در ابتدای این نشست، علیرضا مقدسی رئیس‌کل گمرک ایران با اشاره به اهمیت درآمد گمرک عنوان کرد: سومین منبع درآمد برای تامین بودجه کشور، گمرک است. این در حالی است که کشورهای دیگر یا این تمرکز را روی درآمد گمرکی ندارند یا تمرکز آنها کم است؛ اما در ایران انواع عوارض و مالیات و بخشنامه‌ها دائما به‌صورت هفتگی یا ماهانه صادر می‌شود و گمرک باید خود را با آنها وفق دهد و طبق قانون، آنها را اخذ کند.
او با اشاره به سختی استخراج ردیف‌های تعرفه گفت: این درآمد باید از درون انواع ردیف‌های تعرفه از سوی کارشناسان گمرک استخراج شود. به‌طور مثال یک خودرو 15هزار قطعه دارد، هر قطعه از آن یک ردیف تعرفه دارد. هر قطعه چند ارزش دارد که بر اساس سازنده و کشور و کیفیت متغیر است. تمام اینها باید به‌صورت جداگانه بررسی شود.
مقدسی افزود: حدود 6 هزار ردیف تعرفه وجود دارد که از آن میزان، 4هزار ردیف تعرفه مجوز می‌خواهد. 50درصد از این 4 هزار ردیف تعرفه نیز بیش از یک مجوز می‌خواهد، در واقع برای 70درصد ردیف تعرفه‌ها، نظارت و بررسی از سوی حوزه‌های مختلف صورت می‌گیرد، بنابراین گمرک همه این موارد را باید در نظر بگیرد و قوانین را اجرا کند.
او با بیان اینکه درآمدهای گمرکی مندرج در بودجه هیچ‌گاه محقق نمی‌شود، گفت: در بخش درآمدزایی سناریوهای مختلفی در بودجه دیده شده و گمرک نیز سازمان فعالی در این بخش است. هر سال یک سقف درآمدی برای گمرک درنظر گرفته می‌شود که عموما تحقق پیدا نمی‌کند؛ آن‌هم به دلیل مقرراتی است که مابین سال وضع می‌شود. به‌طور مثال، در سال آینده حذف واردات موبایل بالای 600دلار را در نظر گرفته‌اند. این موارد از درآمدهای گمرک حذف می‌شود.
او با بیان اینکه در تجارت خارجی با چند دسته‌بندی در دستگاه‌ها مواجه هستیم، اظهار کرد: یکسری دستگاه‌ها و وزارتخانه‌ها در این بخش سیاستگذار هستند. یکسری از آنها مجوزدهنده و دسته بعدی خدمات‌دهنده هستند. یکسری هم نظارت‌کننده هستند؛ حال گمرک ایران باید با توجه به تصمیمات همه این دستگاه‌ها و وزارتخانه‌ها کار کند. تمام تصمیمات گرفته و به گمرک ابلاغ می‌شود و ما باید آن را انجام دهیم.
مقدسی قواعد بین‌الملل را یکی دیگر از مواردی دانست که گمرک باید عملکردش را با آنها هم تنظیم کند. او گفت: در قواعد بینالمللی کشور ما عضو یکسری کنوانسیون‌های بینالمللی و سازمان‌های بینالمللی است که تمامی آنها قانونی است و در مجلس مصوب شده است. پیشرو‌ترین آنها RKC است (کنوانسیون تجدیدنظر شده کیوتو) که بیشتر مباحث آن درخصوص تسهیلات و ساده‌سازی رویه‌ها است. برخی بر این باورند که تسهیلات، موجب توسعه می‌شود و عده‌ای هم عنوان می‌کنند که توسعه است که تسهیلات را به‌همراه می‌آورد. اینکه کدامیک درست است، رویکرد ما را در تجارت و اقتصاد مشخص می‌کند.
