میزان اقبال به برندهای مختلف
آمارهای انجمن واردکنندگان موبایل نشان می‌دهد که سامسونگ پرفروشترین برند تلفن‌همراه در ایران است و حدود نیمی از گوشی‌‌‌‌‌هایی که در بازار موبایل کشور به فروش می‌رسد متعلق به این برند است، با این‌حال در سال‌های اخیر برند شیائومی با عرضه محصولاتی با امکانات مشابه و قیمتی به مراتب پایین‌تر از معادل همان گوشی در برندهای دیگر، توانسته روز‌به‌روز سهم خود از بازار موبایل کشورها را بیشتر کند.
این اتفاق مختص ایران نیست و برند شیائومی پیشرفت قابل‌توجهی در کسب سهم از بازارهای جهانی نیز داشته است، به‌طوری‌که پس از عرضه مدلهای سری Mi 10، اقبال به خرید گوشیهای این برند با افزایش قابل‌توجهی مواجه شد و حتی در ماه‌های اخیر شیائومی توانست جایگاه اپل در جدول پرفروشترین گوشیهای دنیا را تصاحب کند و به دومین برند پرفروش موبایل تبدیل شود. سهم برند شیائومی از بازار ایران حدود 30درصد است. باوجود آنکه سهم برند اپل از بازار موبایل ایران کمتر از 10درصد است، اما به دلیل قیمت بالای گوشیهای این برند، همین میزان فروش نیز قابل‌توجه به‌حساب می‌‌‌‌آید، خصوصا آنکه کاربران این برند عموما کاربرانی متعصب هستند و در بازار بسیار فعالند. گوشیهای آیفون سری13 برند اپل، گوشیهای خم‌شونده3ZFold و3 ZFlip از برند سامسونگ و گوشی می11 اولترا از برند شائومی، گوشیهای جدید این سه برند پرمخاطب بازار ایرانند که اکنون در راس توجه گوشی‌‌‌‌بازهای بازار موبایل قرار دارند. بررسی‌‌‌‌های میدانی نشان می‌دهد که اکثرا قیمت این گوشیها در بازار کشور نسبت به معادل دلاری آنها اندکی بیشتر است، با این‌حال این اختلاف قیمتی در گوشیهای آیفون سری13 بسیار محسوس‌‌‌‌تر بوده، به‌طوری که در مدل خاص آیفون13 پرومکس با حافظه یک ترابایتی، این اختلاف قیمت در ایران و بازارهای دیگر کشورها به حدود 20 میلیون تومان رسیده است.
اختلاف قیمتی در ایران با بازارهای جهانی
با تبدیل قیمت جهانی گوشیهای موبایل (که عموما در سایت برند تولیدکننده درج می‌شود) بر اساس قیمت روز ارز، حدود کلی قیمت گوشی موبایل در ایران قابل محاسبه است و با این حال با توجه به هزینه‌های خاصی که برای رساندن این گوشی و گذر از مرزهای گمرک صرف می‌شود، افزوده‌شدن میزانی هزینه سربار به قیمت نهایی طبیعی است. طبق آنچه رضا خوشخرام، از فعالان و واردکنندگان بازار موبایل کشور به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: ماکزیمم هزینه سرباری که به واردکننده تحمیل می‌شود به 17درصد می‌رسد. در این 17 درصد، از هزینه‌های مختلفی مانند مالیات، هزینه صراف، هزینه پروفورما، جابه‌جایی در دبی و... (که در رساندن گوشی به مرزهای کشوربه قیمت اضافه می‌شود)، تا هزینه‌‌هایی مانند عوارض گمرکی و مالیات‌ارزش‌افزوده و... لحاظ شده است.
در محاسبه تعرفه واردات، به میزان 4درصد قیمت ثبت‌شده گوشی در سامانه گمرک بابت حقوق و عوارض گمرکی لحاظ می‌شود و یک‌‌درصد اضافه نیز حق هلال‌احمر در نظر گرفته می‌شود؛ یعنی در مجموع ابتدا یک هزینه معادل 5درصد قیمت دلاری گوشی بر مبنای ارز 4200 تومانی لحاظ می‌شود.
