هفته گذشته نامه‌‌‌ای از معاون اقتصادی رئیس‌جمهور، محسن رضایی منتشر شد که به موجب آن طرح جدیدی برای توزیع بنزین در مناطق آزاد جزایر کیش و قشم بهصورت آزمایشی اجرا خواهد شد تا در صورت موفقیت به کل کشور تسری یابد. این طرح که به جای اختصاص بنزین به پلاک خودروها، کد ملی افراد را در نظر می‌گیرد، یادآور (و شاید مشابه) طرحی است که در سال 1385 دکتر مهدی نصرتی در روزنامه «دنیای‌اقتصاد» پیشنهاد داد و تا مرز تصویب در مجلس پیش رفت اما به دلایلی این اتفاق نیفتاد. تاکنون اختصاص 20 لیتر بنزین برای هر شهروند ایرانی به نرخ 1500 تومان از سوی سرپرست منطقه آزاد کیش به عنوان طرح دولت مطرح شده است.
علاوه بر این، مجری این طرح در کیش می‌‌‌گوید که خرید و فروش بنزین توسط شهروندان در اپلیکیشنی که مختص این امر است با قیمت بین 1500 تا 3000 تومان (و نه بیشتر) انجام خواهد شد. حسین شمسیان تاکید می‌کند که این طرح ابتدا در کیش آغاز می‌شود و در آن افزایشی در قیمت بنزین وجود ندارد. علاوه بر این، به دلیل نگرانی از کمبود داخلی عرضه، فعلا صادرات بنزین توسط شهروندان و شرکت‌های خصوصی در طرح دیده نشده است. با این حال، قرار است برای افرادی که به تلفن‌های هوشمند دسترسی ندارند، سازوکارهایی طراحی شود تا همه بتوانند از منافع آن بهره‌‌‌مند شوند. در ادامه گزارش، به جزئیات این طرح از قول مسوولان پرداخته می‌شود.
برخی جزئیات طرح جدید بنزینی
محمدرضا لواسانی، سرپرست منطقه آزاد کیش درباره طرح جدید بنزین موسوم به «بنزین شهروندی» توضیحاتی ارائه کرد که اندکی از ابهامات این طرح را می‌‌‌زداید. به گزارش خبرگزاری تسنیم، لواسانی خبر افزایش قیمت بنزین را کذب دانست و با تاکید بر اینکه تغییر قیمت حامل‌‌‌های انرژی نیازمند مصوبه مجلس شورای اسلامی است ابراز کرد: در بودجه 1401 اشاره‌‌‌ای به افزایش قیمت بنزین و سهمیه سوخت نشده است. وی تفاوت این طرح با طرح پیشین را تخصیص سهمیه بنزین به هر کد ملی عنوان کرد که پیش از این به هر خودرو تعلق می‌‌‌گرفت. سرپرست سازمان منطقه آزاد کیش تصریح کرد: از این پس سهمیه بنزین به دارندگان هر کد ملی دارای خودرو یا فاقد خودرو تعلق می‌گیرد، میزان یارانه تخصیصی به‌‌‌ازای هر نفر معادل 20 لیتر بنزین به‌‌‌نرخ 1500 تومان است.
به‌‌‌گفته لواسانی یارانه سهمیه بنزین از هر کارت بانکی قابل برداشت است و افراد در صورت نداشتن خودرو می‌توانند این یارانه را با اپلیکیشنی که به همین منظور طراحی شده است به فروش برسانند. طبق این طرح، افرادی که به‌‌‌هردلیلی امکان فروش سهمیه خود یا انتقال به دیگری را نداشته باشند، بعد از مدت مشخصی مبلغ آن را بهصورت فروش خودکار، در حساب خود دریافت خواهند کرد. لواسانی با تاکید بر اینکه تمام دارندگان کدملی مشمول طرح هستند اظهار کرد: با اجرایی شدن طرح جدید سهمیه بنزین، رانندگان وسائط نقلیه عمومی همچنان از سهمیه خود برخوردارند و هیچ‌گونه تغییری در سهمیه تاکسی‌‌‌ها، خودروهای عمومی و گازوئیلی ایجاد نمی‌شود و اعضای خانواده‌‌‌‌‌‌هایشان نیز مشمول دریافت یارانه سهمیه 20 لیتر بنزین می‌‌‌شوند.
به گفته حسین شمسیان به عنوان مجری این طرح در کیش، سهمیه بنزین به افرادی که حداکثر زمان خروج‌‌‌شان از کشور یک سال باشد، اختصاص داده می‌شود. علاوه بر این، نیازی به ثبت‌نام و اعلام شماره حساب نیست و سهمیه بر اساس کد ملی به حساب سرپرست خانوار واریز می‌شود. البته این سهمیه به صورت پولی نبوده و در واقع، بنزین در کارت‌‌‌های بانکی سرپرست خانوار شارژ می‌شود و فرقی نمی‌‌‌کند از کدام کارت استفاده شود. این روش مانند سال 86 بوده که بدون نیاز به کارت سوخت، زمان کشیدن کارت در پمپ بنزین، یارانه لحاظ می‌شود.
