طلا عاقبتی : روانشناس و رفتاردرمانگر ؛ کودک، نوجوان، اختلالات و مشکلات فردی
تحریریه زندگی آنلاین : وقتی صحبت از اتیسم به میان می‌آید، اغلب افراد تصوری از یک فرد دارای مشکلات ذهنی یا جسمی در خاطرشان نقش می‌بندد!
می‌پرسند آیا شکل و شمایل خاصی دارند؟!
آیا بهره هوشی بسیار پایینی دارند؟!
ولی تا چه حد این تصورات می‌تواند درست باشد؟
اصلا مشکل اصلی در این اختلال چیست؟!
بیشتربخوانید:
اتیسم چیست؟
اختلالی عصبی - رشدی که از بدو تولد همراه نوزاد است و برخلاف تصور عموم، هیچ حادثه، بیماری و اتفاقی بعد از تولد به یکباره کودک را مبتلا به اتیسم نمی‌کند! چنانکه همیشه در حوزه درمان دلایل زیادی اعم از: وقتی یک سالش بود از پله افتاد، بچه‌تر که بود مادرش خیلی بد دعواش کرد، همیشه از بچه‌های فامیل دور نگه داشتنش، یک بیماری شدید گرفت، دوران بارداری ویار شدید داشتم و غیره را برای علت‌یابی این اختلال از خانواده‌ها می‌شنویم...
شیوع این اختلال در جنین پسر بیشتر از جنین دختر بوده و در هیچ کدام از آزمایشات دوران بارداری قابل تشخیص نیست. همچنین برخلاف تصور عموم، افراد اتیستیک نه بهره هوشی بسیار بالا و نه بسیار پایین دارند! یک درصد جامعه اتیسم احتمال دارد جزو افراد نابغه باشند و باقی افراد هیچ برتری هوشی نسبت به سایرین ندارند. گاهی نیز این اختلال ممکن است با سایر اختلالات هوشی مانند کم‌توانی ذهنی همراه باشد. در درجه‌های پایین این اختلال و در صورت شروع به‌هنگام مداخلات توانبخشی؛ افراد اتیستیک می‌توانند در زندگی تحصیلی و شغلی خود به موفقیت‌هایی مانند سایر افراد جامعه دست پیدا کنند.
علت
متاسفانه علی‌رغم سال‌ها تلاش در حوزه مطالعات مربوط به این بیماری، همچنان علت اصلی ابتلا مشخص نیست ... تعدادی عوامل احتمالی نظیر سبک زندگی، وراثت و عوامل ژنتیکی، عوامل محیطی و غیره می‌توانند بر ابتلای جنین موثر واقع شوند.
بیشتربخوانید:
علائم
نشانگان اصلی اتیسم در حوزه عوامل اجتماعی بوده و مشکل اصلی افراد اتیستیک در برقراری ارتباط اجتماعی با سایرین است که شامل مواردی از این دست خواهد بود:
عدم برقراری ارتباط چشمی با مخاطب
مشکلات کلامی نظیر: جملات نامفهوم، پاسخ‌های بی‌ربط، کلمات به هم ریخته و یا به طور کل عدم توانایی تکلم و بیان گفتار
حساسیت نسبت به تغییر (دوست نداره مکان اشیا تغییر کنه، دوست نداره کارتون یا موزیک دیگه‌ای ببینه یا گوش بده و ...)
حساسیت بیشتر نسبت به جزئیات و توجه کمتر به کلیات (حرکت یک مورچه روی فرش گل‌دار بیشتر توجهش رو جلب می‌کنه تا حرکت شما در مقابلش! ممکنه حرکت یک برگ از درخت ساعت‌ها توجهش رو جلب کنه و فقط به همون نگاه کنه، ولی هیچ توجهی به اینکه دورش چه خبره نداشته باشه!)
حساسیت شدید یا عدم حساسیت نسبت به تحریک فیزیکی، مثل: لمس شدن یا بغل گرفتن (برخی افراد اتیستیک تمایل زیادی به لمس شدن دارند، به طوری که وقتی دچار به هم‌ریختگی عصبی می‌شوند، دوست دارند یک نفر محکم آنها را بغل کرده و فشار دهد و یا درون یک کمد کوچک قایم شوند و خودشان را جمع کنند! در حالی که برخی دیگر به هیچ عنوان تمایلی به لمس شدن و آغوش ندارند، حتی یک نوازش کوچک را نمی‌پذیرند و ابدا اجازه نمی‌دهند شخصی آنها را در آغوش بگیرد).
واکنش به احساس درد (اغلب افراد اتیستیک، واکنش و حساسیت خیلی کمی نسبت به درد دارند و عده‌ای حتی ذره‌ای درد را احساس نمی‌کنند! این مسئله به منظور جلوگیری از بروز آسیب‌های احتمالی برای آنها بسیار اهمیت دارد، چرا که گاهی دچار آسیب‌های فیزیکی شدید می‌شوند، اما هیچ واکنشی ندارند و شکایتی مطرح نمی‌کنند...