از سوی دیگر، برای محاسبه 9درصد ارزش‌افزوده نیز باید مجموع قیمت دلاری گوشی و هزینه نقل و انتقال درج شده در فرم‌‌‌‌ها را در نظر گرفت و سپس بر مبنای ارز 4200 تومانی محاسبه کرد. برای برخی واردکنندگان تازه‌کار، ممکن است هزینه 2 تا 4درصدی دیگری نیز بابت مالیات کارت بازرگانی لحاظ شود، اما واردکنندگان باسابقه از این‌درصد معاف هستند. هزینه تحمیل شده بابت بخش عمده این هزینه 16-17درصدی بر مبنای ارز 4200 تومانی است.
با این‌حال حتی اگر این هزینه 17درصدی را بر مبنای قیمت ارز روز (مثلا 28 هزار تومانی) به قیمت معادل دلاری گوشی اضافه کنیم، مشاهده می‌شود که عمده گوشیهای پرچمدار موجود در ایران، قیمتی به مراتب بالاتر از آنچه در بازار جهانی به فروش می‌رسد، دارند. نکته قابل‌ملاحظه آن است که واردکنندگان این گوشیها برای خرید این کالا در دبی حدود 50 تا 60 دلار کمتر از آنچه در سایت تولیدکننده درج شده هزینه می‌کنند. همچنین پرداخت ارزش‌افزوده در پایان فصل به‌جای پرداخت نقدی نیز، می‌تواند سود محسوس دیگری در زمینه تامین سرمایه برای واردات محصول برای یک واردکننده عام ایجاد کند. یعنی مثلا واردکننده به جای آنکه مجبور باشد مبلغ 10 میلیارد تومانی را اکنون بابت ارزش‌افزوده پرداخت کند، می‌تواند پرداخت آن را تا پایان دوره 3 ماهه به تعویق‌اندازد و با این پول چند‌بار دیگر اقدام به وارد‌کردن محصول کند.
رصد «دنیای‌اقتصاد» از بازار موبایل کشور و مقایسه آن با آنچه برای واردکننده تمام می‌شود، نشان می‌دهد که قیمت پرچمداران برند اپل در ایران بین 2 تا 19 میلیون تومان بالاتر از معادل جهانی و یا وارد کردن همان گوشی به صورت مسافری است. مثلا قیمت آیفون13 با حافظه 128 گیگابایتی، در سایت اپل 849 دلار اعلام شده که با احتساب قیمت این گوشی بر اساس ارز 28 هزار تومانی و افزودن 16درصد هزینه سربار، قیمت این گوشی باید 27 میلیون و 500هزار تومان باشد، اما اکنون قیمت این گوشی در بازار کشور حدود 31میلیون و 500هزار تومان است.
با این‌حال مشاهده می‌شود که برخی مدلهای قدیمی‌‌‌‌تر که کم‌‌‌‌کم باید جای خود را به مدلهای جدید همان برند بدهند (مانند Galaxy S21 Ultra) با قیمتی بسیار ارزان‌‌‌‌تر از قیمت درج شده در سایت تولیدکننده در بازار ایران موجودند. مثلا قیمت این گوشی1200 دلاری در بازار کشور می‌تواند چیزی در حدود 39 میلیون تومان باشد، درحالی که اکنون با قیمتی در حدود 30 میلیون تومان نیز می‌توان آن را خریداری کرد. حتی برخی فروشندگان می‌گویند که با آمدن آی‌فون‌های سری13، قصد دارند گوشیهای آیفون سری12 خود را مرجوع کنند، زیرا قیمت آن مدلهای قدیمی هنوز کاهش پیدا نکرده و طبیعتا خریداران ترجیح می‌دهند با صرف یک قیمت مشخص، سری جدیدتر گوشی را خریداری کنند.
انجمن واردکنندگان: فروشندگان ضرر می‌کنند
با وجود توضیحات یکی از واردکنندگان باسابقه بازار موبایل درباره نحوه محاسبه هزینه‌های سربار یک گوشی موبایل برای واردکننده و قیمت نهایی تمام‌شده آن برای آنها، انجمن واردکنندگان موبایل در واکنش به مطرح‌شدن موضوع اختلاف قیمتی موجود در برخی مدل‌ها این موضوع را تکذیب می‌کند. رضا قربانی، رئیس کمیسیون ساماندهی و تنظیم بازار انجمن واردکنندگان موبایل در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: قیمت برخی مدلهای خاص نه‌تنها بالاتر از قیمت واقعی نیست، بلکه تمام مدلهای گوشی موجود در بازار زیر قیمتی که باید، درحال فروش هستند. وی معتقد است اکنون فروشندگان موبایل در عمل این کالاها را با ضرر به فروش می‌‌‌‌رسانند. وی در پاسخ به اعداد ارائه‌شده از سوی «دنیای‌اقتصاد» که قیمت‌ها با احتساب هزینه سربار 16درصدی و آن‌هم بر مبنای قیمت ارز روز محاسبه شده‌‌‌‌اند، می‌گوید: هم قیمت جهانی گوشی را نباید بر اساس قیمت اعلام‌شده در سایت محاسبه کرد و هم اینکه هزینه سربار بیش از 16درصد است.
