ویروس ملاکی در گردشگری انزلی

بندر انزلی که یکی از مهم‌‌‌ترین مقاصد تفریحی ساحلی در ایران به‌‌‌شمار می‌‌‌رود، در بخش گردشگری دریایی اقدامات گسترده‌‌‌ای انجام داده و خدمات قابل توجهی را در بخش تفریحات ساحلی ارائه می‌‌‌دهد. این شهر آزاد تجاری که از دیرباز محل عبور کشتی‌‌‌ها از کشورهای مختلف بوده، محل گذر و اتراق بسیاری از بازرگانان و گردشگران خارجی و حتی مقامات کشورها بوده است. از این رو، خانه‌‌‌های بزرگ اشرافی و همچنین چند عمارت قدیمی در این شهر تاریخی بنا شد که تعدادی از این ساختمان‌‌‌ها همچنان باقی مانده‌‌‌اند. اما خالی، بعضا متروک و بدون سکنه.

خانه‌‌‌های بزرگ اشرافی که امروزه بدون سکنه و بلااستفاده در محله‌‌‌های قدیمی باقی مانده است و مالکان آن خارج از کشور  یا خارج از انزلی به‌‌‌سر می‌‌‌برند. در حال حاضر این خانه‌‌‌ها در حال تخریب بوده و به‌‌‌شدت آسیب دیده‌‌‌اند. خانه‌‌‌های تاریخی یکی از محورهای مهم گردشگری به‌‌‌شمار می‌‌‌روند که در سراسر جهان به اشکال مختلف مورد استفاده قرار می‌‌‌گیرند و محلی برای درآمدزایی و اشتغال برای مردمان بومی محسوب می‌‌‌شود. این در حالی است که انزلی با برخورداری از این ظرفیت، از آن غافل مانده و این ناشی از ضعف و اشتباهات در سیاست‌‌‌گذاری است که فعالیت‌‌‌های توریستی را تنها محدود به بخش دریایی کرده است و هر اندازه در بخش گردشگری دریایی موفق بوده در بخش‌‌‌های دیگری چون گردشگری شهری و روستایی چندان موفقیتی به دست نیاورد. بنابراین، این شهر بندری توریستی نیازمند تغییر و تحول اساسی در سیاست‌‌‌گذاری‌‌‌های شهری و گردشگری است.

ظرفیت‌‌‌شناسی اولین اقدامی است که باید مورد توجه متولیان و فعالان گردشگری این شهر بندری توریستی قرار گیرد. خانه‌‌‌های قدیمی که به حال خود رها شده‌‌‌اند همانند ویلاهای دیگری که بلااستفاده مانده‌‌‌اند منجر به حبس سرمایه شده‌‌‌اند. یک مرکز «مهمان‌‌‌پذیر» که یکی از قدیمی‌‌‌ترین بناهای بندر انزلی محسوب می‌‌‌شود، طی سالیان دور پذیرای مسافران از سراسر ایران و حتی جهان بود. عمارتی که در مرکز این شهر قرار داشته و به تمام مراکز مهم شهری دسترسی داشته است. هتلی که بالکن‌‌‌های آن رو به ساحل و دریا بود و مهمانان می‌‌‌توانستند کشتی‌‌‌هایی که در ساحل لنگر می‌‌‌انداختند را مشاهده کنند. این در حالی است که اکنون، این هتل با همچنین موقعیت جغرافیایی تبدیل به بنایی مخروبه شده که از آن تنها یک نام باقی مانده است. بنایی که زمانی بهترین جلوه شهر بود، اینک به‌‌‌دلیل متروکه بودن جلوه‌‌‌ای نامطلوب را به خیابانی مملو از بناهای تاریخی، بخشیده است. در حالی‌که، این بنا باتوجه به شرایط خاص محیطی خود، قابلیت تبدیل شدن به یک بوتیک هتل، خانه-موزه تاریخی یا کافی شاپ را دارد تا علاوه بر بازسازی و نگهداری این میراث تاریخی، محلی برای جذب گردشگر، کسب درآمد و اشتغال مردمان بومی شود.

