تحلیلی بر آغاز اعتراضات گسترده مردمی به نتایج انتخابات مجلس عراق

سرویس جهان مشرق _ انتخابات پارلمانی 2021 عراق به عنوان نخستین انتخابات زودهنگام این کشور در فضای ویژه ای برگزار شد و حتی قبل از برگزاری نیز حواشی زیادی از جمله احتمال تلاش برخی طرفهای داخلی و خارجی برای تاثیرگذاری بر روند برگزاری انتخابات و حتی نتیجه آن وجود داشت.

انتخابات متفاوت عراق و نتایج چالش برانگیز

شرایط بعد از اعلام نتیجه این انتخابات در عراق به گونه ای رقم خورد که بسیاری معتقدند گمانه زنی‌ها درباره اقدامات مداخله گرانه برخی طرفها در روند برگزاری و نتیجه انتخابات درست بوده است.

یکی از اقدامات جدیدی که عراق در برگزاری انتخابات زودهنگام این کشور انجام داد شمارش الکترونیکی آراء بود که هرچند گام مثبتی محسوب می شد و عراقی ها را لحظه به لحظه در جریان نتایج به دست آمده قرار میداد، اما چالش برانگیز نیز شد. بسیاری از احزاب و جریانها و مردم عراق بعد از اعلام نتایج انتخابات پارلمانی اعتراض کرده و کمیساریای عالی انتخابات را مورد انتقاد قرار دادند. آنها با استناد به مدارک به دست آمده از تحرکات کشورهایی همچون آمریکا، انگلیس و عربستان و امارات بر فضای انتخاباتی عراق و همچنین دستکاری در نتیجه آن از کمیساریای انتخابات خواستند تا شمارش آراء به شکل دستی انجام شود. البته بعد از شمارش دستی آراء در منطقه «الکرخ» بغداد مشخص شد که نتیجه متفاوت از چیزی است که در شمارش الکترونیکی مشخص شده بود.

چرا اعتراضات عراق به خشونت کشیده شد؟

اما در هرصورت تغییر تاثیرگذاری در نتیجه اصلی حاصل نشد و همین امر اعتراضات کلامی گروه ها و شهروندان عراقی را به تظاهراتهای خیابانی تبدیل کرد. این تظاهرات ها که از چند هفته قبل برگزار شده ابتدا به شکل مسالمت آمیز بود اما طی روزهای اخیر به شکل ناگهانی به خشونت کشیده شد. بر همین اساس برخی درباره بروز ناهنجاری های امنیتی و تکرار اتفاقاتی که در جریان اعتراضات اکتبر 2019 این کشور افتاد هشدار میدهند؛ چرا که در سایه تشدید تحرکات عناصر تروریستی داعش در مناطق مختلف عراق، اعتراضات خشونت آمیز و ناامنی در این کشور میتواند زمینه مناسب را برای خودنمایی این گروه تروریستی فراهم کند.

معترضان به دستکاری نتایج انتخابات پارلمانی عراق همچنان خیمه های تحصن را در پشت منطقه امنیتی سبز در مرکز بغداد و در برابر مقر هیات دولت این کشور و سفارتخانه های آمریکا و انگلیس مستقر کرده اند و تعداد آنها را افزایش میدهند. نیروهای امنیتی نیز همزمان با آغاز اعتراضات حضور خود را در منطقه سبز تشدید کرده و چندین جاده اصلی در بغداد را بستند و تدابیر امنیتی در مجاورت این منطقه اعمال کردند.

پنجشنبه شب «کمیته تظاهرات مخالفان نتایج انتخابات» با انتشار بیانیه‌ای خواستار مشارکت در «تظاهرات مسالمت آمیز» با شعار «جمعه، فرصت نهایی» شد و تأکید کرد که پس از آن وارد فاز تازه‌ای از اعتراضات می‌شود. اما این اعتراضات در روز جمعه وارد فاز خشونت شد و درگیری گسترده ای میان نیروهای امنیتی و معترضان در منطقه سبز بغداد صورت گرفت که بر اساس گزارش های رسیده، نیروهای امنیتی اقدام به شلیک هوایی و استفاده از گاز اشک آور برای پراکنده نمودن تظاهرات کنندگان کردند.  

رسانه‌های عراقی اعلام کردند که در جریان درگیری میان نیروهای امنیتی و معترضان در منطقه سبز بغداد، دست کم 3 معترض کشته و ده‌ها تن زخمی شدند. البته منابع گزارش میدهند که احتمالا شمار تلفات انسانی بیشتر از این باشد و هنوز جزئیات دقیق مشخص نشده است.

مسئولان عراقی با هشدار درباره اینکه ممکن است این خشونت در اعتراضات، از بغداد به سایر مناطق عراق کشیده شده و سناریوهای خطرناکی را رقم بزند از معترضان خواستند تا از چارچوب تظاهرات مسالمت آمیز خارج نشوند.

واکنش سران عراق به درگیری نیروهای  امنیتی با معترضان

«برهم صالح» رئیس جمهوری عراق خواستار توقف خشونت و انجام اعتراضات مسالمت آمیز شده و درگیری میان معترضان و نیروهای امنیتی را غیرقابل قبول و مایه تاسف دانست. «مصطفی الکاظمی» نخست وزیر عراق نیز خواستار انجام تحقیقات لازم در این زمینه شده  و بر «دستورهای محکم به نیروهای امنیتی در برخورد حرفه‌ای با تظاهرات جاری» تاکید کرده و افزود: احترام به حقوق بشر و به ویژه حق تظاهرات و بیان نظر از مبانی مورد التزام دولت است.