درحالی که مثلا قیمت یک آیفون13 پرومکس با ظرفیت یک ترابایتی در سایت اپل 1599 دلار است، وی می‌گوید؛ این گوشی با قیمت 1795 دلار به‌دست واردکننده می‌رسد. این درحالی است که خوشخرام در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» گفت که حتی این گوشیها در خرید عمده برای واردکننده حدود 50 تا 60 دلار زیر قیمت اعلامی شرکت است. قربانی همچنین معتقد است که هزینه سربار 16درصدی معقول نیست و باید 9درصد ارزش‌افزوده را مجدد به این 16درصد اضافه کرد. درحالی که خوشخرام (یکی از واردکنندگان فعال در بازار ایران) تصریح کرد که با احتساب یک هزینه سربار حداکثر17درصدی، تمام هزینه‌های اضافه‌‌‌‌ای که تا رساندن گوشی به بازار ایران به واردکننده تحمیل می‌شود پوشش داده می‌شود و حتی با شرایط خاص، واردکنندگان می‌توانند مزیت‌‌‌‌های اضافه دیگری نیز از کنار این قیمت‌ها برای خود ایجاد کنند.
خرید بدون مزایا در ایران
تمامی این شرایط قیمتی درحالی به مصرف‌کننده ایرانی تحمیل می‌شود که اساسا خریداران در ایران تمام هزینه را هنگام خرید به صورت نقد پرداخت می‌کنند و هیچ تسهیلات خاصی در زمینه پرداخت در اختیار آنها قرار نمی‌گیرد. در بسیاری از کشورهای دیگر عموما عرضه گوشی توسط اپراتورها با شرایط اقساطی بسیار مناسبی عرضه می‌شود و خریدار مجبور به پرداخت چنین هزینه بالایی به‌صورت یکجا نیست. از طرف دیگر از آنجا که برندهای تولیدکننده در کشورهای دیگر نمایندگی رسمی دارند، آفرهای فروش خاص دیگری نیز برای خریداران آن کشور در نظر می‌گیرند که بر منافع مشتریان آن بازار می‌افزاید.
همچنین تامین‌کنندگان دیگر نیز مجبور به پرداخت هزینه‌های سربار حین تامین کالا نیستند و ممکن است بتوانند گوشیها را با قیمتی پایین‌تر از آنچه بازرگانان ایرانی تهیه می‌کنند، برای ناحیه فروش خود تامین کنند.
به این موضوع باید نبود خدمات پس از فروش شرکت‌های تولیدکننده را هم افزود. در شرایط تحریم تقریبا هیچ شرکت تولید‌کننده‌ای در بازار ایران خدمات پس از فروش ارائه نمی‌دهد و به‌نوعی خریدار گوشی در ایران با ریسک عدم‌ارائه خدمات توسط شرکت سازنده مواجه است.
طبق آخرین آمار اعلامی از سوی گمرک، گوشی موبایل هنوز هر در صدر کالاهای وارد شده به کشور قرار دارد، به‌طوری که طبق گزارش منتشر شده در 20 شهریور امسال، ارزش گوشیهای وارد شده از ابتدای سال بیش از 4/ 1میلیارد دلار بوده است. بررسی روند واردات طبق آمار گمرک ایران نیز این موضوع را تایید کرده و نشان می‌دهد که در چهار‌ماه ابتدایی سال‌جاری که مجموع تجارت خارجی ایران در صادرات و واردات حدود 29 میلیارد دلار بوده، حدود 14 میلیارد دلار آن واردات است و از این میزان 156/ 1میلیارد دلار به واردات گوشی تلفن‌همراه اختصاص داشته است که در مقایسه با مدت سال قبل 102درصد از نظر ارزش و 50درصد از لحاظ وزنی رشد دارد.