رئیس گمرک ایران با اشاره به فرار سرمایه با توجه به بوروکراسی‌های تجاری، گفت: تجارت خارجی در یک کشور باید به گونه‌ای باشد که سرمایه‌دار به‌راحتی بتواند در اینجا سرمایه‌گذاری کند، اما از زمانی‌که سرمایه‌گذار وارد فرودگاه می‌شود، برخوردها و رفتارهای ناخوشایند می‌بیند. بعد از آن هم زمانی که می‌خواهد کارش را استارت بزند با یکسری فرآیندها و بوروکراسی‌‌هایی روبه‌رو می‌شود و در کنار آن سرعت گمرکات را در انجام کارها می‌بیند و متوجه می‌شود که لایحه‌های نظارتی تا چه اندازه مختلف و پیچیده است، بنابراین از سرمایه‌گذاری پشیمان می‌شود. هر کجا می‌رود با نظارت و کنترل روبه‌رو می‌شود.
علاوه بر این، او به پارادوکس‌های موجود در گمرک اشاره کرد و گفت: نبض اقتصاد کشور باعث می‌شود که گمرک بر اساس آن قواعد و مقررات، یکسری سیاست‌های انقباضی و انبساطی داشته باشد. یک زمانی بحث دپوی کالا مطرح می‌شود و سازمان‌های ذی‌مدخل، در روند کار خود سرعت‌عمل به‌خرج می‌دهند و ما هم رویه‌‌هایی مثل ترخیص درصدی و اسناد حداقلی را در پیش می‌گیریم. این مواردی که عنوان شد یک پارادوکس بزرگ ایجاد کرده است، یعنی ما هم می‌خواهیم کنترل شدیدی داشته باشیم، هم درآمد را بگیریم و هم قواعد بینالمللی را رعایت کنیم و تسهیلات بدهیم و این کار، بسیار دشوار است.
مقدسی همچنین ضمن اذعان به نواقص سامانه گمرکی، گفت: گمرک به دلیل اینکه می‌خواسته فناور‌محور باشد، مانند سایر دستگاه‌های دیگر سامانه‌‌هایی طراحی کرده است، سامانه هم بسیار مشکل دارد. از یک طرف ناچاریم سامانه داشته باشیم و از طرف دیگر نواقصی هم وجود دارد. با حجم اطلاعات گسترده‌ای که در این سامانه‌ها وجود دارد این اشکالات طبیعی هم هست. البته گفته شده است که برای رویه‌های متعدد تجاری (12 تا 13رویه) هم باید سامانه ایجاد شود. اینها کار گمرک را سخت‌تر می‌کند.
رئیس گمرک ایران با بیان اینکه اتاق بازرگانی می‌تواند به گمرک در بسیاری از مسائل کمک کند، گفت: ما در حمایت از تولید و تامین کالای اساسی تسهیلاتی را برای فعالان مجاز اقتصادی درنظر گرفته‌ایم. بحث حسابرسی پس از ترخیص، ابزاری برای تسهیلات است. باید به‌جایی برسیم که با کمک اتاق بازرگانی همه‌چیز شفاف باشد تا بتوانیم مسیر آبی را برای فعالان اقتصادی فعال کنیم.
او به دو مصوبه هیات مقررات‌زدایی اشاره و اظهار کرد: بر اساس یکی از مصوبات، پاسخ هفت روزه استعلامات باید به گمرک اعلام شود. این در حالی است که بعضی از دستگاه‌هایی که مجوز می‌دهند مانند استاندارد کالا، به زمان بیشتری برای صدور مجوز نیاز دارند. ما ملزم شده‌ایم که اگر این استعلامات نیاید، به مراجع اعلام کنیم، چراکه یکی از دلایل دپوی کالا همین موضوع است. مصوبه دیگر نیز «نمونه‌برداری واحد» است که آخرین خبر حاکی از آن است که دامپزشکی و استاندارد در حال انجام این کار هستند.