شمسیان همچنین گفت که برای شهروندانی که صاحب خودرو نیستند، این سهمیه‌‌‌ها قابلیت فروش با نرخ بین 1500 تا 3000 تومان (و نه بیشتر) را خواهد داشت که از طریق یک اپلیکیشن انجام خواهد شد. افرادی که نیازمند مصرف بیشتر بنزین هستند نیز می‌توانند به این سامانه مراجعه و در آنجا بنزین خود را خریداری کنند.
علاوه بر این، افراد بی‌‌‌سواد یا کسانی که فاقد گوشی هوشمند هستند می‌توانند به دولت اعلام کنند که با توجه به شرایطشان، در صورت عدم‌استفاده از سهمیه بنزین تا تاریخی مشخص به طور خودکار به دولت این اجازه را می‌دهند تا سهمیه را به فروش برساند و مبلغ آن را به حساب این افراد واریز کند. شرکت ملی نفت نیز در این طرح اقدام به خرید تضمینی بنزین از مردم خواهد کرد.
با این حال، در این طرح بحث فروش صادراتی بنزین توسط افراد و همین‌طور شرکت‌های بازرگانی خصوصی دیده نشده است چراکه این نگرانی وجود دارد که به دلیل تعداد بالای احتمالی چنین شرکت‌هایی و با توجه به جذابیت قیمت‌های جهانی، عرضه داخلی بنزین با مشکل مواجه شود و کشور دچار کمبود بنزین شود. به گزارش «دنیای‌اقتصاد»، این طرح فعلا فقط در جزیره کیش اجرا می‌شود و سپس به قشم و پس از رفع نواقص به بقیه کشور تعمیم داده می‌شود.
نامه بنزینی محسن رضایی
پیش از اعلام عمومی این طرح و ارائه توضیحاتی از سوی سخنگوی دولت و همین‌طور نمایندگان مجلس و سرپرست منطقه آزاد کیش، نامه‌‌‌ای که مهر «محرمانه» بر آن دیده می‌شد و مربوط به تاریخ سوم آذر امسال بود منتشر شد که محسن رضایی، معاون اقتصادی ریاست جمهوری خطاب به وزرای نفت و اقتصاد و همین‌طور سعید محمد به عنوان مشاور رئیس‌جمهور در امور مناطق آزاد گفته شده بود که در جلسه ستاد هماهنگی اقتصادی دولت در تاریخ 23 آبان 1400 که به تایید رئیس‌جمهور هم رسیده، ابلاغ شد: «مقرر گردید طرح «بازتوزیع یارانه بنزین از طریق ارائه سهمیه بنزین به افراد به جای خودروها» به شرح پیوست به صورت آزمایشی در جزیره قشم/ کیش اجرا و هیات وزیران بر اساس نتایج حاصل از اجرای آزمایشی طرح در خصوص تعمیم آن به کل کشور تصمیم‌گیری نماید. همچنین لازم است دستگاه‌های ذی‌ربط، زیرساخت‌‌‌های لازم سخت‌افزاری و نرم‌‌‌افزاری برای تعمیم طرح به کل کشور را در مدت اجرای آزمایشی آن ایجاد کنند.»
تکذیب افزایش قیمت بنزین
ماهیت طرح جدید بنزینی به طور طبیعی افزایش قیمت آن را به ذهن متبادر می‌کند که موجب گمانه‌‌‌زنی‌هایی دراین‌باره شده بود. با این حال، مسوولان مختلف افزایش قیمت را دست‌کم فعلا رد کرده‌‌‌اند. سخنگوی دولت، در این باره روز سه‌‌‌شنبه گفت: آنچه در رسانه‌‌‌ها با عنوان گرانی بنزین منتشر شده، صحیح نیست و سوءبرداشت از نامه معاون اقتصادی دولت است. به گزارش شانا، علی بهادری‌‌‌جهرمی اظهار کرد: قرار نیست بنزین گران شود و دولت به دنبال تصمیم‌‌‌های یک‌‌‌شبه نیست، به‌‌‌طور حتم اگر قرار باشد تصمیمی گرفته شود که در زندگی جاری و عمومی مردم اثر بگذارد، جوانب مختلف آن‌سنجیده می‌شود.
وی ادامه داد: درباره این طرح نیز مقرر شده بهصورت آزمایشی در دو جزیره قشم و کیش، سهمیه بنزین به‌‌‌جای خودروها به افراد اختصاص یابد و قیمت عرضه همان نرخ عادی 1500 تومان برای بنزین سهمیه‌‌‌ای و 3000 تومان برای بنزین آزاد است که هیچ تفاوتی با نرخ موجود نخواهد داشت.
علاوه بر این، فریدون حسنوند رئیس کمیسیون انرژی مجلس نیز با اشاره به مباحث مطرح شده در رسانه‌‌‌ها درباره افزایش قیمت بنزین در سال آینده، بیان کرد: تاکنون در دولت و مجلس بحثی درباره افزایش قیمت بنزین برای سال آینده مطرح نشده است و موضوعات مطرح شده در رسانه‌‌‌ها گمانه‌‌‌زنی است.