آنچه که باعث می‌‌‌شود این بنا و دیگر بناهای قدیمی به حال خود رها شوند، نبود مالیات سالانه بر املاک است. اگر این سیاست مالیاتی وجود داشت، صاحبان ملک وادار به حفاظت، نگهداری و استفاده از بنا می‌‌‌شدند. این خانه‌‌‌ها و عمارت‌‌‌های قدیمی با اجرای دو سیاست قابلیت بهره‌‌‌برداری پیدا می‌‌‌کنند. ابتدا با وضع مالیات بر املاک، این سرمایه‌‌‌ها از حبس در می‌‌‌آیند و شکل کاربردی پیدا می‌‌‌کنند و دیگر آنکه در خدمت صنعت توریسم قرار می‌‌‌گیرند.

نداشتن قوانین مالیاتی نقدی است که بر دولت وارد است که به راحتی از این سرمایه‌‌‌های ملی و تاریخی غافل مانده و تلاشی در جهت حفظ و بهره‌‌‌وری از آن نکرده است. در حالی‌که اگر بر املاک مالیات سالانه وضع کند، مالکان خودشان به سمت سرمایه‌‌‌گذاری کردن یا تبدیل کردن ملک به یک مکان توریستی راغب می‌‌‌شوند و این ظرفیت در خدمت گردشگری، درآمدزایی و اشتغال‌‌‌زایی در می‌‌‌آید. این امر از بلااستفاده بودن ملک جلوگیری می‌‌‌کند و جاذبه‌‌‌های مغفول گردشگری انزلی را مورد توجه قرار می‌‌‌دهد.

اگرچه توجه به ابعاد گردشگری دریایی و فراهم کردن پیشرفته‌‌‌ترین امکانات و خدمات تفریحی و توریستی در شهری ساحلی همچون انزلی بسیار حائز اهمیت است، اما باتوجه به تاریخی بودن این شهر با برخورداری از دیگر ظرفیت‌‌‌های گردشگری همچون خانه‌‌‌ها و محله‌‌‌های قدیمی می‌‌‌توان این شهر را به یک برند گردشگری تبدیل کرد.

بسیاری از شهرهای گردشگرپذیر جهان در جست وجوی راه‌‌‌های تازه‌‌‌ای در جهت برندسازی شهر هستند تا از این طریق بر جذب هرچه بیشتر گردشگر گام بردارند.

همچنین باتوجه به اینکه گیلان یک قطب مهم گردشگری ایران به‌‌‌شمار می‌‌‌رود و سالانه گردشگران بسیاری را به‌‌‌ویژه در مناطق ساحلی جذب می‌‌‌کند، باید از تمامی ظرفیت‌‌‌های گردشگری خود در جهت جذب گردشگران و قرار گرفتن در مسیر توسعه پایدار گام بردارد. این در حالی است که نه تنها در انزلی بلکه در دیگر شهرهای این استان، خانه‌‌‌ها و عمارت‌‌‌های تاریخی متروکه بسیاری وجود دارد که همچنان بلااستفاده باقی می‌‌‌مانند و جلوه نامطلوبی به شهر می‌دهند یا با فروش آن تبدیل به خانه‌‌‌های مدرن یا مراکز تجاری می‌‌‌شوند. در واقع این بناهای تاریخی به راحتی از بین می‌‌‌روند. حفظ اصالت و تاریخ یک شهر، بیانگر هویت آن شهر است و بناهای مهم تاریخی در کنار ساختمان‌‌‌های مدرن باید به معرفی شهر و جذب گردشگر بپردازد و مغفول ماندن از این ظرفیت توریستی تنها به ضرر مردم بومی خواهد بود، زیرا در سال‌‌‌های بعد توسط افراد غیربومی که هویت شهر برایشان معنایی ندارد کاملا مخروب شده و به بناهای کاملا متفاوت و در تقابل با هویت شهر تبدیل خواهد شد.