تدارک معترضان به سازمان سینمایی برای بیانیه‌سازی / حمله به جشنواره فیلم فجر با برچسب آقازاده

سرویس فرهنگ و هنر مشرق - پس از آنکه «محمد مهدی اسماعیلی» برنامه‌های راهبردی فرهنگی خود را قبل از اخذ رای توسط نمایندگان مجلس در فضای رسانه‌ای ارائه کرد، از نخستین فعالان سینمایی که نسبت به برنامه‌های او  واکنش نشان داد، همایون اسعدیان کارگردان سینما بود. اسعدیان در واکنش به برنامه وزیر پیشنهادی با انتشار تصویری از او در صفحه اینستاگرام خود، خطاب به این وزیر پیشنهادی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نوشت: آقای اسماعیلی، برنامه پیشنهادی شما را خواندم، کمی دیر آمدید، همفکرانتان در این سالها آنقدر ما را خندانده اند که نه دیگر حوصله خندیدن به این شوخی های بی مزه شما را داریم نه اشکی برای ریختن به حال خودمان…راستی خبر دارید دوستانتان وارد کابل شدند…؟ اینجا ایران است…

بیشتر بخوانید:

بازی دوگانه همایون اسعدیان و منوچهر شاهسواری با سینمای ایران

چرا مدیرعامل خانه سینما از پاسخ به بیانیه 200 امضایی سینماگران گریخت؟

اسعدیان با انتشار چنین پستی دیدگاه‌های گفتمانی وزیر پیشنهادی را به طالبان نسبت داد. کارگردان فیلم «شب روباه» از نخستین فعالان صنفی سینماست که تثبیت موقعیت خود را دراین حوزه با سیاست دوقطبی سازی گره زده و  در مواجه با دولت‌های غیرهمسویش، با برخی اظهار نظرها فضای همواره ملتهب سینما را تشدید می‌کند. اصولا منافع صنفی و سینمایی گروه‌های خاص (هست سخت خانه سینما) با تشدید این دوقطبی نسبت مستقیمی دارد.  

اسعدیان عضو سابق گروهک اتحاد مبارزان کمونیست ایران مشهور به «سهند» به عنوان رئیس هیات مدیره پیشین خانه سینما از جمله افرادی است که در دوقطبی‌ سازی‌های سال‌های اخیر نقش بسزایی داشته است.

همین واکنش از سوی اسعدیان نشان می‌داد که وزارت فرهنگ دولت سیزدهم و در ذیل آن سازمان سینمایی با التهابات فراوانی در حوزه سینما مواجه بود و کارگردان «ده رقمی» بانی افتتاحیه این مواجهات صنفی و سینمایی با دولت سیزدهم شد.

به فاصله این اظهار نظر در مردادماه 1400 کمتر از یک ماه بعد در 21 شهریورماه اسعدیان همراه به هیاتی از سینماگران به دیدار «محمد باقر قالییاف» رفت و در این دیدار بسیار صمیمانه فرصت گفت‌وگو با رئیس مجلس شورای اسلامی برایش فراهم شد.

بیشتر بخوانید:

عکس/ دیدار جمعی از اهالی سینما با رئیس مجلس

اسعدیان در حالی که دیدگاه‌ها و برنامه راهبردی وزیر ارشاد را طالبانی توصیف می‌کند، دست کم یک ماه با رییس مجلسی دیدار کرد که با 181 رای موافق،  77 رای مخالف و 28 رای ممتنع، بر انتخاب این وزیر صحه گذاشت. او  وزیر دولت  مستقر را هدف انتقاد قرار می‌دهد و  با رئیس مجلسی که کاملا با دولت همسو است مصالحه و مفاهمه می‌کند.

اسعدیان، منوچهر محمدی، منوچهر شاهسواری، محمدمهدی عسگرپور، رضا میرکریمی، مازیار میری و همفکران این گروه در دوقطبی سازی دارای یک کارنامه ویژه هستند.

