اگر قدرت، ثروت و رفاه می خواهید، بخوانید!

تبیین کلام امیر المومنین درباره قدرت آوری علم
دانش مایه‌ی اقتدار است؛ ثروت‌ آفرین است؛ قدرت نظامی‌ آفرین است؛ قدرت سیاسی‌ آفرین است. یک روایتی هست که می فرماید: «العلم سلطان» علم، قدرت است.

علم، ثروت، رفاه، دانش

اهمیت علم در دنیای امروز به هیچ وجه قابل خدشه نیست. همچنین دین مبین اسلام به شدت ما را به علم آموزی تشویق می کند. اما متاسفانه هنوز در کشور ما سوال "علم بهتر است یا ثروت" به همان حرارت سابق ادامه دارد و هر روز به تعداد کسانی که در پاسخ، ثروت را انتخاب می کنند افزوده می شود.

جامعه ما تمایلش به ثروت و تجارت و سیاست و گردشگری و... به مراتب بیشتر از تمایل به علم و علم آموزی است، و شاهدِ این بی رغبتی به مسئله علم، سرانه پایین مطالعه در کشور است.
باید این طرز تفکر تغییر کند و باید مردم این حقیقت را درک کنند که اگر علم نباشد دستیابی به تمام خواسته هایشان، اعم از رفاه و ثروت و قدرت و... منتفی خواهد شد.
امیر المومنین می فرمایند: «العلم سلطان من وجده صال و من لم یجده صیل علیه»[3] یعنی علم قدرت است، تحکم است، اگر کسی به آن دست یافت، سلطان می شود، قدرت به دست می آورد و با آن بر دیگران مسلط می شود. اما اگر کسی علم را بدست نیاورد، کسانی که علم را در دست بیاورند بر او مسلط می شوند.

اسلام و امر به علم آموزی

ملاک ارزش گذاری قرآن برای انسان ها، تفاوتشان در عالم بودن یا نبودن است؛ قرآن می فرماید: «قل هَلْ یَسْتَوِی الَّذِینَ یَعْلَمُونَ وَالَّذِینَ لَا یَعْلَمُونَ»[1] ؛ بگو: آیا آنان که اهل علم و دانشند با مردم جاهل نادان یکسانند؟
و یا پیامبر اسلام فرمان به علم آموزی می دهند و می فرمایند: «اطلبوا العلم بالصین فان طلب العلم فریضة علی کل مسلم »[2] ؛ برای تحصیل علم به دورترین نقطه عالم سفر کنید، چرا که طلب علم بر هر مسلمانی واجب است.
اما شاید در اینجا سوالی ایجاد شود که چرا تا این حد اسلام امر به تعلیم و تعلم می کند؟
در جواب باید گفت همه آنچه که یک حکومت و یک جامعه به آن نیاز دارد، از کانال علم می گذرد. اگر برای امنیت به ابزار دفاعی نیاز است، این نیاز را علم برآورده می کند؛ اگر برای ایجاد آرامش در کشور به رفاه و امکانات رفاهی نیاز است، این علم است که باید برای آن فکری کند؛ اگر کشوری می خواهد در سیاست و روابط بین الملل سرش کلاه نرود، با علم باید تقویت شود. پس علم فقط برای پیشرفت افراد به تنهایی نیست، بلکه همه ابعاد جامعه را در بر می گیرد.

علم قدرت می آورد

اگر کشورهای غربی توانستند در این چند صده اخیر به صورت چشمگیری پیشرفت کنند، همه اش به جهت استعمار و استثمار نبوده بلکه پیشرفت در مقوله علم بوده که آن ها را برتری و قدرت داده است. واقعیت همین است چه بخواهیم و چه نخواهیم بدون علم بر ما مسلط می شوند و هر طور که بخواهند نفوذ خواهند کرد.
امیرالمومنین علی (علیه السلام) می فرمایند: «العلم سلطان من وجده صال و من لم یجده صیل علیه»[3] یعنی علم قدرت است، تحکم است، اگر کسی به آن دست یافت، سلطان می شود، قدرت به دست می آورد و با آن بر دیگران مسلط می شود. اما اگر کسی علم را بدست نیاورد، کسانی که علم را در دست بیاورند بر او مسلط می شوند.

اهمیت علم آموزی در کلام رهبری

مقام معظم رهبری بارها و بارها درباره اهمیت علم، خصوصا در عصر حاضر صحبت کرده اند و علم را مایه کسب قدرت معرفی می کنند. ایشان درباره رابطه علم و قدرت می فرمایند:
«علم مایه‌ی قدرت است؛ هم امروز و هم در طول تاریخ؛ در آینده هم همین جور خواهد بود. این علم یک وقت منتهی به یک فناوری خواهد شد، یک وقت هم نخواهد شد. خود دانش مایه‌ی اقتدار است؛ ثروت‌ آفرین است؛ قدرت نظامی‌ آفرین است؛ قدرت سیاسی‌ آفرین است. یک روایتی هست که می فرماید: «العلم سلطان» - علم، قدرت است - «من وجده صال به و من لم یجده صیل علیه». یعنی مسئله، دو طرف دارد: اگر علم داشتید، می توانید سخن برتر را بگویید، دست برتر را داشته باشید - «صال» یعنی این - اگر نداشتید، حالت میانه ندارد؛ «صیل علیه». پس کسی که علم دارد، او دست برتر را بر روی شما خواهد داشت؛ در مقدرات شما دخالت می کند؛ در سرنوشت شما دخالت می کند.»[4]

ایشان همچنین در یک سخنرانی قدرت و ثروت، آمریکا را معلول دستیابی به علم معرفی می کنند:
« باید کشورهای اسلامی از لحاظ علم و فناوری پیشرفت کنند. گفتم غرب و آمریکا به برکت علم توانستند بر کشورهای دنیا مسلط شوند؛ یکی از ابزارهاشان علم بود؛ ثروت را هم با علم به دست آوردند.»[5]

پایان کلام

تنها راه اقتدار، گسترش علم است؛ اگر می خواهیم آرمان های مبارزه با استکبار را عملی کنیم تنها راهش علم است، اگر می خواهیم دست اجنبی را از خاکمان کوتاه کنیم تنها راهش علم است، اگر می خواهیم از فقر مردم را نجات بدهیم باید علم آموزی را فراگیر کنیم و اگر می خواهیم آقا و سلطان در منطقه و جهان بشویم تنها راهش علم است. علم هم سطح شعور و دانش آحاد افراد جامعه را بالا می برد و هم به تبع آن جامعه رشد می کند و ارتقا می یابد.
حالا با همه این تفاسیر بگویید، علم بهتر است یا ثروت؟

پی نوشت ها:
[1] سوره زمر آیه 9
[2] بحارالانوار، ج 1، ص 18.
[3] شرح نهج البلاغة، ابن ابی الحدید، ج 20، ص 319
[4] اجلاس جهانی اساتید دانشگاه‌های جهان اسلام و بیداری اسلامی، 21/9/91
[5] دیدار وزیر علوم و استادان دانشگاه تهران‌، 3/11/88