دماسنج اقتصاد گیگی در سال ۲۰۲۱

در اقتصاد گیگی که از آن با نام‌‌های «اقتصاد آزادکار»، «نیروی کار چابک»، «اقتصاد اشتراکی»، یا «نیروی کار مستقل» هم یاد می‌کنند، کارفرمایان و کارجویان به‌‌‌صورت موقت و پروژه‌ای با یکدیگر همکاری دارند و مفاهیم سنتی مانند کارمند تمام‌‌وقت کنار رفته و کسب‌‌و‌‌کارهای جدیدی معرفی و جایگزین می‌شوند. ظهور شرکت‌هایی مانند Uber، TaskRabbit یا DoorDash راه کسب درآمد مردم را گسترش داده و بعد جدیدی به بازار کار اضافه کرده‌‌است.

به کسانی که در این بستر فعالیت دارند، کارگر گیگی (Gig Worker) گفته می‌شود که به جای دریافت درآمد معمولی، بر اساس پروژه‌‌ها یا «گیگ»‌هایی که انجام می‌دهند، دستمزد دریافت می‌کنند. کارگران گیگ شامل پیمانکاران مستقل، کارگران پلت‌فرم آنلاین، کارگران شرکت قراردادی، کارگران در حال خدمت و کارگران موقت هستند.

این «نیروی کار مستقل» برای ارائه خدمات به صاحبان کسب‌و‌کار، قراردادهای رسمی با شرکت‌های درخواستی منعقد می‌کنند. در بسیاری از کشورها، طبقه‌‌بندی قانونی این دست نیروی کار هنوز مورد بحث است، از سویی شرکت‌ها این کارگران را به‌عنوان «پیمانکاران مستقل» طبقه‌‌بندی می‌کنند، در حالی که مدافعان کارگری و صنفی برای طبقه‌‌بندی آنها به‌عنوان «کارمند» لابی می‌کنند که از نظر قانونی شرکت‌ها را ملزم به ارائه کامل برنامه حمایتی و بیمه می‌کند.

   روش جدید کسب درآمد

برای درک بهتر اقتصاد گیگ، مرکز تحقیقاتی پیو در آگوست 2021 از بزرگسالان ایالات‌متحده که از طریق پلت‌فرم‌های آنلاین کار می‌کنند، نظرسنجی کرد و دریافت که 16درصد از آمریکایی‌‌ها تاکنون حداقل به یکی از روش‌های رانندگی برای یک سفر، خرید یا تحویل مواد غذایی، انجام کارهای خانگی مانند تمیزکردن، ارسال غذا از یک رستوران یا فروشگاه، استفاده از وسیله‌‌نقلیه شخصی برای تحویل بسته‌‌ها به دیگران از طریق یک پلت‌فرم آنلاین در برنامه تلفن‌همراه یا وب‌سایت مانند Amazon Flex درآمد کسب کرده‌‌اند.  کسب درآمد از طریق این برنامه‌‌ها یا وب‌سایت‌‌ها بر اساس عوامل مختلفی همچون سن، نژاد و قومیت، و درآمد خانوار متفاوت است. برای مثال از هر 10جوان 18 تا 29 ساله، سه نفر از طریق یک پلت‌فرم آنلاین درآمد کسب کرده‌‌اند، اما این سهم در سنین 30 تا 49 سال به 18درصد کاهش می‌یابد و برای سنین 50 سال به بالا حتی کمتر هم می‌شود.

این نظرسنجی همچنین نشان از آن دارد که افراد مختلف به روش‌های گوناگونی به مشاغل آنلاین تکیه می‌کنند و آن را در زندگی خود ادغام می‌کنند، با این حال بخش کوچک اما قابل‌توجهی وجود دارد که این مشاغل را به‌طور کامل در زندگی کاری خود گنجانده‌‌اند به‌طوری که 31درصد از کارگران اخیر می‌گویند که این شغل اصلی آنها برای امرار معاش شده است. اکثر آمریکایی‌‌‌هایی که در سال گذشته از طریق یک پلت‌فرم گیگ کسب درآمد کرده‌‌اند، می‌گویند در طول یک هفته، کمتر از 10 ساعت برای انجام وظایف وقت صرف کرده‌‌اند یا بیشتر هفته‌‌ها این کارها را انجام نمی‌دهند، با این حال برخی از کارگران گیگ بیشتر از سایرین به این درآمد وابسته هستند و زمان بیشتری به آن اختصاص می‌دهند.

   منتقدان اقتصاد گیگی

در حالی که بسیاری اقتصاد گیگ را به دلیل انعطاف‌‌پذیری آن و ایجاد حس کارآفرینی ستایش می‌کنند اما در مقابل افرادی نیز آشکارا در مورد فقدان مزایا و امنیت شغلی که می‌تواند با این مشاغل مرتبط باشد، انتقاد می‌کنند. این جدال در ایالات‌متحده با مدافعان، قانون‌گذاران و شرکت‌های گیگ که در مورد وضعیت حقوقی کارگران شرکت‌ها بحث می‌کنند، در جریان است.

دو دلیل کلیدی که مردم در سال گذشته به کار در پلت‌فرم‌های آنلاین روی آوردند، مسائل مالی و انعطاف‌‌پذیری این کار است، اما انگیزه‌‌ها بر اساس میزان وابستگی مالی افراد به این مشاغل متفاوت است.