این گروه در سال 1388 سینما را به دو قسمت تقسیم کردند و به عنوان اپوزیسیون معاونت سینمایی وقت مواضع سخت‌گیرانه‌ای درقبال ریاست سازمان سینمایی دولت دوازدهم و شخص شمقدری داشتند. اما با حوزه هنری و شهرداری در حوزه فیلمسازی کاملا همکاری کردند. به عنوان مثال فیلم «بوسیدن روی ماه» به تهیه‌کنندگی منوچهر محمدی و کارگردانی اسعدیان فیلم دوارگانی شهرداری و حوزه هنری است که در سال 1390 تولید شد.

طبیعی است که هر کدام افراد  لیست مذکور به ترتیب علیه سازمان سینمایی و وزارت ارشاد  مواضع بسیار تند و شدیدی را امکان دارد اتخاذ کنند و یک دومینوی سیاسی  علیه وزارت ارشاد و سازمان سینمایی را فعال کنند.

بیشتر بخوانید:

پاسخ سازمان سینمایی به خط و نشان‌های منوچهر محمدی چه خواهد بود؟

منوچهر محمدی دیگر چهره این گروه در هفته‌های اخیر حاشیه ساز شد. محمدی از فضای دو قطبی شکل گرفته در دولت دوازدهم میان حوزه هنری وشهرداری و سازمان سینمایی موفق شد  در همکاری تنگاتنگی با شهرداری و حوزه  آثاری نظیر حوض نقاشی (مازیار میری) و فرشته‌ها باهم می‌آیند (حامد محمدی) مهمان داریم(محمد مهدی عسگرپور)   را تولید کند. همکاری این دو طیف با شهرداری و حوزه در سال‌های 1388 تا 1392  منجر به سیاست‌گذاری دوگانه حوزه هنری برای عدم نمایش آثاری شد که از سازمان سینمایی وقت پروانه نمایش گرفتند، بدعتی که همچنان ادامه دارد.

محمدی در هفته‌های اخیر در اعتراض به اصلاحیه‌های وارده سازمان سینمایی به فیلم «چپ، راست» در نامه بسیار تند و صریحی به وزیر ارشاد نوشت: من از هزینه دادن باکی ندارم. امیدوارم شما هم که باب زبان داغ و درفش با اهل فرهنگ گشوده‌اید، آماده هزینه دادن باشید. در واقع محمدی با انتشار این نامه در ادامه سیاست همفکرانش همچون همایون اسعدیان حاشیه‌های علنی و رسانه‌ای تولید کرد. امادر همان شب انتشار نامه برادرش، ایرج محمدی از تهیه‌کنندگان تلویزیون با مراجعه به وزارت ارشاد و سازمان سینمایی خواستار  تعامل برای حل مشکلات فیلم «چپ، راست» شد. این دوگانگی رفتاری چه دلایلی دارد؟

در ادامه این گزارش دلایل این دوگانگی دقیق‌تر بررسی و ارزیابی خواهد شد. اما واقعیت این است که محمدی در پی این درفشانی سیاسی و ملتهب کردن فضا همچون دوران دولت دوازدهم احتمالا مقاصد دیگری را دنبال می‌کند.

بیشتر بخوانید:

حبیب ایل‌بیگی: منوچهر محمدی باصدور بیانیه‌ای غیر حساب شده بر مشکلات می‌افزاید

چرا منوچهر محمدی سلسله مراتب در وزارت ارشاد یعنی تعامل و رایزنی با معاونت نظارت و ارزشیابی را نادیده می‌گیرد و حتی خطاب نامه‌ علنی‌اش را متوجه رئیس سازمان سینمایی نمی‌کند؟

مگر رابطه خزاعی و محمدی رابطه بسیار صمیمانه‌ای نبوده است؟ برای استناد به این رابطه همدلانه کافیست  تصاویر دیدار سینماگران با ابراهیم رئیسی  در یازدهم اردیبهشت 1400 قبل  از انتخابات ریاست جمهوری را بررسی کنیم.

این مراسم  با حضور وزیر ارشاد فعلی برگزار شد، آنهم در شرایطی که پیروزی ابراهیم رئیسی در انتخابات قطعی نشده بود. اما به صورت مشخص این جلسه با حضور محمد مهدی اسماعیلی برگزار شد. آیا نمی‌توان استدلال کرد  محمدی و سایر سینماگران حاضر در این جلسه به قصد بیعت با رئیس دولت سیزدهم و وزیر اشاد فعلی شرکت کرده‌اند؟  

عکس‌های زیر را خبرگزاری میزان منتشر کرده که نشان می‌دهد محمد خزاعی از قضا رابطه بسیار نزدیک و صمیمانه‌ای با محمدی دارد و او بانی حضور افراد در این جلسه بسیار مهم پیش از انتخابات است.

