ماجرای منبر رفتن صمصام در مجلس ختم رضا خان

سید محمد صمصام از روحانیون شهیر اصفهان بود که سخنان و نصایح طنزگونه او شهره عام و خاص بود و از این جهت لقب بهلول زمان را به او نسبت می دادند. او در بیست و چهارم آبان سال 1359 شمسی در حالی که طبق معمول با اسب خود به مراسم سوگواری امام حسین(ع) می رفت در اثر تصادف با اتومبیل وفات یافت و در سمتِ جنوب شرقی تکیه بروجردی ها دفن شد.

از جمله ابعاد زندگی مرحوم صمصام اعتراضات و انتقادات سیاسی به زبان طنز بود. او که همچون سایر علما مخالف سیاست های پهلوی پدر و پسر بود در فرصت های متعددی دست به مقابله با رژیم پهلوی می زد که در این رابطه خاطرات بسیاری در یادمانده های مردم اصفهان وجود دارد.

سید رضا میرمحمد صادقی از فعالان سیاسی اصفهان در کتاب خاطرات خود با عنوان دُرد و دَرد خاطرات جالبی از سید محمد صمصام روایت می کند. میرمحمد صادقی می گوید: به یاد دارم در سال 1324 آخوندهای اصفهان را مجبور کرده بودند در مراسم فاتحه رضاشاه در مدرسه چهارباغ شرکت کنند. من هم با آن سن کودکی در مراسم مزبور شرکت کرده بودم. آقا میرزا علی هسته ای را مجبور کردند به بالای منبر برود. او در سخنرانی اش گفت: در اخبار و احادیث داریم که در مورد مرده عیب جویی نکنید و راجع به او حرف بد نزنید. نتیجتاً ما از رضاشاه خاطراتی که داریم این است که راه آهن کشیده است. او سعی کرد سر و ته قضیه را جمع کند و زود از منبر پایین بیاید.

ماجرای منبر رفتن صمصام در مجلس ختم رضا خان/ دعای جالب بهلول اصفهانی برای اعلیحضرت! / کمک صمصمام به مستمندان

در این هنگام صمصام که کنار منبر نشسته بود، به بالای منبر رفت. صمصام آدم جالبی بود. او خود را به دیوانگی زده و حرف های تندی می زد. صمصام دید که با پایین آمدن هسته ای مراسم تمام می شود و رجال دولتی می روند. بنابراین فریاد زد: هر که اعلیحضرت رضاشاه کبیر را دوست دارد، بنشیند و از جای خودش تکان نخورد. در آن جلسه، افرادی چون فرماندار، استاندار و از همه مهم تر فرمانده لشکر استان دهم، سرتیپ مقبلی، شرکت کرده بودند. سپس صمصام گفت: «دیشب، اعلیحضرت رضاشاه کبیر را به خواب دیدم و ایشان به من گفت فردا به مدرسه چهارباغ می روی که فاتحه من در آنجا برگزار است. مقبلی هم آنجا می آید. یک هزار ریال از او بگیر و از منبر پایین بیا». با این حرف، خنده حاضران در فضای مدرسه طنین انداز شد. مجلس فاتحه به خنده و مضحکه تبدیل شد. نهایت، مقبلی برخاست و دست در جیب خود کرد و یک اسکناس پنجاه تومانی به صمصام نشان داد. صمصام هم از منبر پایین آمد و با گرفتن اسکناس جلسه را ترک کرد.

توصیه صمصام به امام خمینی

در واقع صمصام، بهلول اصفهان بود. او با دیوانگی سخنان تندی را بر زبان می راند. بعد از وقایع 15 خرداد با توجه به شناختی که از او در علاقه مندی به امام خمینی داشتیم، از وی می خواستیم در مدرسه چهارباغ بر بالای منبر مطالبی بگوید. از جمله یک روز بر بالای منبر گفت: «سابق حرف های صمصام را همه از بزرگ و کوچک می شنیدند، اما حالا زمانه ای شده که نه بزرگ شما و نه کوچک شما حرف من را به گوش نمی گیرد. هرچه به این آیت الله خمینی گفتم، سید اولاد پیغمبر! پا روی دم سگ نگذار، سگ پاچه تو را می گیرد. ولی به خرج او نرفت». با این جمله، مجلس به هم خورد.

دیگر اینکه واعظی به نام شرف الواعظین بود که بر روی منبر از شاه تا شهردار اصفهان را دعا می کرد. یک روز صمصام که پای منبر او نشسته بود، گفت: «آقای شرف! این پنج تومان را بگیر، یک دعا هم به کره خر من بکن».

از جمله کارهای صمصام این بود که با صارم الدوله، اکبر مسعود، مخالفت داشت و او را مورد تمسخر قرار می داد. همیشه می گفت: «این اکبر مسعود یکی از دخترهایش را به من نداده است. در حالی که چه افتخاری بالاتر از اینکه سید اولاد پیغمبر داماد او بشود».

دعای صمصام برای اعلیحضرت

یک بار هم در روز عاشورا در مجلسی که اوقاف گرفته بود، بالای منبر رفت و گفت: «هرکس اعلیحضرت را دوست دارد، بنشیند و هر که با اعلیحضرت دشمن است، از جای خود بلند شود». سپس گفت: «من فقط می خواهم چند دعا کنم. مردم! دست های خود را بالا ببرید». بعد از آن رو به جمعیت گفت: «خداوندا! ده سال از عمر شهردار اصفهان بردار و بر عمر اعلیحضرت بگذار». همه گفتند: آمین. باز صمصام گفت: «از عمر این رئیس ساواک بردار و روی عمر اعلیحضرت بگذار». همین طور یکی یکی مقامات شهر را نام برد و از خدا خواست از عمر آنها بکاهد و بر عمر شاه بیفزاید. مردم هم آمین می گفتند. در نهایت هم گفت: «بلکه این ها بمیرند تا ما از دست این ها راحت بشویم».

کمک صمصام به مستمندان

درباره صمصام گفتنی است، او در عین دیوانگی، فرد دانایی بود. مثنوی را حفظ بود و با صدای خوبی که داشت، اشعار آن را به زیبایی می خواند. پولی را که از مردم می گرفت، به مستمندان می داد. چه بسیار دختران بینوا که از کمک های صمصام، صاحب جهیزیه شده و به خانه بخت رفتند. جسارت بسیار داشت و این ویژگی موجب شده بود وقتی وارد مجلسی می شد، واعظ بالای منبر سخنرانی خود را به فوریت تمام می کرد تا مورد تمسخر و هجو او قرار نگیرد.