پژواک‌گویی (جملات و سوالات دیگران را تکرار می‌کنند، مثلا شما از او می‌پرسید اسمت چیه؟ و او در پاسخ به سوال شما دوباره می‌گوید اسمت چیه؟ به جای اینکه نام خودش را بگوید).
حرکات تکرار شونده (ممکن است یک حرکت را بارها انجام دهد، مثلا دائم شانه‌اش را بالا پایین کند، سرش را بچرخاند، دائم در یک مسیر ثابت قدم بردارد و یا ساعت‌ها یک توپ را به یک سمت پرتاب کند).
عدم کاربرد ضمیر من (اصلا از ضمیر (من) استفاده نمی‌کند و یا با اصرار و به زور خودش را (من) خطاب می‌کند).
عدم برقراری ارتباطات دوستانه (معمولا هیچ دوستی ندارند و یا با تعداد خیلی محدود و گزینشی از افراد ارتباط برقرار می‌کنند).
دوری از اجتماعات و مکان‌های شلوغ (حضور در مکان‌های شلوغ و پر رفت و آمد به سبب درهم ریختگی صداها و تصاویر، برایشان سخت و مشکل خواهد بود).
شنوایی (برخی نوزادان اتیستیک نسبت به صداها حساسیت کمی دارند و ممکن است واکنش لازم را هنگام تولید صدا نداشته باشند. در این شرایط خانواده به مشکلات شنوایی مشکوک می‌شوند).
قشقرق و لجبازی (گاهی دچار به هم ریختگی عصبی شده و اگر چیزی برخلاف میلشان اتفاق افتد، قشقرق به پا کرده و ممکن است حتی شروع به برخورد فیزیکی با طرف مقابل کنند).
عدم درک متقابل و همدلی (اغلب تصوری از اینکه شما ناراحت یا عصبانی هستید ندارند و نمی‌توانند دلیلش را درک کنند).
عدم احساس خطر (چه برای خود و چه در برابر سایرین احساس خطر کمی می‌کند).
بیشتربخوانید:
بهترین زمان تشخیص و مناسب‌ترین افراد برای تشخیص
بهترین زمان برای تشخیص اتیسم سنین دو و نیم تا سه سالگی است، چراکه در این اختلال از دست ندادن فرصت طلایی درمان بسیار حائز اهمیت بوده و تا حد امکان برای جلوگیری از شدت علائم، نباید از دست برود. هر چقدر سن کودک بالاتر برود و تشخیص و مداخلات دیرتر انجام شوند، شدت علائم اختلال هم بیشتر شده و مداخلات اثربخشی بسیار کمتری خواهند داشت. از آنجا که سن تشخیص پایین است، بنابراین حساسیت و پیگیری زودهنگام خانواده اهمیت بالایی خواهد داشت، زیرا اولین افرادی که در این سنین در ارتباط مستقیم و دائمی با کودک هستند و متوجه تفاوت او با سایرین می‌شوند، پدران و به خصوص مادران هستند. همچنین برای تشخیص ابتلا به اتیسم باید به روانشناس و روانپزشک مراجعه کرد، اما نه هر روانشناس و روانپزشکی! روانشناسان دارای تخصص کودکان استثنایی و روانپزشکان دارای برد تخصصی کودک و نوجوان، مناسب‌ترین افراد برای تشخیص ابتلا به اتیسم هستند و مراجعه به سایر گرایش‌ها برای تشخیص اتیسم پیشنهاد نمی‌شود. نکته بسیار مهم اینکه حتما روانشناس و روانپزشک مربوطه باید با یکدیگر در ارتباط بوده و طبق بررسی مشترک، تشخیص نهایی را اعلام کنند.
مداخله و درمان
به طور قطع، وقتی علت یک اختلال و بیماری مشخص نیست؛ درمان قطعی آن نیز مشخص نخواهد بود!
پس برای اتیسم نیز متاسفانه هنوز به درمان قطعی نرسیده‌ایم. همچنین هیچ دارویی برای درمان آن وجود ندارد، مگر اختلال همبود دیگری همراه اتیسم وجود داشته باشد که برای کاهش شدت علائم دارویی تجویز شود، اما تمام این‌ها به این معنا نیست که باید شخص مبتلا به اتیسم را رها کنیم!
مهم‌ترین کاری که باید به محض تشخیص صورت گیرد، شروع مداخلات توانبخشی توسط یک تیم توانبخشی کارآمد است تا هر چه بیشتر از شدت عوارض و علائم جلوگیری شده و تا حد امکان بهبود یابند. مداخله و توانبخشی به‌هنگام و مناسب می‌تواند تا حد بسیار زیادی از شدت علائم جلوگیری کند. تیم توانبخشی بسته به شدت علائم و نیاز هر شخص مبتلا، شامل روانشناس کودکان استثنایی، رفتاردرمانگر، گفتاردرمان، موسیقی درمان، آب درمان و روانپزشک خواهد بود.