مشکل فیلم «چپ، راست» نیازی به هیاهوی رسانه‌ای نداشت و مسائل پیش آمده در ملاقات محمدی با رئیس سازمان سینمایی قابل حل و فصل بود، اما سوء‌گیری و انتشار آن نامه که حکایت از تقابل و تشدید دوقطبی در سینما را داشت با مقاصد دیگری در فضای رسمی و رسانه‌ای کشور منتشر شد.

عکسی دیگری که در این مراسم بسیار قابل اعتناست، در شرایطی  که انتخابات برگزار نشده و وزیر ارشاد فعلی در 11 اردیبهشت ماه در آن حضور دارد. در واقع حاضران سینمایی به صورتی  شتاب‌زده در پی تعامل و بیعت با دولت احتمالی  در این مراسم حضور پیدا کردند.

بعدها با انتشار عکس‌های این دیدار مرحوم طائرپور به عمومی شدن آن اعتراض کرد اما همین عکس‌ها سندی شد که شنیده‌ها برای حضور منوچهر محمدی در شورای عالی سینما و معرفی‌ و حمایت او توسط توسط  محمد خزاعی را تائید می‌کند. رئیس سازمان سینمایی برای محمدی چنین شانی قائل است اما انتشار آن نامه خطاب به وزیرارشاد و تهدید به هزینه دادن، پرسش‌های مهمی را بی‌پاسخ می‌گذارد.

در ماه‌های پس از انتخاب 1388 اتفاق مشابهی رخ داد شبیه همین مراسم بیعت با دولت و وزیر ارشاد آن توسط سینماگران رخ داد. پس آنکه عسگرپور با حسینی وزیر فرهنگ دولت احمدی‌نژاد دیدار کرد و شروط عسگرپور برای ریاست سازمان سینمایی پذیرفته نشد، جواد شمقدری به عنوان گزینه نهایی رئیس سازمان سینمایی شد و  آتش اولیه جدال دو گروه سینمایی یعنی میان شمقدری و عسگرپور مدیرعامل وقت خانه سینما برافروخته شد و پیامد این تقابل ماجراهای سیاسی خانه سینماست.

اما این چهره‌ها از تولید حاشیه دست برنخواهند داشت، هر چند سازمان سینمایی در کنترل و مهار این هسته سخت قدم‌های مثبتی برداشته است.

از دیگر حاشیه‌سازی‌هایی این گروه می‌توان به بازی اخیر  همایون اسعدیان برای انتخاب  نشدن فیلم «قاتل وحشی» توسط هئیت انتخاب فیلم فجر تولید کرد. فیلمی حاشیه‌داری که دو سال قبل تولید شده و سازندگان همچنان اصرار به حضور این فیلم در فستیوال فیلم فجر  دارند.

اسعدیان در گفت‌وگویی در سوم دی ماه 1400 با خبرگزاری ایسنا از مسئولان جشنواره فجر خواست تا به جای بازی با کلمات از مدیران وزارت ارشاد بخواهند خیلی صریح تکلیف  فیلم قاتل وحشی را روشن کنند. او در ادامه اظهار داشت:  آنچه ما در آن دوره (دوره‌ای که اسعدیان در تیم هیات انتخاب جشنواره حضور داشت - سال 1398) دیدیم نسخه کاملی از فیلم نبود و حتی سکانس فینال وجود نداشت»، ادامه داد: این که گفتم فیلم را ارزیابی نکردیم و سند مکتوب درباره آن وجود ندارد همچنان به قوت خود باقی است و الان مسئله این است که مسئولان جشنواره چه کشف و شهودی کردند که با انتشار امضای ما که این فیلم را دیده‌ایم، (و خودم هم آن را اعلام کرده بودم) به خیال خود دست به روشنگری و افشاگری زده‌اند و حرف‌های مرا مردود اعلام کردند؟ ای کاش دقت بیشتری داشتند و گفت‌وگو را با دقت بیشتری می‌خواندند. امیدوارم این بی‌دقتی و این مدل برخوردِ "روشنگرانه" را در طول جشنواره نداشته باشند. بهتر است مسئولان جشنواره به جای آنکه بحث آیین‌نامه و قوانین جشنواره را پیش بکشند که هر سال هم بنا به مصلحت‌هایی می‌توانند آن را تغییر دهند، از مسئولان وزارت ارشاد بخواهند خیلی صریح تکلیف فیلم «قاتل و وحشی» را روشن کنند، کاری که دولت قبل آن را انجام داد.

