یک سال پیش در چنین روزهایی

هفتادمین دوره جشنواره بین‌المللی کن هم با اعلام رسمی برندگان به کار خودش پایان داد. بدون اغراق جشنواره کن مهم‌ترین و معتبرترین جشنواره سینمایی است و با پایان آن سوت آغاز جشنواره‌های دیگر یکی پس از دیگری به صدا درمی‌آید تا درنهایت ماراتن جشنواره‌های سینمایی با مراسم اسکار در اواخر ماه فوریه و اوایل ماه مارس تموم شه. جشنواره کن امسال از دو جهت برای ما ایرانی‌ها مهم بود. اولش اینکه ستاره روز اول مراسم، اصغر فرهادی بود که در یک سخنرانی کوتاه به همراه لی‌لی دپ، دختر نوزده‌ساله جانی دپ، مراسم رو افتتاح کرد.

از طرف دیگه، حضور اصغر فرهادی در جشنواره کن باعث شد بعد از چندین ماه جایزه اسکاری رو که برای فیلم فروشنده برده بود و دریافت کنه. حتماً یادتونه که سال گذشته دونالد ترامپ بعد از موفقیت در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، یک فرمان ضد مهاجرتی علیه چند کشور ازجمله ایران صادر کرد و گرچه اعلام شد فرهادی و تیمش میتونن برای شرکت در مراسم به آمریکا برن، اما فرهادی و ترانه علیدوستی در یک اقدام اعتراضی اسکار رو تحریم کردن و وقتی هم که نام فیلم «فروشنده» به‌عنوان برنده اعلام شد، انوشه انصاری اولین زن فضانورد و پروفسور فیروز نادری، مسئول اجرایی عملیات سفر به مریخ ناسا به نیابت از اون و تیمش جایزه رو دریافت کردن و حالا بعد از چند ماه اسکار دوم فرهادی به خونش برمی گرده. همه این‌ها بهانه‌ای شد تا یه خاطره بازی بکنیم با حواشی فیلم «فروشنده» که پارسال همین موقع‌ها شروع شد و تا همین چند وقت پیش هم ادامه داشت. خاطره بازی که حتماً نباید برمون گردونه به ده-پانزده سال پیش. وقتی همین سال پیش یه فیلمی این‌قدر حالمونو خوب کرده می‌شه دوباره یادش کنیم و خاطره بازی کنیم.

فیلم «فروشنده» هفتمین فیلم اصغر فرهادیِ که اول قرار بود بانام «برسد به دست آهو» ساخته بشه اما بعد از فیلم‌برداری عوامل به این نتیجه رسیدن که «فروشنده» نام مناسب تریه و بیشتر با مسیر روایت فیلم هم‌خونی داره. «فروشنده»  که اکران خودش رو در شصت و نهمین جشنواره کن شروع کرد، در آخرین لحظات به این جشنواره رسید و با کسب دو جایزه بهترین فیلم‌نامه و بهترین بازیگر مرد، توجه جهانیان رو به این فیلم و سینمای ایران جلب کرد. البته فرهادی قبلاً هم در کن درخشیده بود. فیلم «گذشته» اصغر فرهادی که کمی با مایه‌های همیشگی‌اش فاصله داشت و درعین‌حال متعلق به فضای فیلم‌سازی آشنای فرهادی بود، تونست نامزد دریافت جایزه بهترین فیلم‌نامه بشه و درنهایت هم برنیس بژو نخل طلای بهترین بازیگر زن رو برای این فیلم از آن خودش کرد؛ اما این در مقابل موفقیت «فروشنده» در کن یک موفقیت خیلی کوچیک به‌حساب میاد که هم فرهادی جایزه بهترین فیلم‌نامه رو برد و هم شهاب حسینی بهترین بازیگر مردو اما متأسفانه در نخل طلای بهترین فیلم فرهادی مغلوب کن لوچ و فیلم بی‌نظیرش یعنی «من دنیل بلیک هستم» شد.
تاریخ‌سازی فرهادی همین‌جا متوقف نشد و بعد از کن جایزه پشت جایزه و افتخار پشت افتخار بود که نصیب سینمای ایران و اصغر فرهادی شد. از زمان اکران فیلم در کن و بازخوردای خوبی که گرفت و بعد برنده شدن نخل طلای بهترین فیلم‌نامه و بهترین بازیگر مرد، خیلی از مردم ایران مشتاق بودن تا زودتر آخرین اثر فرهادی رو ببینن. سینمای فرهادی همونقدر که باب طبع منتقدا و جشنواره‌هاست میتونه با عامه مردم و مخاطبان عادی سینما هم ارتباط برقرار کنه و این یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های سینمای فرهادیِ.

