بازار سیاه پلی‌استیشن ۵

شرکت سونی، کنسول بازی جدید خود به نام پلی‌‌‌استیشن5 (PS5)  را در نوامبر سال گذشته میلادی به بازارهای جهانی عرضه کرد. PS5  نسل نهم کنسول‌‌‌های بازی ویدئویی است که همزمان با سری‌‌‌های ایکس و اس از ایکس‌‌‌باکس شرکت مایکروسافت به بازار عرضه شد. کنسول‌‌‌های بازی شرکت سونی در میان پرطرفدارترین کنسول‌‌‌های بازی در جهان قرار دارند؛ به طوری که PS2 که در سال 2000 به بازار عرضه شد، از آن زمان پرطرفدارترین کنسول بازی جهان بوده و تا سال 2012 حدود 155میلیون دستگاه از آن به فروش رفته است.

 شرکت سونی در سال 2013 عرضه این مدل را به بازار متوقف کرد. مدل بعدی پلی‌‌‌استیشن در سال 2006 به بازار عرضه شد، اما محبوبیت مدل قبلی را نداشت و فروش آن تا سال 2017 حدود 87میلیون دستگاه بود. با وجود این، کنسول بازی PS4  شرکت سونی که در سال 2014 به بازار عرضه شد و همچنان عرضه آن ادامه دارد، بیش از 116میلیون دستگاه فروش داشته و به این ترتیب، در جایگاه چهارمین کنسول محبوب تاریخ بازی‌‌‌های ویدئویی قرار گرفته است.

طرفداران کنسول‌‌‌های بازی سونی بی‌‌‌صبرانه در انتظار ورود کنسول جدید به بازار بودند، اما عرضه PS5 در بحبوبه بحران کووید-19 در جهان نتوانسته است جوابگوی تقاضای بازارها باشد؛ به طوری که این کنسول‌‌‌ها در بازار سیاه با قیمت‌های بسیار بالاتر از قیمت واقعی به فروش می‌‌‌رسند و سود فراوانی را نصیب فروشندگان بازار سیاه می‌کنند.

فروشندگان بازار سیاه، نسخه دیجیتال کنسول بازی PS5 را -که تنها بازی‌‌‌های دیجیتال را اجرا می‌کند- حدود 700دلار می‌فروشند؛ قیمتی که بسیار بالاتر از قیمت واقعی هر دو مدل این کنسول است. این در حالی است که شرکت سونی نسخه دیجیتال این کنسول را 399دلار و مدل استاندارد آن را با قیمت 499دلار به بازار عرضه می‌کند.

یکی از این فروشندگان -که مشتریانش عمدتا دانش‌‌‌آموزان یا جوانان حدود 20سال هستند- به خبرنگار فوربس گفته است، سال گذشته 60هزار پوند فروش داشته و قصد دارد با درآمدش در لندن خانه‌‌‌ای بخرد.

  تغییر سبک زندگی، کمبود تراشه

علت این کمبود چیست؟ این مشکل از تقاضای بالا ناشی می‌شود که تا اندازه‌‌‌ای به تغییر سبک زندگی افراد در دوران همه‌گیری کووید-19 و خانه‌‌‌نشینی‌‌‌های طولانی‌مدتی که تمایل به بازی‌‌‌های ویدئویی را افزایش داده، مربوط است. از سوی دیگر با وجود اینکه این بازی‌‌‌ها تاکنون فروش خوبی داشته‌‌‌اند، امروز دسترسی به آنها آسان نیست و پیش‌بینی می‌شود این عدم‌تناسب بین عرضه و تقاضا تا سال آینده میلادی ادامه داشته باشد.

 فیل اسپنسر، رئیس شرکت ایکس‌‌‌باکس، پیش‌بینی کرده است که کمبود کنسول‌‌‌های بازی تا سال 2022 هم ادامه پیدا کند. نا‌توانی شرکت‌ها در پاسخگویی مناسب به افزایش تقاضای مصرف‌کنندگان، تا حد زیادی به کمبود ریزتراشه‌‌‌های موردنیاز در تولید و ساخت این کنسول‌‌‌ها بازمی‌گردد.

مشکل کمبود ریزتراشه‌‌‌ها به دنبال شیوع همه‌گیری کووید-19 و افزایش تقاضای مصرف‌کنندگان برای کامپیوترهای شخصی و دیگر وسایل الکترونیکی آغاز شد؛ به طوری که صنایع مختلف را برای دسترسی به قطعات اولیه و تولید کافی با چالش مواجه کرده است.