این اظهارات اسعدیان به بیانیه  کانون کارگردان، پرحاشیه‌ترین صنف سینمایی این سال‌ها تبدیل شد و هر بار که فضای سینما کشور ملتهب می‌شود یکی از اصناف مرتبط بیانیه‌ای صادر می‌کند و بیانیه انجمن فیلمنامه‌نویسان بر این موضوع صحه می‌گذارد.

در همین اثنا سندی در فضای مجازی منتشر شد که نشان می‌داد که «همایون اسعدیان» به عنوان یکی از اعضای هیات انتخاب جشنواره سی و هشتم زیر صورتجلسه مردود شدن فیلم «قاتل وحشی» را در سال 1398 امضا کرده است در حالیکه  عوامل سازنده این فیلم حاضر به اعتراض‌های فراقانونی نبودند  اما اسعدیان با اینکه سند رد شدن این فیلم را امضا کرده در این قائله جلوداری و  آخرین شانس‌های رفع توقیف را با این ماجراجویی مسدود  کرد.

پس از اظهارات کارگردان سریال «لحظه گرگ و میش» مانور رسانه‌ای بسیار گسترده‌ای توسط رسانه‌های مجازی ثبت نشده در وزارت ارشاد از جمله در کانال‌های تلگرامی و صفحات  اینستاگرامی شکل گرفت. بر اساس شنیده‌ها این حاشیه سازی مجازی  کاملا سازمان دهی شده است و هزینه درج این اخبار و موضع‌گیری‌های حمایتی از قاتل وحشی هیچ ارتباطی به گروه تولید ندارد.   

***روی مدار جشنواره جهانی فیلم فجر

یکی دیگر از حواشی دیگری که توسط هسته سخت خانه سینما کلید خورد  مربوط به حذف جشنواره جهانی فیلم فجر و ترکیب دوباره آن با فستیوال فجر داخلی بود. شمار واکنش‌ها از سوی عسگرپور و سایر افرادی که این جشنواره را به صورت جداگانه برگزار می‌کردند با یک جستجوی کوتاه قابل بررسی است. دست کم 413 گزارش، خبر، مصاحبه، یادداشت، برنامه رادیویی، تلویزیونی و پادکست در مخالفت با این تصمیم سازمان سینمایی تولید شد تا حجم مخالفت‌ها علیه سازمان سینمایی گسترش یابد.  

سیاست کلی هسته سخت خانه سینما این است که در مقابل هر تصمیم سازمان سینمایی ایستادگی کند. البته سازمان سینمایی می‌توانست هرگونه اعلام نظری را درباره این رویداد به بعد برگزاری جشنواره داخلی فجر موکول کند تا حواشی دامنه‌دار گروه مخالفان درباره این رویداد گسترش پیدا نکند تا «نمایش مجازی اقتدار»   با حجم وسیعی از مخالفت‌ها مواجه نشود.

***حمله به جشنواره با شگرد #جشنواره-آقازاده‌ها

با نزدیک شدن به جشنواره فیلم فجر هم باید منتظر اعتراضات «سیدرضا میرکریمی» یکی از دیگر از اعضای گروهی باشیم که در ابتدای گزارش معرفی شدند. احتمالا گروه داوری جشنواره فیلم فجر با رویکردهای متناسب با سیاست‌گذاری دولت سیزدهم که در داوری فجر خودنمایی می‌کند توجهی به کلیشه‌های سینمایی میرکریمی نخواهند داشت و کاستی در تعداد کاندیداتوری واحراز نشدن شایستگی برای دریافت سیمرغ‌  فیلم «نگهبان شب» زمینه اعتراض میرکریمی در قالب فاز پنجم این مجموعه هجمه‌ها خودنمایی خواهد کرد.

