دکتر پیمان صالحی : بورد تخصصی جراحی کلیه و مجاری ادراری و ناباروری مردان و اختلالات جنسی
تحریریه زندگی آنلاین : مثانه عضوی تو خالی در لگن تحتانی است و دارای دیواره‌های عضلانی قابل انعطاف می‌باشد که می‌تواند برای نگه داشتن ادرار کشیده شده و با فشار دادن آن را از بدن خارج کند. ادرار ماده زائدی است که توسط 2 کلیه ساخته می‌شود و سپس از طریق 2 لوله به نام حالب به مثانه منتقل می‌شود. هنگام دفع ادرار، عضلات مثانه منقبض می‌شوند و ادرار از طریق لوله‌ای به نام مجرای ادرار از مثانه خارج می‌شود. یکی از بیماری‌های مرتبط با مثانه سرطان مثانه است. طبق آمار سالانه تقریباً 45000 مرد و 17000 زن به بیماری سرطان مثانه مبتلا می‌شوند. سلول‌های سرطانی مثانه هر چه بیشتر رشد می‌کنند، می‌توانند تومور ایجاد کرده و با گذشت زمان به سایر قسمت‌های بدن متاستاز کنند. در این مقاله به بررسی برخی از بیماری‌های مثانه می‌پردازیم.
بیشتربخوانید:
التهاب مثانه یا سیستیت
التهاب مثانه یا سیستیت (Cystitis) بیماری است که شیوع آن در خانم‌ها بیش از آقایان می‌باشد. این عارضه ممکن است پیامد عفونت مثانه یا سندروم مثانه دردناک و ... باشد. اغلب افراد التهاب مثانه را همان عفونت مثانه تصور می‌کنند، که البته چنین نیست؛ با وجود اینکه در اکثر مواقع، التهاب مثانه به دلیل عفونت مثانه است، ولی در مواردی هم عوامل دیگری زمینه‌ساز این عارضه می‌باشد. التهاب مثانه جزو بیماری‌های کلیه و مجاری ادراری نسبتاً شایعی است که امکان ابتلای به آن، در همه سنین وجود دارد. در ادامه به بررسی دقیق‌تر این بیماری، عوامل ایجاد، عوارض و درمان‌های مناسب آن خواهیم پرداخت.
علائم التهاب مثانه
برخی از علائم التهاب مثانه شبیه به عفونت ادرار است با این تفاوت که در آزمایش ادرار بیمار، عفونت دیده نمی‌شود؛ و به همین دلیل این بیماران به درمان با آنتی‌بیوتیک پاسخ نمی‌دهند. در زیر به برخی از علائم التهاب مثانه اشاره می‌شود:
تمایل شدید و مداوم برای ادرار کردن، سوزش ادرار، وجود خون در ادرار، ادرار ابری یا بدبو، احساس درد در لگن، احساس فشار در قسمت تحتانی شکم، تب، برخی از علل التهاب مثانه یا سیستیت
مصرف برخی داروها
برخی از داروهای خاص، به‌ویژه داروهای شیمی‌درمانی مانند ایفوسفامید، می‌توانند باعث التهاب مثانه شوند.
پرتو درمانی
پرتودرمانی ناحیه لگن نیز می‌تواند باعث ایجاد تغییرات التهابی در بافت مثانه شود.
استفاده از سوند
استفاده طولانی‌مدت از سوند می‌تواند موجب عفونت‌های باکتریایی و آسیب و التهاب بافت مثانه شود.
بیشتربخوانید:
التهاب ناشی از سندرم مثانه دردناک
علت این التهاب مزمن مثانه که به آن سندرم مثانه دردناک نیز گفته می‌شود، ناشناخته است و اغلب در زنان تشخیص داده می‌شود.
در مواردی هم سیستیت ممکن است عارضه‌ای باشد که در پی بیماری‌هایی مانند دیابت، سنگ‌های کلیه، بزرگ شدن پروستات و.... رخ دهد.