طرح بنزینی اثر تورمی ندارد؟
همچنین عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس دیروز (چهارشنبه) اظهار کرد: این طرح نمی‌تواند اثر تورمی داشته باشد چراکه قیمت بنزین تغییری نکرده اما از نظر توزیع می‌تواند به نفع خانوار باشد؛ حتی خانواری که صاحب خودرو نیست و به هر کد ملی این یارانه بنزینی تعلق خواهد گرفت. البته در اینجا معتقدیم باید برای تعداد افراد مشمول در یک خانوار سقفی (برای مثال 5 نفر در هر خانوار) در نظر گرفته شود. از سوی دیگر سهمیه بخش حمل‌ونقل عمومی قطع نخواهد شد و جابه‌‌‌جایی بار و مسافر با همان نرخ‌های سهمیه‌‌‌ای انجام خواهد شد.
جعفر قادری در گفت‌وگو با «ایلنا» درباره جزئیات طرح بنزینی که به صورت پایلوت در مناطق آزاد کیش و قشم به اجرا میرسد، اظهار کرد: این پیشنهاد سال گذشته در بودجه سال 1400 مطرح شد اما در مجلس رای نیاورد و دولت سیزدهم امسال به دنبال اجرای آزمایشی آن در دو منطقه آزاد کیش و قشم است.
وی ادامه داد: نتایج اجرای این طرح بنزینی در این دو منطقه ارزیابی می‌شود که اگر قابل دفاع و مناسب باشد به کل کشور تعمیم داده می‌شود و در غیر‌این صورت به طور قطع اجرای آن متوقف خواهد شد. قادری با بیان اینکه در این طرح تمام افراد می‌توانند بنزین سهمیه‌‌‌ای خود را در بازار آزاد بفروشند، گفت: افراد می‌توانند بنزین سهمیه‌‌‌ای خود را با هر قیمتی بفروشند اما از آنجا که سقف قیمتی در بازار آزاد 3000هزار تومان است کسی بالاتر از این عدد و قیمت، بنزین نمی‌‌‌خرد.
قادری درباره کاهش حجم بنزین از 60 لیتر به 20 لیتر ادامه داد: باید به این نکته توجه داشته باشیم که هر خانوار حداقل 3 یا 4 نفره هستند و به تمام اعضای این خانوار بنزین سهمیه‌‌‌ای تعلق می‌گیرد و از این محل جبران می‌شود و به سقف 60 لیتر می‌‌‌رسند. عضو کمیسیون برنامه و بودجه در مجلس درباره مدت زمان اجرای آزمایشی این طرح در کیش و قشم گفت: هنوز دراین‌باره تصمیم قطعی گرفته نشده و می‌توان این فرصت را تا بازه زمانی پایان سال در نظر گرفت. اگر نتایج آن در این دو منطقه قابل دفاع بود در سراسر کشور به اجرا میرسد. وی با اشاره به دلایل انتخاب مناطق کیش و قشم گفت: کیش و قشم از مناطق آزاد و مجزا از سرزمین اصلی هستند و در این مناطق امکان قاچاق سوخت به داخل کشور هم وجود ندارد، بنابراین به عنوان مناطق مناسب برای اجرای آزمایشی انتخاب شدند.
احتیاط دولت در موضوع بنزین
افزایش مصرف بنزین در کشور سال‌هاست به معضلی تبدیل شده؛ به این صورت که طرحی مانند سهمیه‌بندی بنزین فقط مدتی بر مصرف شهروندان تاثیری معنادار داشت و سپس استفاده از بنزین آزاد رو به افزایش گذاشت. این رویه به حدی ادامه پیدا کرد که دولت روحانی کاملا کارت‌‌‌های سوخت را کنار گذاشت و بنزین را تک‌‌‌نرخی کرد اما مجددا رشد بی‌‌‌رویه مصرف موجب تصمیمی خلق‌‌‌الساعه در آبان 98 شد که با اعتراضات گسترده مردمی رو‌‌‌به‌‌‌رو شد. منتقدان چنین تصمیمی را ناشی از کسری بودجه دولت می‌‌‌دانستند اما دولت اصرار داشت که به دنبال درآمدزایی نیست و افزایش 300درصدی قیمت بنزین فقط برای مهار مصرف و اعطای یارانه معیشتی به اقشار کم‌‌‌درآمد انجام شده است. وقایع آبان 98 باعث شد پس از آن دولت قبلی و فعلی نسبت به تغییر قیمت و سیاست‌های توزیعی بنزین کاملا محافظه‌‌‌کار شوند. اکنون که دولت ابراهیم رئیسی به دنبال اجرای طرح «یارانه بنزین برای همه» است، به درستی ابتدا اقدام به اجرای آزمایشی آن در جزیره کیش کرده تا در صورت بروز نواقص، آنها را ابتدا رفع و سپس در کل کشور اجرا کند. دوره آزمایشی اجرای این طرح در کیش همچنین فرصت مناسبی برای به نقد کشیدن و بحث در مورد جزئیات این طرح از سوی کارشناسان است تا به موفقیت همه‌‌‌جانبه آن کمک شود.