میرکریمی در بیست و نهمین جشنواره فیلم فجر با فیلم «یک حبه قند» حضور داشت و حواشی عدم توجه هیات داوران این دوره از فستیوال منجر به فیلم او،   یک بیانیه علنی علیه هیات داورانرا منتشر کرد و ممکن است این تحرکات دوباره بازتکرار شود با این تفاوت که طیف مخالفان سازمان سینمایی اینبار دستاویز مناسبی برای فضاسازی دارند.

جشنواره امسال با چالش مهندسی انتخاب مواجه شده و طیف گسترده‌ای از رسانه‌های داخلی و خارجی با هشتگ #جشنواره_آقازاده‌ها مخالفت آشکار خود را در فضای رسانه‌ای نشر داده‌اند. در هر صورت هیات داوران فجر باید آگاه باشد که اگر فیلمی کیفیت لازم را نداشته باشد با هشتگ #جشنواره_آقازاده‌ها  با یک سهم‌خواهی علنی مواجه نشود.

در هر صورت فضای جشنواره فیلم فجر بسیار شکننده است، این شکنندگی را در رسانه‌های میانه‌رویی مثل روزنامه جام‌جم وابسته به سازمان صدا و سیما نمود دارد. این روزنامه با تیتر ملایمی مخالفت خود را با حضور برخی سینماگران آلترناتیو (مثل وحید جلیلوند، علی زرنگار، مانی حقیقی و ...)  علنی می‌کند و به گزاره آقازادگی در این جشنواره اشاره کوچکی دارد.

حتی این جلوه اعتراضی به عدم حضور فیلم‌های نوید محمدزاده که در فیلم تفریق(مانی حقیقی) و شب، داخلی، دیوار (وحید جلیلوند) نقش‌آفرینی کرده  و در تیترهای خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی که توسط دولت مستقر اداره می‌شود، نمود پیدا می‌کند.

البته رسانه‌های فارسی زبان خارج از کشور حضور پر تعداد آقازاده‌های سیاسی و سینمایی را در روزهای اخیر بشدت برجسته کردند و گفت‌وگوی علی مصلح منتقد سینما در گفت و گو با اینترنشنال شاهد مثالی است که سازمان سینمایی با جشنواره پرحاشیه و شکننده‌ای مواجه خواهد بود. در جشنواره‌ای که حتی رسانه‌های میانه‌رو و نزدیک به دولت ممکن است، بازوی حمله به این رویداد باشند.

*** گروه دوم مخالفان سازمان سینمایی چگونه عمل می‌کنند؟

در سطور پیشین به تشریح یک گروه از مخالفان سیاست‌های سازمان سینمای اشاره شد. اما گروه دیگری برخلاف هسته سخت خانه سینما و تیم عسگرپور و اسعدیان به صورت پنهانی در حالی نزدیکی بیشتری به سازمان سینمایی  مشغول تیز کردن خنجری هستند که قرار  است از پشت وارد ستون فقرات سازمان سینمایی شود.

این گروه در قالب یک صنف تهیه‌کنندگی موازی با فضاسازی  گروه اسعدیان، محمدی، عسگرپور علی رغم اینکه تلاش می‌کنند خود را همراه با سازمان سینمایی نشان دهند اما عملا در پشت پرده اقدام به شایعه پراکنی گسترده‌ای پس از مطرح شدن مشکلات فیلم «چپ، راست» کرده‌اند.

*** شایعه توقیف بیست فیلم از کجا کلید می‌خورد؟

این شایعه که از برخی اصناف تهیه‌کنندگی به گوش می‌رسد که سازمان سینمایی دست کم 20 فیلم را توقیف کرده است، صحت ندارد و این دروغ برای این ساخته شده تا یک همگرایی میان صنوف سینمایی برای موضع‌گیری صریح‌تر  شکل بگیرد.  