پیشگیری از التهاب مثانه
متخصصان کلیه و مجاری ادراری، راه‌هایی را برای پیشگیری از التهاب مثانه پیشنهاد می‌کنند که این روش‌ها عبارتند از:
به‌جای استحمام در وان، از دوش استفاده کنید. اگر مستعد ابتلا به عفونت باشید، دوش گرفتن به‌جای استحمام در وان می‌تواند از ابتلا به بسیاری از عفونت‌ها و التهابات دستگاه ادرار جلوگیری نماید.
از اسپری‌های دئودورانت یا محصولات زنانه در ناحیه تناسلی استفاده نکنید. این محصولات می‌توانند به میزراه و مثانه آسیب بزنند.مصرف مایعات فراوان، مخصوصاً آب. به‌ویژه برای بیمارانی که تحت شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی قرار می‌گیرند.
دفع مکرر ادرار به‌طوری‌که هر زمان احساس دفع ادرار دارید، رفتن به توالت را به تأخیر نیندازید.
تخلیه مثانه بلافاصله پس از رابطه جنسی
عوامل بروز سرطان مثانه
تومور مثانه یکی از تومورهای شایع در دنیا و خصوصاً در فیلد اورولوژی می‌باشد. این تومور در آقایان بسیار شایع‌تر می‌باشد. شاید دلیل شیوع بیشتر در آقایان مصرف بیشتر سیگار باشد. رابطه مستقیمی بین تعداد و سال‌های مصرف سیگار با وقوع تومور مثانه وجود دارد. بعد از قطع مصرف سیگار هم تا 15 سال خطر ایجاد تومور مثانه وجود دارد.
از دیگر عوامل خطر ایجاد تومور مثانه مواد شیمیایی، صنایع چاپ و لاستیک‌سازی می‌باشد. تماس طولانی و مداوم با این مواد شیمیایی می‌تواند باعث ایجاد تومور مثانه شود. از دیگر عوامل ایجاد این سرطان می‌توان به سوند ادراری طولانی‌مدت، سنگ مثانه و عفونت‌های میکروبی و انگلی مثانه اشاره کرد.
بیشتربخوانید:
علائم سرطان مثانه
وجود خون در ادرار مهم‌ترین و شایع‌ترین علامت سرطان مثانه است. گاهی ممکن است وجود خون در ادرار با چشم دیده شود و در مواردی هم ممکن است وجود خون در ادرار در آنالیز ادرار و زیر میکروسکوپ مشخص شود. باید توجه داشته باشید وجود خون در ادرار حتی به میزان کم نیازمند توجه بیمار و پزشک است. البته وجود خون در ادرار لزوماً به معنی وجود تومور در مثانه نیست، یعنی ممکن است خون زیادی در ادرار دیده شود ولی توموری در مثانه نباشد.
گاهی تومور بزرگ شده و پیشرفت کرده و سوراخ‌های حالب را می‌بندد در نتیجه اگر بیمار دیر مراجعه کند، تومور با انسداد کلیه و نیاز به دیالیز خود را نشان می‌دهد. در مواردی که تومور متاستاز داده باشد ممکن است بیمار با علائم متاستاز مراجعه کند. شایان ذکر است اگر بیمار دچار تنگی مجرای ادرار شده باشد، روش تشخیص و درمان نسبت به تومور مثانه متفاوت است.
انواع سرطان مثانه
سه نوع سرطان مثانه وجود دارد که عبارتند از:
سرطان مثانه سلول انتقالی:
سرطان سلول انتقالی رایج‌ترین نوع سرطان مثانه است. این سرطان در سلول‌های انتقالی در لایه داخلی مثانه شروع می‌شود. سلول‌های انتقالی سلول‌هایی هستند که هنگام کشیده شدن بافت بدون آسیب دیدن تغییر شکل می‌دهند.
سرطان مثانه سلول سنگفرشی:
سرطان سلول سنگفرشی یک سرطان نادر در ایالات متحده است. این بیماری از آنجا شروع می‌شود که سلول‌های سنگفرشی نازک و مسطح پس از عفونت طولانی‌مدت یا تحریک مثانه در مثانه تشکیل می‌شوند.