 شرکت‌های ای‌‌‌ام‌‌‌دی وکوالکام که به اکثر شرکت‌های معتبر حوزه الکترونیک تراشه می‌‌‌فروشند هم این موضوع را تایید کرده‌‌‌اند. در همین راستا، فروش کامپیوترهای شخصی در سال 2020 حدود 8/ 4درصد نسبت به سال گذشته افزایش داشته است؛ رقمی که بیشترین رشد فروش سالانه در این بازار از سال 2010 محسوب می‌شود. از سوی دیگر، کمبود تراشه نشان‌‌‌دهنده تغییر ساختاری در صنعت نیمه‌‌‌رساناهاست. بسیاری از برترین شرکت‌های این صنعت صرفا شرکت‌های طراحی‌‌‌کننده هستند که فرآیند تولید در آنها انجام نمی‌شود؛ فرآیند تولید در شرکت‌های کوچک دیگری موسوم به شرکت‌های ریخته‌‌‌گری صورت می‌گیرد. این شرکت‌های کوچک که از سوی شرکت‌هایی مانند تی‌‌‌اس‌‌‌ام‌‌‌سی در تایوان یا سامسونگ در کره‌‌‌جنوبی اداره می‌‌‌شوند، این روزها با حداکثر توان خود در حال تولید هستند.

 با این حال، تی‌‌‌اس‌‌‌ام‌‌‌سی اعلام کرده است که قصد دارد در سال‌جاری برای افزایش ظرفیت تولید خود 28میلیارد دلار سرمایه‌گذاری کند.

  فشار تحریم‌ها

از سوی دیگر، سال گذشته آمریکا محدودیت‌هایی را برای شرکت بین‌المللی ساخت تراشه‌‌‌های نیمه‌‌‌رسانا (SMIC)  اعمال کرد که بزرگ‌ترین شرکت ریخته‌‌‌گری در چین به حساب می‌‌‌آید. این تحریم‌‌‌ها باعث شده است که این شرکت چینی به تجهیزات تولید پیشرفته دسترسی نداشته باشد، همچنین فروش محصولات نهایی به شرکت‌هایی را که با ایالات متحده ارتباط دارند، سخت می‌کند.

 از این‌رو، مصرف‌کنندگان باید سفارش‌های خود را به شرکت‌های رقیب همچون تی‌‌‌اس‌‌‌ام‌‌‌سی منتقل می‌‌‌کردند. برخی شرکت‌ها تصمیم گرفتند قبل از فرارسیدن ضرب‌‌‌الاجل آمریکا تراشه‌‌‌های موردنیاز خودشان را انبار کنند تا بتوانند از ظرفیت تولید خود استفاده کنند. شرکت هوآوی از جمله شرکت‌هایی بود که تراشه‌‌‌های رادیویی ضروری خود را قبل از این تحریم‌ها تامین و انبار کرد.

با وجود اینکه آخرین محصولات شرکت‌های سونی و مایکروسافت فروش خوبی در سال‌جاری داشته‌‌‌اند، مشکل کمبود تراشه در نیمه دوم 2021 همچنان آنها را رها نکرده است؛ به طوری که با وجود افزایش عرضه 4/ 7درصدی نسبت به سال گذشته، این محصولات همچنان بیشتر از چند دقیقه روی قفسه‌‌‌های فروشگاه‌‌‌ها باقی نمی‌‌‌مانند و به‌سرعت ناپدید می‌‌‌شوند.

عرضه کنسول‌‌‌های پلی‌‌‌استیشن شرکت سونی 4/ 47درصد در نیمه دوم 2021 نسبت به سال گذشته افزایش داشته که این میزان شامل 500هزار کنسول PS4 و 3/ 2میلیون کنسول PS5 است. فروش کل PS5 در ماه جولای از 10میلیون دستگاه عبور کرد که رکورد سریع‌ترین فروش در تاریخ شرکت سونی است.

 با این حال، به دنبال این کمبود عرضه، شرکت سونی قصد دارد کارخانه خود را برای تولید تراشه‌‌‌های موردنیازش راه‌‌‌اندازی کند. این شرکت در حال مذاکره برای سرمایه‌گذاری مشترک با شرکت تی‌‌‌ام‌‌‌اس‌‌‌سی و ساخت کارخانه‌‌‌ای در ژاپن است.

دولت ژاپن نیز اعلام آمادگی کرده است که بخشی از این سرمایه‌گذاری 800میلیارد ینی را بپردازد. با وجود این، راه‌‌‌اندازی این کارخانه مساله کمبود تراشه‌‌‌ها را در کوتاه‌مدت حل نخواهد کرد؛ چراکه انتظار نمی‌رود این کارخانه تا سال 2024 به بهره‌‌‌برداری برسد.