس تغذیه در اختیار داشته باشند.
این کارشناسان می‌توانند برای کودکان کم‌غذا، بدغذا، بیش غذا یا آنهایی که دچار اختلال رشد هستند، برنامه‌های هفتگی ترتیب بدهند تا با اصلاح الگوی تغذیه‌ای آنها، جامعه را به‌سمت داشتن کودکانی سالم از نظر جسمانی و روانی، بکشانند. این اقدام، به ارتقای سطح سلامت نسل‌های آینده در جامعه هم کمک شایانی خواهد کرد.
لزوم حضور مشاوران و کارشناسان تغذیه در مدارس
مدارس، یکی از برجسته‌ترین پایگاه‌هایی هستند که ضرورت زیادی به حضور تماموقت یا پاره‌‌وقت کارشناسان تغذیه در آنجا وجود دارد. کمبودهای تغذیه‌ای، مشکلات مربوط به گرسنگی‌های سلولی و بحث چاقی و لاغری در میان کودکان و نوجوانان در سنین مدرسه، بسیار داغ است. کارشناسان تغذیه برای شناسایی علائم کمبودهای تغذیه‌ای مانند کمبود آهن و...، آموزش دیده‌اند و می‌توانند با تشخیص به موقع این مشکلات در دانش‌آموزان، اقدام فوری برای تنظیم برنامه غذایی، اصلاح الگوهای تغذیه‌ای یا تجویز مصرف مکمل را انجام دهند. این طرح، طرح بسیار مهمی است که متاسفانه، آموزش و پرورش به دلایلی مانند عدم تامین اعتبار، استقبال چندانی از آن نکرده است و این عدم استقبال می‌تواند در آینده‌ای نه‌چندان دور، تاثیر منفی خود را بر سلامت جسمانی و حتی کاهش قدرت یادگیری دانش‌آموزان، نشان دهد. به‌طور کلی، اثربخشی حضور کارشناسان تغذیه در مدارس و هزینه-فایده آن، بسیار بیشتر از هزینه‌های درمان بیماری‌ها شامل کمبودهای تغذیه‌ای و یا عوارض اضافه وزن و چاقی است. از این رو، والدین هم باید از مدارس بخواهند که به‌صورت جداگانه یا گروهی (با مدرسه‌های دیگر)، از نظرات کارشناسان تغذیه در مدرسه برای حفظ و ارتقای سطح سلامت دانش‌آموزان، کمک بگیرند.
بیشتربخوانید:
حضور کارشناسان تغذیه در باشگاه‌های ورزشی
متاسفانه این روزها، باشگاه‌های ورزشی، به‌خصوص باشگاه‌های بدنسازی، تبدیل به مکان‌هایی برای تجویز و مصرف انواع و اقسام مکمل‌های خوراکی و تزریقی یا رژیم‌های چاقی و لاغری نادرست و بسیار آسیب‌رسان شده‌اند.
مصرف خودسرانه مکمل‌های ورزشی یا تجویز آنها توسط افراد غیر آکادمیک می‌تواند سلامت سیستم گوارشی، کبد، کلیه‌ها و قلب ورزشکاران را تهدید کند و حتی خطر مرگ را برای آنها به دنبال داشته باشد.
از این رو، حضور یک کارشناس تغذیه در باشگاه‌های ورزشی، هم جلوی تجویز نادرست مکمل‌ها را می‌گیرد و هم با اصلاح الگوهای تغذیه‌ای هر ورزشکار، نیازهای بدن او را فراهم می‌کند تا دیگر دلیلی برای مصرف مکمل‌هایی که بیشترشان هم تقلبی هستند، ایجاد نشود. اجباری شدن این طرح، قدم مفید و موثری است که می‌تواند از سوی وزارت ورزش و جوانان برای حفظ سلامت جوانان ورزشکار کشورمان برداشته شود.
برخی از ورزشکاران حرفه‌ای ما مدال‌های منطقه‌ای یا جهانی را به دلیل کاهش قدرت بدنی ناشی از تغذیه نادرست، از دست می‌دهند
متاسفانه، همینطور است. حضور مستمر کارشناسان تغذیه در فدراسیون‌های ورزشی، یکی از الزامات برای موفقیت ورزشکاران حرفه‌ای کشور است. متاسفانه، بسیاری از مدال‌های ما در مسابقات آسیایی اخیر یا در بازی‌های بین‌المللی تیم ملی والیبال و سایر تیم‌های ملی، به‌خاطر کاهش قدرت بدنی ورزشکاران در روزهای آخر مسابقات، از دست آنها خارج شد. تنظیم یک برنامه غذایی سالم یا مکمل‌یاری که بتواند تمام نیازهای بدن یک ورزشکار حرفه‌ای را براساس استانداردهای مجاز بین‌المللی تأمین کند و انرژی کافی را هم تا آخرین روز مسابقات برای او به همراه بیاورد، توسط یک کارشناس تغذیه که برای این کار، آموزش دیده است، میسر خواهد بود.
این کارشناسان در صورت همکاری فدراسیون‌ها و لیگ‌ها، می‌توانند به منظور ارتقای سلامت و آمادگی جسمانی ورزشکاران حرفه‌ای، در خدمت تیم‌های ملی باشند تا آنها را برای کسب بهترین نتیجه، یاری کنند.
حرف آخر
در یک کلام اینکه هیچ کاری مانند اصلاح الگوهای تغذیه‌ای در یک جامعه نمی‌تواند به پیشگیری از ابتلا به بیماریهای غیرواگیر، ارتقای سطح سلامت و کاهش هزینه‌های درمان در آن جامعه کمک کند و این، یکی از بهترین شیوه‌های خودمراقبتی در جامعه است.