او افزود: ما می‌توانیم با کارگروه‌های مشترک با بخش‌خصوصی به حل مشکلات بین گمرک و بخش‌خصوصی کمک کنیم. اتاق کمیسیون‌های تخصصی دارد که می‌توانند کمک‌رسان باشند و تجارب و یافته‌های خود را در اختیار ما قرار دهند.
مقدسی همچنین بحث تنقیح قوانین گمرک را نیز مطرح کرد و گفت که این موضوع در حال انجام است.
رئیس‌کل گمرک ایران در بخش آموزش هم گفت: اتاق آموزش‌های تخصصی خوبی در بعد بازرگانی دارد. این امر واجب است. هرقدر نفراتی که کار تشریفات گمرکی را انجام می‌دهند، مطلع‌تر باشند، بوروکراسی و مکاتبات کاهش پیدا می‌کند. پرونده‌‌هایی را می‌بینید که به‌خاطر یک صفر اضافه گذاشتن و اشتباهات سهوی از این قبیل، درگیر مصوباتی شده‌اند که دست گمرک را برای اصلاحات بسته است، از این‌رو آموزش بسیار مهم است.
خلاصه گفته‌های فعالان اقتصادی
بعد از آن فعالان اقتصادی و نماینده تشکل‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های اقتصادی درباره مهم‌ترین مشکلات خود گفتند؛ اصلاح موانع سامانه TSC گمرک (سامانه شناسه ارزش کالا)، حل مشکلات حمل و نقل برون‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌مرزی، امضای تفاهم‌نامه گمرک ایران با گمرک کشورهای هدف، توجه گمرک به توسعه متوازن در استان‌های کمتر توسعه‌یافته، توجه به ظرفیتهای داخلی، تحلیل داده سازمان‌های بینالمللی، درجه شفافیت و کنترل قاچاق‌کالا، حل مشکلات ترانزیت کالا، هموار‌کردن مسیر تجارت سبز، جلوگیری از روندهای تکراری در درب خروجی گمرک، ارائه اطلاعات شفاف و درست، توجه به تسهیلگری و توجه به نگاه تشکل‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بخش خصوصی، تمدید فرصت‌های قانونی برای صدور مجوزها، نظارت بر ورود کالای غیراستاندارد و بی‌کیفیت، افزایش زمان انبارداری، تجهیز گمرک با دستگاه‌های کنترلی پیشرفته، همسان‌سازی سازمان‌های همجوار، توجه به استانداردهای پذیرفته‌شده دنیا و همکاری با تشکل‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها در حوزه نظارت بر کالا و غیره از مواردی بود که در این نشست مطرح شد.
پاسخ مقدسی به فعالان اقتصادی
رئیس گمرک ایران پس از استماع صحبت‌های بخش خصوصی، با اشاره به کاهش تعرفه کالاهای اساسی گفت: این موضوع بررسی شده است. تقریبا 25 قلم که کالای ضروری و اساسی هستند، دارای 800 ردیف تعرفه بوده که این تعرفه‌ها قرار است از سوی وزارت صمت به‌عنوان سیاستگذار، دسته‌بندی و اولویت‌بندی شوند. آنها می‌خواهند اگر دلار 4200تومانی برداشته شود، با این روش در بازار تاثیرگذار باشند، اما با تمام این اقدامات، اعتقاد شخصی‌ام این است که باز شاهد آن خواهیم بود که حذف ارز 4200 اثرات روانی خود را تا مدتی خواهد گذاشت. به هر روی تامین کالاهای اساسی اولویت اول ماست. او درخصوص تجهیز گمرکات به ایکس‌ری نیز گفت: هر دستگاه ایکس‌ری 80 میلیارد تومان است. پشتیبانی این دستگاه‌های کنترلی هم موضوع دیگری است که مهم است، اما توجه کنید که ما 160گمرک داریم. کشور‌هایی مانند ترکیه و بلغارستان یا سایر کشورهای دیگر مگر چند مرز ورودی و خروجی دارند؟ به‌جز گمرکات، مناطق ویژه اقتصادی و آزاد هم هستند که مبادی ورود و خروج کالا محسوب می‌شوند. بسیاری از گمرکات توجیه تجاری ندارند و واقعا این توان هم وجود ندارد که برای همه آنها ایکس‌ری بگذاریم. مثلا در گمرک شهیدرجایی سه ریکس‌ری داریم؛ ولی یکی از آنها مشکل دارد و بحث پشتیبانی آن مطرح است که قدیمی است.