مشاغل گیگ اغلب به‌عنوان راه خوبی برای ایجاد درآمد بیشتر و کنترل زمان و میزان کار شما عنوان می‌شود. در حدود نیمی از کارگران فعلی این دسته از مشاغل، تمایل به پس‌‌انداز پول اضافی یا نیاز به پوشش شکاف‌‌ها را اصلی‌‌ترین دلایل برای تصدی این مشاغل در 12‌ماه گذشته ذکر کرده‌‌اند.

توانایی تنظیم ساعات کاری خود نیز در میان افرادی که در سال گذشته از طریق مشاغل گیگ درآمد کسب کرده‌‌اند، رتبه بالایی از اهمیت را دارد چرا‌که نیمی از افراد می‌گویند توانایی کنترل برنامه خود اصلی‌‌ترین دلیلی است که آنها در سال گذشته این مشاغل را انجام داده‌‌اند.

از سوی دیگر شمار کوچک‌تری از افراد تمایل به اینکه رئیس خود باشند را مهم‌ترین دلیل ورود به این رسته بیان کرده‌‌اند و برخی نیز انجام این کار را برای سرگرمی ‌‌یا داشتن کاری برای انجام دادن در اوقات فراغت یا نداشتن فرصت‌های شغلی زیاد در منطقه خود به‌عنوان دلایل اصلی کسب درآمد از طریق این پلت‌فرم‌ها در سال گذشته ذکر کرده‌‌اند.

   رضایت کارگران پلت‌فرم‌ها از سطح دستمزد

حدود دو سوم از کارگران فعلی پلت‌فرم‌های گیگ فکر می‌کنند شرکت‌هایی که این پلت‌فرم‌ها را راه‌‌اندازی می‌کنند، در مورد دستمزدشان منصف هستند. به‌طور کلی کارگران پلت‌فرم‌های آنلاین تجربه خود را در کسب درآمد از طریق این پلت‌فرم‌ها به‌‌جای منفی، مثبت می‌‌بینند و در میان کسانی که در سال گذشته این کار را انجام داده‌‌اند، بیشتر افراد می‌گویند که تا حدودی از تعداد مشاغل موجود، سرعت یافتن شغل و میزان پولی که در یک سال گذشته به‌دست آورده‌‌اند، راضی هستند.

وقتی صحبت از انصاف به میان می‌‌آید، 72درصد از کارگران می‌گویند که شرکت‌هایی که این برنامه‌‌ها یا سایت‌‌ها را اجرا می‌کنند، حداقل تا حدودی در مورد نحوه تخصیص مشاغلشان منصف بوده‌‌اند. در مقایسه، کارگران نسبت به روشی که شرکت‌ها از مزایای خود استفاده کرده‌‌اند، انتقاد بیشتری دارند. تقریبا نیمی ‌‌از کارگران شرکت‌کننده در این نظرسنجی بر این باورند که شرکت‌ها در مورد مزایای خود ناعادلانه رفتار کرده‌‌اند، در حالی که نیمی ‌‌معتقدند که آنها منصفانه عمل می‌کنند. به‌نظر می‌رسد این احساسات با انتقادات گسترده‌‌تری از اقتصاد گیگ همراه است که کار گیگ به ‌‌اندازه کافی به مسائل مربوط به بیکاری، مراقبت‌های بهداشتی و مزایای مرخصی استحقاقی نمی‌‌پردازد.

برخی از کارگران پلت‌فرم گیگ نگرانی‌‌های در مورد آزار و اذیت، امنیت و کووید-19 را گزارش می‌کنند. حدود 37درصد از کسانی که تا به حال از این طریق درآمد کسب کرده‌‌اند، می‌گویند که گاهی در حین انجام مشاغل با آنها رفتار بی‌ادبانه شده و احساس ناامنی کرده‌‌اند. این برخوردها در میان گروه‌‌های خاصی بیشتر رایج است.

کارگران گیگ که خود را یقه سفید نمی‌‌دانند، بیشتر از کسانی که به این شکل شناسایی می‌‌شوند، احساس ناامنی کرده‌‌اند یا با آزار جنسی ناخواسته در محل کار مواجه شده‌‌اند. در میان کارگران گیگ، تفاوت آماری معناداری بر اساس جنسیت در مواجهه با بی‌‌ادبی یا احساس ناامنی وجود ندارد، اما زنان بیشتر از مردان می‌گویند که اغلب در حین انجام کار با پیشنهاد‌‌های جنسی ناخواسته مواجه شده‌‌اند (درصد22 در مقابل 15درصد).

همچنین افرادی که از طریق مشاغل گیگ نیازمند برقراری تماس با مردم هستند، با خطر قرارگرفتن در معرض کووید-19 مواجه شده‌‌اند که برخی را وادار به اعتصاب یا ترک پلت‌فرم‌ها کرده است. حدود نیمی ‌‌از کارگران اخیر گیگ می‌گویند که در سال گذشته 15درصد تا 36درصد در معرض ابتلا به ویروس‌کرونا در حین انجام این مشاغل بوده‌‌اند. با همه این احوال این دست از سبک محیط کار در ابتدای مسیر خود است و راه خود را برای تسهیل امور برای نیروی کار و کارفرما پیدا خواهد کرد.