سرطان مثانه آدنوکارسینوم:
آدنوکارسینوما نیز یک سرطان نادر در ایالات متحده است. این بیماری از زمانی شروع می‌شود که سلول‌های غده‌ای در مثانه پس از تحریک طولانی‌مدت و التهاب مثانه تشکیل می‌شوند. سلول‌های غده‌ای، غدد ترشح کننده مخاط را در بدن تشکیل می‌دهند.
تشخیص سرطان مثانه
پزشک ممکن است از روش‌های مختلفی برای تشخیص سرطان مثانه استفاده کند که در زیر به بیان این روش‌ها می‌پردازیم.
معاینه داخلی: در این روش پزشک انگشتان را وارد واژن یا راست روده می‌کند تا به وجود توده‌هایی که ممکن است رشد سرطانی داشته باشند پی ببرد.
سیستوسکوپی: پزشک از طریق یک لوله باریک و یک دوربین کوچک روی آن و از طریق مجرای ادرار داخل مثانه را می‌بیند.
بیوپسی: پزشک یک ابزار کوچک را از طریق مجرای ادرار وارد می‌کند و یک نمونه کوچک از بافت را از مثانه شما می‌گیرد و آن را آزمایش می‌کند.از جمله روش‌های دیگر تشخیص سی تی اسکن برای مشاهده مثانه، تزریق داخل وریدی، استفاده از اشعه ایکس و آنالیز ادرار می‌باشد.
سندروم مثانه دردناک
سندروم مثانه دردناک یا اینترستیشیال سیستیتیس، جزو بیماری‌های مزمن کلیه و مجاری ادراری می‌باشد و اغلب زنان را درگیر می‌کند و با علائمی مانند؛ سوزش ادرار، تکرر ادرار و ... همراه است. شدت این علائم بسته به پیشرفت بیماری، از شخصی به شخص دیگر ممکن است متفاوت باشد. سندرم مثانه دردناک به دلیل علائم و عوارضی که برای فرد ایجاد می‌کند، می‌تواند کیفیت زندگی را تحت تأثیر قرار دهد.به همین دلیل، نیاز مراجعه به متخصص اورولوژی در مبتلایان به این بیماری الزامی است. تاکنون علت این بیماری به‌طور دقیق شناسایی نشده است و به همین دلیل درمان قطعی هم برای سندروم مثانه دردناک وجود ندارد ولی روش‌های درمانی متعددی برای کاهش عوارض و مشکلات بیماران، توسط متخصص کلیه و مجاری ادراری قابل تجویز است.
علائم سندروم مثانه دردناک
علائم این بیماری برای همه افراد ثابت نبوده و با عوامل گوناگون، در خود فرد نیز ممکن است تغییر کند. مثلاً در بانوان هنگام قاعدگی یا ارتباط جنسی ممکن است علائم شدت بیشتری یابد. برخی از نشانه‌های سندروم مثانه دردناک عبارتند از:
احساس درد و ناراحتی در زمان پر بودن مثانه و کاهش درد پس از تخلیه مثانه، احساس درد هنگام نزدیکی برای بانوان، احساس درد یا حساسیت لگن، تکرر ادرار، سوزش ادرار، بی‌اختیاری ادرار.
همانطور که در فهرست علائم سندروم مثانه دردناک مشاهده می‌شود، این نشانه‌ها بسیار شبیه به عفونت ادراری هستند و تفکیک این دو بیماری توسط پزشک متخصص قابل انجام است. ضمن اینکه، گاهاً به همراه سندروم مثانه دردناک ممکن است عفونت ادراری هم وجود داشته باشد و علائم را تشدید نماید.
تشخیص سندروم مثانه دردناک
اقدامات تشخیصی در بیماری سندرم مثانه دردناک شامل آزمایش ادرار، کشت ادرار، نمونه‌برداری از جدار مثانه، سیستوسکوپی، و متسع ساختن جدار مثانه زیر بیهوشی می‌شود.
درمان سندروم مثانه دردناک
همانطور که در ابتدای بحث عنوان شد، درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد، تنها با برخی روش‌های درمانی از قبیل جراحی، درمان‌های دارویی، تحریک عصب، اتساع مثانه و ایجاد تحولاتی در سبک زندگی، می‌توان شرایط فرد مبتلا را بهتر نمود.