او پیشنهاد داد: اتاق بازرگانی می‌تواند در این زمینه مشارکت کند. ایکس‌ری و هزینه خدمات برعهده آنها باشد و فقط مانیتورینگ بر عهده گمرک باشد. این یک سرمایه‌گذاری خوب است. مقدسی در بخش دیگری از صحبت‌های خود به بحث ضمانت‌نامه‌ها پرداخت و گفت: بحث زمانی ضمانت‌نامه‌ها موضوع دیگری است که برخی به آن اشاره کردند. توجه داشته باشید یک سقف و محدودیتی‌‌هایی برای گمرک گذاشته شده است که باید بودجه مورد‌نظر محقق شود، اما ما هم بر اساس دستورالعمل‌هایی که داریم و به تولیدی‌ها کمک می‌کنیم. رئیس‌کل گمرک ایران درخصوص عدم‌فعال‌سازی مسیر آبی در گمرکات نیز توضیحاتی ارائه کرد و گفت: در جلسه‌ای که با فعالان مجاز اقتصادی داشتیم، تصمیم بر آن شد که از ظرفیتهای موجود برای راه‌اندازی مسیر آبی استفاده کنیم. قرار شد چند شرکت را درنظر بگیریم که به‌طور مثال کالاهایشان را از مرز بازرگان مستقیما به واحدهای تولیدی ببرند و بعد از آن بقیه موارد را بررسی کنیم. در ابتدا فعالان اقتصادی از این موضوع استقبال کردند؛ ولی هنگامی که قرار شد اسناد دوستان بررسی شود، جالب است که قبول نکردند و گفتند تمایلی نداریم اسنادمان بررسی شود. این در حالی است که هر چقدر همه شفاف باشیم، همه امور بهتر پیش می‌رود. او همچنین درخصوص کارشناسان‌مجازی گفت: کارشناس‌مجازی قرار بود یکسری مشکلات را رفع کند که ورود نیروی انسانی را کاهش دهد، اما در عمل سرعت کار کم شد و بعضا یک جایی کارشناسی که با کالا برخورد نداشت و آن کالا را نمی‌دید و کامنت‌گذاری می‌کرد، تصمیم اشتباهی می‌گرفت و هنوز هم همین موارد و دیگر موارد دیده می‌شود، اما وقتی یک رویه انجام می‌شود، تعدیل یا حذف آن، زحمت و تلاش زیادی را می‌طلبد. حتما این مورد نیز بررسی می‌شود که نواقص برطرف شود. در مرحله اول، در نشست‌های که داشتیم قرار شد کالاهای اساسی را دست کارشناسان‌مجازی خارج کنیم.
ارزشگذاری بازنگری می‌شود
فرود عسگری معاون امور گمرکی گمرک ایران نیز در این نشست گفت: درآمدزایی و ایجاد تسهیلات در تجارت خارجی هر دو از ماموریت‌های گمرک است. او به محدودیت‌های وارداتی در سال97 اشاره کرد و گفت: از مصوبه 22 فروردین97 که بحث مدیریت ارز مطرح شد، ورود کالا از تمامی مبادی کشور محدود شده بود. بعد از آن با رایزنی‌‌هایی که از سوی گمرک انجام شد، به وزارت صمت گفتیم حداقل اجازه دهید از مناطق آزاد و ویژه اقتصادی واردات انجام شود. بعد از این مشکلات تامین و تخصیص ارز ایجاد شد. کالاهای مردم در گمرک بود و آنها در صف ارز بودند. گمرک باید در این مورد تصمیم می‌گرفت که چه‌کار کند.