بالاخره بعد از مدت‌ها انتظار، در تاریخ 10 شهریور سال 1395 «فروشنده» در ایران اکران شد و موفق شد تنها در سه روز حدود یک میلیارد تومان فروش داشته باشه و در نخستین روز اکرانش 250 میلیون تومان فروش رفت و رکوردی جدید در سینمای ایران ثبت کرد؛

درنهایت«فروشنده»در روز 23 آبان سال 95 در آخرین هفته اکرانش در ایران، با شکستن رکورد فیلم «محمد رسول‌الله» مجید مجیدی پرفروش‌ترین فیلم تاریخ سینمای ایران شد. عنوانی که کمی بعدتر به فیلم «گشت 2» رسید و الآن «فروشنده» بعدازاین فیلم و «خوب، بد، جلف» سومین فیلم پرفروش سینمای ایرانه. از همون زمان اکران هم این بحث بین خیلی‌ها درگرفته بود که آیا «فروشنده» نسبت به کارهای قبلی فرهادی یک پیشرفته یا نه. خیلی‌ها معتقد بودند که فرهادی در آخرین کارش نتونسته استانداردهایی رو که با «جدایی نادر از سیمین» بهشون رسیده بود رو تکرار کنه و در مقابل گروهی هم بودن که معتقد بودن «فروشنده»پخته‌ترین و کامل‌ترین اثر فیلم‌سازش تا به امروزه.

این بحث‌ها همین‌جا تموم نشد و تا ماه‌ها ادامه داشت. وقتی فرهادی در گلدن گلوب رقابت رو به فیلم بی‌نظیر «او» باخت گروه اول بلندتر ضعف‌ها و کاستی‌های فیلم فرهادی رو گوشزد کردند و معتقد بودند در اسکار شانسی نخواهیم داشت مخصوصاً که «فروشنده» یک رقیب بسیار قدرتمند داشت و باید با «تونی اردمان» اثر تحسین‌شده سینمای آلمان، ساخته مارن آده رقابت می‌کرد. فیلمی که اون هم در کن 2016 به نمایش در اومده بود و یکی از تحسین‌شده‌ترین فیلم‌های سال بود. وقتی هم که «فروشنده» تونست این فیلم رو شکست بده همون گروه اول تئوری ارجحیت بازی‌های سیاسی به تفکرات هنری رو مطرح کردند. به‌هرحال اسکار فقط نقطه پایان جوایز و افتخارات فیلم «فروشنده» بود. جایزه بهترین فیلم بین‌المللی جشنواره بین‌المللی فیلم مونیخ، برنده جایزه بهترین فیلم خارجی انجمن ملی نقد فیلم آمریکا، برنده جایزه بهترین فیلم از نگاه تماشاگران جشنواره جهان سینمای آمستردام، هوگو نقره‌ای، جایزه ویژه هیئت‌داوران جشنواره بین‌المللی فیلم شیکاگو، جوایزی بود که «فروشنده» در سفر بین‌المللی‌اش در جشنواره‌های مختلف به دست آورد.

فرهادی با برنده شدن اسکار برای دومین بار بعد از «جدایی نادر از سیمین»، بازهم تاریخ‌سازی کرد و تونست در کنار کارگردانان مطرحی چون آکیرا کوروسوا و رنه کلمان دو بار برنده جایزه بهترین فیلم غیر انگلیسی‌زبان بشه و نام خودش رو در کنار اسامی چون اینگمار برگمن و فدریکو فلینی و کارلوس سائورا به‌عنوان کسی که موفق شده بیش از یک‌بار این جایزه را ببره ثبت کنه.

البته باید به این نکته هم اشاره‌کنیم که اسکار بهترین فیلم خارجی به فرد خاصی تعلق نمی‌گیره و به کشوری که فیلم رو معرفی کرده مربوطه و به‌تازگی و در چند سال اخیره که اسم کارگردان یا فردی که جایزه رو دریافت می‌کنه علاوه بر اسم کشور روی مجسمه حک می‌شه. به همین دلیل هم هست که بحث‌های طولانی و خسته‌کننده که آیا این جایزه سیاسی بوده یا نه اهمیت خودشو از دست می‌ده و درنهایت سینمای ایران میتونه افتخار کنه که تاکنون دو بار این جایزه رو تصاحب کرده. علیرغم اظهارات علی مطهری درباره فیلم فروشنده که اونو مناسب برای معرفی به آکادمی ندونسته بود و فکر می‌کرد فیلم «فروشنده» تصویر خوبی از جامعه ایرانی به نمایش نمیذاره، محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمون اولین مقام رسمی بود که موفقیت مجدد فرهادی و سینمای ایران رو در تصاحب جایزه اسکار تبریک گفت.«فروشنده» که در اروپا بانام «مشتری» اکران شد فروش جهانی موفقی هم داشت در آمریکا 2، 402، 067 دلار و در اروپا 1، 841، 684 تونست فروش داشته باشه که رکورد بینظیریه. به‌هرحال از کن پارسال تا امسال، «فروشنده» مسیر طولانی طی کرد علیرغم مخالفت‌های داخلی و خارجی تونست موفق باشه و نام سینمای ایران رو در سطح جهان مطرح کنه. به نظر می‌رسه که دیگه رسماً باید پرونده «فروشنده» رو ببندیم. طرفداری سینمای اصغر فرهادی بی‌صبرانه منتظر کار جدیدش هستن که در اسپانیا کلید می‌خوره و قراره زوج معروف سینمایی یعنی پنه لوپه کروز و خاویر باردم باشن. خدا رو چه دیدین، شاید سال دیگه این موقع سوت آغاز موفقیت‌های یه فیلم دیگه از سینمای ایران تو جهان به صدا در اومده باشه.