چکاپ تولید در سه فصل ۱۴۰۰

بررسی «دنیای‌اقتصاد» از روند ماهانه تولید کالاهای منتخب صنعتی در فاصله فروردین تا آذر 1400 نشان می‌دهد که در عمده صنایع طی همه سه فصل، سه نیرو از سه مسیرِ «انتخابات و تحولات سیاسی»، «سیاستگذاری‌‌‌های خطا» و «مشکلات زیرساختی ناشی از تحلیل رفتن توان تامین انرژی صنایع» بنگاه‌ها را تحت فشار قرار داده است. براین مبنا چکاپ تولید سه فصل به سیاستگذار اخطار می‌دهد که تداوم مداخله در روند طبیعی فعالیت بنگاه و دستکاری در روندهای قیمت‌گذاری، تولید و فروش شرکت می‌‌‌تواند به افتادن کل بخش صنعت در چاله رکود منجر شود.

نوسانات ارزی، تغییر و تحولات دستگاه اداری، تداوم سیاست‌‌‌های خطا نظیر سرکوب قیمت در کنار قطع گاه و بی‌‌‌گاه برق و گاز موجب شد تا صنایع نه‌تنها قادر به تنظیم تیراژ تولید خود به شکل منظم نباشند، بلکه مجبور به تصمیم‌گیری‌‌‌های لحظه‌‌‌ای برای تغییرات سیاسی-اقتصادی آنی شوند. این مساله در قالب فشار تحولات برجام و مسائل ناشی از فراز و فرود مذاکرات که بر سرمایه‌گذاری، خرید و استخدام نیروی انسانی در بنگاه اثر گذاشت یا به شکل فشار دولتی از ناحیه اجرای طرح‌‌‌هایی همچون نصب قیمت تولیدکننده حادث شد، انگیزه تولید را کاهش داد. در گزارش‌‌‌های پیوسته شامخ (شاخص مدیران خرید صنعت) حد فاصل فروردین تا آذر می‌‌‌توان ردپای همه این مسائل را دید. در این بین اصرار بر فروش در قیمت‌های مشخص (به‌ویژه در صنایع بورسی یا خودروسازی) یا فشار به برخی واحدها برای کاهش دستوری تولید (فولاد و سیمان) موجب شد نوسان تولید، بخش جدایی‌‌‌ناپذیر کالاهای منتخب صنعتی کشور در پایان سه‌فصل از سال 1400 باشد. در بین صنایع جهت‌‌‌گیری‌‌‌ها متفاوت است، اما می‌‌‌توان اعلام کرد که بزرگ‌ترین قربانی نیروهای خارجی در بین همه رشته‌‌‌‌فعالیت‌‌‌های صنعتی، دو بخش فولاد- محصولات فولادی و سیمان بوده است. سازندگان شوینده نیز که پیش‌تر اعتراضاتی از زبان آنها در خصوص وضعیت سخت تولید روایت شده بود، در نتیجه چکاپ سه‌فصل صنعت، وضعیت بغرنجی دارند. بررسی بیشتر اسناد و آمارهای وزارت صمت نشان می‌دهد بخش شوینده یکی از بدترین وضعیت‌ها را در زمینه تولید ماهانه دارد و مشکلات تامین مواد اولیه و قیمت‌گذاری دستوری دو بحران جدی این بخش است. در آذر1400 نیز در این بخش یکی از بدترین ارقام تولید سالانه ثبت شد که وضعیت آن در جدول 36کالای منتخب صنعتی یکی از بدترین‌‌‌‌‌‌هاست. در خودروسازی به دلیل تنوع محصولات و بنگاه‌‌‌ها وضعیت متفاوت بود. با این حال هرچه از آغاز سال گذشته، تولید ماهانه کامیون، کامیونت و کشنده بیشتر شده؛ به طوری که در آذرماه تولید کشور بیش از چهاربرابر فروردین و 5/ 2برابر اردیبهشت بوده است.