پیشنهاداتی را ارائه دادیم که هنوز دارد اجرا می‌شود. به‌عنوان مثال، قرار شد کالا‌هایی را که در صف تامین یا تخصیص هستند، با نامه بانک 90درصد‌شان ترخیص شود. برای دارو و تجهیزات پزشکی هم اجازه داشتیم با حداقل اسناد داروها را ترخیص کنیم. بعد هم این مصوبات تمدید شد و همچنان ادامه دارد. برای فعالان مجاز اقتصادی هم تسهیلات ویژه 18بندی در نظر گرفتیم.
عسگری ادامه داد: یکی از مشکلات، بحث ارزش است. یکی از چالش‌های جدی ما هم در گمرک همین است. ارزش بسیاری از کالاها اصلا بازنگری نشده است، یعنی ارزشی که مثلا از سال97 بوده هنوز هم همان است و به‌روز نشده است. قرار شد جلساتی را بگذاریم و این ارزش‌ها را بازنگری کنیم تا پرونده‌‌هایی که به ناحق بیشبود می‌خورند، کمتر شود. از سویی اعتقاد داریم که باید دست گمرکات را در ارزشگذاری باز بگذاریم تا پرونده‌ها کمتر شود، بنابراین این موضوع در دستورکار گمرک قرار دارد.
معاون گمرک ایران همچنین درخصوص مسیر سبز گفت: باید رصد کنیم که چند‌درصد واردکنندگان و تولیدکنندگان ما در مسیر سبز یا قرمز قرار گرفته‌اند. کسانی که در یک سال اخیر با آنها مشکلی نداشته‌ایم را در مسیر سبز تعریف کنیم و سعی می‌کنیم آنها را در مسیر کارشناسان‌مجازی قرار ندهیم. او به مهلت توقف دو ماهه کالا در گمرکات اشاره کرد و گفت: این موضوع ما را دچار یک تعارض کرده است. از طرفی می‌گویند که کالا رسوب کرده است و ما تلاش کردیم که کالا سریع‌تر از گمرک خارج شود. اگر کالایی دو‌ماه مهلتش تمام شود، توسط سازمان اموال تملیکی ضبط می‌شود. ما فقط یک اظهارنامه از گمرک را به سازمان اموال تملیکی تحویل می‌دهیم، اما اتفاقی که می‌افتد این است که وقتی اظهارنامه تنظیم شد و به اموال تملیکی سپرده شد، اگر صاحب‌کالا بخواهد آن کالا را به گمرک برگرداند، باید 5/ 2درصد ارزش فاکتور کالا را پرداخت کند. این رقم فقط به صرف یک مکالمه پرداخت می‌شود. ما پیشنهاداتی را تنظیم کرده‌ایم و گفته‌ایم قبل از اظهار، حین ترخیص و بعد از ترخیص چه مشکلاتی را با دستگاه‌ها داریم و پیشنهادی هم درخصوص رفع آن ارائه‌شده است. او همچنین بیان کرد: برای مشکلاتی که در مورد کسر وزن و اضافه وزن با بانک‌ها وجود دارد، در حال رایزنی برای حل مشکلات هستیم.
معاون گمرک ایران وعده داد که ترافیک درب خروج کاهش خواهد یافت. او گفت: درب خروج در هیچ‌جای قانون به‌عنوان یک واحد، فعال نبوده است، اما به دلیل اینکه کارشناسان‌مجازی از مسیر سبز حذف شده‌اند قرار شده است که درب خروج کالاها را چک کند. البته در مورد وظایف آن هم باید بازنگری صورت بگیرد. به هر حال سعی داریم ترافیک درب خروج را از بین ببریم.
