دکتر سید امیر میرباقری؛ فوق تخصص بیماری های گوارش
پس از تشخیص مشکل بیمار باید مشخص نمود که هنگامی که با دیس پپسی فانکشنال روبرو هستیم چه راهی را انتخاب کنیم؟ در واقع چهار گزینه در برخورد با دیس‌پپسی فانکشنال پیش روی ما است:
1- درمان تجربی با داروهای ضد اسید (شامل بلوک‌کننده H2، PPI) در همان اولین جلسه
2- درخواست تست غیرتهاجمی جهت یافتن میکروب هلیکوباکترپیلوری (نظیر تست سرولوژی)
3- اندوسکوپی بیمار
4- درخواست رادیوگرافی با باریم
همان‌طور که ذکر شد انجام اندوسکوپی به طور روتین در همه بیماران توصیه نمی‌شود و فقط در افرادی که ریسک بالا دارند باید انجام شود که در قسمت قبل به آن اشاره شده. تجویز داروهای ضداسید مثل رانیتیدین و یا امپرازول برای تمام بیماران صحیح نیست، زیرا پاتوفیزیولوژی، ایجاد دیس پپسی، افزایش اسید نیست که درمان داروی ضداسید باعث بهبودی آن شود و اگر هم در این حالت درمان موثر باشد، موقتی است. عکسبرداری از معده نیز هیچگونه ارزشی ندارد، زیرا مطالعات گسترده نشان داده که دقت و اختصاصی بودن این روش پایین است و تشخیص بر مبنای عکسبرداری محکوم کردن بیمار به موضوعی است که شاید هرگز وجود نداشته باشد.
آیا برای بیماران مبتلا به دیس پپسی فانکشنال باید تست سرولوژی انجام شود و بر مبنای آن می‌توان درمان را آغاز کرد؟
اکنون ثابت شده که تست سرولوژی غیرقابل اعتماد است. چه بسیار بیمارانی که تست آنها مثبت است، ولی هلیکوباکترپیلوری ندارند و چه بسا که میکروب H.Pylori در معده وجود داشته و تست منفی باشد.
پس راه‌حل چیست؟
این بیماران به دو گروه تقسیم می‌شوند:
1- افرادی که علائم پرخطر ندارند؛ (مانند افراد جوان یا کسانی که از درد، پری شکم، تهوع و... شاکی هستند). در این افراد می‌توان از یک تست دقیق غیرتهاجمی برای هلیکوباکترپیلوری (مثل تست تنفس UBT) و یا آنتی‌ژن مدفوع استفاده کرد که اگر مثبت بود یک دوره درمان می‌شود. چنانچه مشکل حل شد، به اقدام دیگری نیاز نیست و اگر علائم باقی ماند، اندوسکوپی از بیمار به عمل می‌آید. در صورتی که اندوسکوپی غیرطبیعی بود، بر مبنای ضایعه درمان آغاز می‌شود و اگر طبیعی بود، بیشتر درمان حمایتی (نظیر اطمینان دادن، درمان ضداسترس) باید در نظر گرفته شود.
2- افرادی که علائم پرخطر دارند (مانند کاهش وزن، استفراغ، درد شبانه، کم‌خونی، خونریزی گوارش و...). در این صورت اولین قدم اندوسکوپی و سپس تصمیم‌گیری درباره نوع درمان است.
ذکر این نکته ضروری است که گاهی بیماری‌های دیگر با علائم شبیه دیس پپسی فانکشنال بروز می‌کنند که در برخی موارد شاید بیماری بسیار جدی باشد؛ بنابراین در برخورد با این بیماران باید احتمال بیماری‌های شدید مثل سنگ کیسه صفرا، پانکراتیت مزمن، کانسر پانکراس و حتی بیماری‌های قلبی را در نظر گرفت. اینکه چگونه هلیکوباکتر را درمان کنیم نیز خود به بحثی جداگانه نیاز دارد، اما در هر صورت از تجویز درمان چهار دارو یا مرسوم امپرازول، بیسموت، مترونیدازول و آموکسی‌سیلین باید خودداری و روش‌های جدید را مطالعه کرد.
سوالی که همیشه برای بیماران مطرح است و شاید مهم‌ترین علت مراجعه آنها به مطب پزشکان باشد مسأله رژیم غذایی است که چه غذایی باید مصرف کرد و از چه غذایی پرهیز شود؟
بررسی متون پزشکی و نتیجه تحقیقات گسترده در اکثر مراکز علمی جهان نشان می‌دهد که هیچ نوع ممنوعیت غذایی برای بیمار کمک‌کننده نیست و بیشتر بیماران را با دادن رژیم غذایی سرگرم می‌کنیم و شاید کم لطفی نیز بکنیم؛ زیرا آنها را وادار به مصرف غذایی می‌کنیم که تهیه آن از نظر اقتصادی مشکل است و از طرف دیگر آنان را مجبور به نخوردن چیزی کنیم که به آن تمایل و احتیاج دارند (میوه، سبزی) لذا در یک جمله باید به آنها گفت: هر آنچه که به شما می‌سازد، آن را میل کنید! باز هم تاکید می‌کنم هیچ رژیم غذایی موجب تاخیر یا تسریع بهبودی و یا عدم بهبودی بیمار نمی‌گردد.
پس نتیجه بحث اینکه هدف از درمان بیماران مبتلا به دیس‌پپسی فانکشنال کمک به بیماران جهت پذیرفتن علائم بیماری و عادت به آن و همچنین کاهش علائم است، نه از بین بردن علائم؛ زیرا این امر امکان‌پذیر نیست. صرف چند دقیقه وقت و اطمینان دادن به بیمار در این مورد که مشکل حادی ندارد و باید با بعضی علائم خو بگیرد، بیشترین کمک را در درمان این‌گونه بیماران می‌نماید.