گروه های مقاومت نیز با وجود اینکه نتیجه انتخابات را غیرواقعی و ساختگی میدانند و به آن معترض هستند، از همه گروه ها و مردم عراق خواستند تا به منظور محافظت از ثبات کشور، خویشتندار بوده و اجازه آشوب آفرینی در عراق را ندهند. «هادی العامری» رئیس ائتلاف فتح و از فرماندهان حشد شعبی هم با صدور بیانیه‌ای خواستار قصاص کسانی شد که فرمان شلیک گلوله به سمت معترضان را صادر کردند.

ائتلاف فتح با بیان اینکه دولت مسئول حفظ جان شهروندان عراقی است تاکید کرد، ما با شدیدترین لحن، وضعیت وحشتناک سرکوب توسط مقامات دولتی علیه تظاهرات‌کنندگان صلح‌جو را که به دزدی آراءشان و جعل نتیجه انتخابات اعتراض می‌کنند و در ارائه قانونی دیدگاه خود از حدود دموکراسی فراتر نمی‌روند، محکوم می‌کنیم.

کمیته سازماندهی تظاهرات در اعتراض به نتیجه انتخابات در پاسخ به تیراندازی به سمت معترضان تاکید کرد که ما الکاظمی و دولت را مسئول مستقیم شهید و زخمی شدن ده ها نفر در برخورد وحشیانه با فرزندان ملت عزیزی می‌دانیم که خواستار بازگشت حق به صاحبانش هستند.

«عمار حکیم» رهبر جریان حکمت ملی عراق از همه طرف‌ها خواست در این شرایط حساس، منافع عالی ملی را در اولویت قرار دهند و همچنین خواستار رسیدگی جدی کمیسیون عالی مستقل انتخابات و نهاد قضایی به درخواست‌های دریافتی و رعایت انصاف نسبت به نیروهای معترض شدند.

«مقتدی صدر»، رهبر جریان صدر نیز از تظاهرات‌کنندگانی که نتیجه انتخابات را رد می‌کنند، خواست تا به تعبیر خود آبروی حشد شعبی را خدشه دار نکنند و از تبدیل اعتراض خود به خشونت و تحقیر دولت خودداری نمایند.

اما بسیاری در این میان انگشت اتهام را به سمت دولت عراق گرفته و ضعف و عملکرد نامناسب آن را عامل اوضاع کنونی میدانند. به اعتقاد این عده، دولت مصطفی الکاظمی همانند بسیاری از پرونده های دیگر عراق-چه در عرصه داخلی و چه خاریج نتوانست عملکرد مناسبی از خود نشان دهد و نتیجه انتخابات، موید این امر است.

برخی کارشناسان سیاسی امور منطقه بر این باورند که دولت عراق نتوانسته مانع از مداخلات خارجی در روند انتخابات این کشور شود و حتی بعد از اینکه مشخص شد برخی دستکاریها در نتیجه انتخابات صورت گرفته نیز واکنش رسمی نداشت و طبق عادت سکوت کرده است. به همین دلیل عراقی ها بعد از ناامیدی از اقدام جدی دولت برای رسیدگی به اعتراضاتشان دست به تظاهرات خیابانی زدند که مشخص نیست تا کی ادامه داشته باشند.

علاوه بر آن درگیری نیروهای امنیتی با تظاهرات کنندگان که به مرگ چندین نفر و زخمی شدن ده ها تن انجامید مسئله خطرناکی است که نمیتوان از آن عبور کرد و برخی انتقادات از عدم مدیریت مناسب دولت الکاظمی در این زمینه وجود دارد. به ویژه اینکه اعتراضات مشابه در عراق معمولا زود به خشونت کشیده نمیشد و حتی اعتراضات جنجالی 2019 نیز چند هفته اول و قبل از ورود محور آمریکایی-عربی-صهیونیستی به آن، تا حدودی به شکل مسالمت آمیز در جریان بود.

تحلیلگران سیاسی عراق معتقدند آشفتگی کمیساریای انتخابات سبب افزایش سقف خواسته‌های معترضان به نتیجه انتخابات دهم اکتبر خواهد شد. ادامه و گسترش دامنه اعتراضات به نتیجه انتخابات در منطقه سبز بغداد بدون اینکه خواسته‌های معترضان از سوی کمیساریا برآورده شود و برخورد نادرست این نهاد، سبب خواهد شد معترضان به راهکارهای دیگری روی آورند. بی‌تردید معترضان سقف خواسته‌های خود را به شمارش دستی همه آرا و در صورت محقق نشدن آن، به لغو انتخابات افزایش خواهند داد؛ موضوعی که دیگر نه در حوزه اختیارات کمیساریا، بلکه در حیطه اختیارات شورای‌ عالی قضایی عراق است.

همزمان با اعتراضات روز جمعه علیه نتایج انتخابات، منابع خبری از دیدار رهبر جریان صدر و «محمد الحلبوسی» رئیس ائتلاف «تقدم» در راستای تشکیل دولت جدید عراق خبر دادند. این درحالی است که به گفته برخی ناظران درصورتی که مطالبات معترضان درباره نتیجه انتخابات برآورده نشود، حتی اگر جریانهای سیاسی برای تشکیل دولت به توافق برسند امکان تکرار حوادث خطرناکتر از اتفاقاتی که روز جمعه رخ داد نیز وجود دارد و مسئولان عراقی باید با در نظر گرفتن منافع و امنیت عراق اقدامات لازم جهت جلوگیری از بازگشت این کشور به دوره آشوبها و تکرار سناریو سقوط دولت و ... را انجام دهند.