این کانون پشت پرده تصمیم سازی اخیرا با برخی نمایندگان مجلس شورای اسلامی دیدارهایی داشته و  بنا بر شنیده‌ها و پیگیری خبرنگار مشرق موضوع توقیف بیست فیلم با آنان مطرح شده است.   به هر حال گروهی از سینماگران پرچمدار سینمای آبگوشتی که عمدتا فیلمفارسی‌ها دوران گذشته را باسازی می‌کنند با حواشی پیش آمده در مورد فیلم «چپ، راست» به شدت احساس خطر کرده‌ و گزینه شایعه‌سازی و دیدار با سیاسیون را برای تضعیف سازمان سینمایی پیشه کرده‌اند.

جالب اینجاست یکی از این تهیه‌کنندگانی که به این شایعات دامن می‌زند هفته گذشته جلسه طولانی مدتی را با رئیس سازمان سینمایی داشته و دو روز پس از این گفت و گو برای جلوه‌نمایی و حاشیه سازی اقدام به انتشاربیانیه علیه برخی چهره‌های نزدیک به دولت کرده است.

ائتلاف برای نگارش بیانیه به رئیس جمهور

در چند روز گذشته خبرهایی به گوش می‌رسد که برخی اصناف تهیه‌کنندگی جلساتی را تشکیل داده‌اند و تلاش می‌کنند که بیانیه‌ای که علیه وزارت ارشاد و در ذیل آن سازمان سینمایی منتشر کنند. مواردی که احتمالا در این بیانیه ارائه می‌شود محورهای کاملا مشخصی است.

در متن این بیانیه احتمالا با چنین گزاره‌هایی مواجه خواهیم بود:

1- هجمه علیه وزیر ارشاد به بهانه ارائه دیدگاه‌هایش در قالب یک برنامه مدون بیش از صد صفحه‌ای.

2- تعطیلی جشنواره جهانی فیلم فجر

3- تشکیل گروه سه نفره برای ارزیابی و اصلاحات فیلم‌هایی که پروانه نمایش توام با اصلاحیه خود را از دولت قبل دریافت کرده‌اند.

4- برجسته کردن مشکل فیلم‌های مثل قاتل وحشی و «چپ، راست» که در دولت قبل پروانه ساخت دریافت کردند.

5- ارائه تصویر وارونه از برخی مدیران منصوب شده در سازمان سینمایی به عنوان گروه‌های فشار 

6- برجسته کردن عدم مهندسی هیات انتخاب فجر و مسئله حضور آقازاده‌ها در جشنواره که زمینه‌ای برای تخریب جمهوری اسلامی خواهد بود.

7- دروغ‌ سازی درباره توقیف 20 فیلم که هیچکدام صحت ندارد.

موضوعات بالا در پیش‌نویس بیانیه معترضان قرار دارد. البته همراهی با این  گروه‌های صنفی خاص حتی به رسانه‌های حامی دولت نیز سرایت کرده و هر بیانیه‌ای که توسط سینماگران امضا و منتشرشود، تقریبا یک بحران برای وزارت ارشاد و سازمان سینمایی خواهد بود.

بیانیه اخیری که تاریخ نشر آن مشخص نیست خطاب به رئیس جمهور  خواهد بود تا گروه مخالفان سازمان سینمایی امتیازات بیشتری دریافت کنند و برای فشار بیشتر حتی ممکن است در بیانیه احتمالی خواستار استعفای مدیران سازمان سینمایی و یا مقام‌های بالادستی این نهاد شوند.

این اتفاقات در حالی می‌افتد که زمینه انتقادی از وزارت ارشاد و سازمان سینمایی نباید جنبه سیستماتیکی داشته باشد. اداره این نهاد و راه اندازی صحیح هر کدام  از معاونت‌های زیرمجموعه ارشاد نیاز به یکسال کار و تلاش شبانه روزی دارد. انتشار این بیانیه‌ها در یکسال آینده قطعا شکل معمولی  به خود خواهد گرفت، اما سازمان سینمایی نباید در مقابل هر باج‌خواهی سیاسی خاصی کوتاه بیاید.   این تلاش در سازمان سینمایی را به وضوح می‌توان رصد کرد و سطوح عالی مدیریتی در دولت باید در مقابل  هر انتقاد سازماندهی شده ایستادگی کند.