در بخش خودروهای سواری تلاش صنایع برای بازگشت به رکوردهای تولید 100‌هزار دستگاه در ماه چند بار شعله کشید؛ اما جز در شهریور 1400 که آمار تولید به این سطح نزدیک شد، وضعیت همواره بی‌ثبات بود. تولید خودروی سواری بعد از یک فراز و عبور از تیراژ 91‌هزار دستگاه در شهریور 1400 نزولی شده و به سطح 80هزار دستگاه در ماه برگشته که نصف بهترین ماه‌‌‌های تولید خودرو در کشور در عصر پسابرجام است؛ روندی که تداوم آن در زمستان به معنی عدم‌تحقق اهداف دولت در زمینه تولید یک‌میلیون دستگاه خودروی سواری در سال 1400 است. یکی از نکات مثبت درباره روند تولید محصولات در سال 1400 سطح تولید روغن نباتی است که هیچ شباهتی به وضعیت بغرنج سال 1399 در پایان سه‌فصل منتهی به پاییز ندارد. این بخش در سال 1400 در مقایسه با 9ماه 99 شرایط خوبی دارد. سال گذشته در همین دوره وضعیت تولید روغن‌نباتی در بحرانی‌‌‌ترین شرایط ممکن بود. اما امسال تولید بدون مشکل رشد کرده و کمبودی در بازار وجود ندارد که این موضوع ناشی از مداخلات کمتر دولت در قیمت و عرضه این محصول است که به افزایش چشمگیر تولید منجر شده است. یکی دیگر از نکات مهم درباره وضعیت تولید محصولات صنعتی، تولید الیاف اکریلیک بوده که مدت‌‌‌هاست در کشور صفر شده و از همین ناحیه مشکلات بسیاری را برای بخش نساجی و پوشاک ایجاد کرده است. این محصول که از مشتقات صنایع شیمیایی و پتروشیمی در حلقه‌‌‌های بالاتر ارزش افزوده است، وضعیتی متفاوت از بخش شیمیایی-پتروشیمی دارد. بررسی «دنیای‌اقتصاد» نشان می‌دهد تولید ماهانه محصولاتی شامل نئوپان، دوده و سموم، ثبات نسبی داشته است. تولید ماهانه پتروشیمی در باثبات‌‌‌ترین حالت در بین همه 36کالای منتخب بوده است. تداوم سطح تولید این محصول استراتژیک در ورای 5میلیون تن در ماه از جمله اتفاقاتی است که از ثبات فضای فعالیت در صنعت پتروشیمی در سه فصل اول 1400 حکایت دارد. در بین صنایع معدنی اعم از کانی‌‌‌های فلزی و غیرفلزی، روندهای متفاوت و متنوعی وجود دارد. برای نمونه تولید فولاد در ماه‌‌‌های میانی سال در نتیجه بی‌برقی افت شدیدی داشته که پیش‌تر جزئیات آن گفته شده است. نوسانات بسیار تولید فولاد، تاثیر بدی بر سفارش‌های داخلی و خارجی و وضعیت درآمد بازیگران این بخش داشته است؛ هرچند شواهد موجود از عدم‌حل مساله بی‌‌‌برقی در بهار و تابستان سال 1401 خبر می‌دهد؛ موضوعی که اگر رنگ واقعیت به خود بگیرد، سبب تداوم تحمیل زیان به تولیدکنندگان فولاد و محصولات فولادی و نیز صنایع سیمان، پتروشیمی و برخی از بنگاه‌‌‌های صنایع غذایی که در شهرک‌‌‌های صنعتی فعال هستند، خواهد شد.در بین همه محصولات منتخب، روند تولید کاتد مس و آلومینا از ابتدای سال تا پایان آذر به‌شدت باثبات بوده که ناشی از اوج‌گیری قیمت این دو فلز در بازار جهانی و محیط کم‌تنش تولید این محصولات است.  بخش دیگری که شرایط مناسبی را در واپسین فصل سال تجربه کرده، پوشاک و محصولات وابسته بوده است. در این حوزه، تولید چرم بعد از یک‌دوره افت طولانی در بهار و تابستان، در پاییز اوج گرفته و در آذر به سقف رسیده است. وضعیت تولید کفش و پاپوش نیز تقریبا به همین شکل بوده و بعد از یک دوره رکود، به اوج رسیده است که رونق بخش پوشاک در پاییز 1400 را نشان می‌دهد. از اتفاقات دیگر درباره صنعت ساخت موتور و الکتروموتور، تعدیل نیرو است. افت تولید شدید در بین تولیدکنندگان بزرگ الکتروموتور کشور در 9ماه گذشته، به‌خوبی دلیل تعدیل نیرو در این صنعت را نشان می‌دهد.  در صنعت دیگر هم وضعیت نوسانی کمرنگ شده و تیراژ تولید ماهانه به بالاترین نقطه از ابتدای سال رسیده است. درواقع صنعت لوازم خانگی بعد از یک دوره نوسان، سرانجام در آذر به اوج رسیده است. تولید تلویزیون، یخچال و فریزر و ماشین لباسشویی در آذر در بالاترین سطوح خود قرار دارد که نیازمند توجه است. این صنعت که در بین همه بخش‌‌‌ها و رشته‌‌‌ فعالیت‌‌‌های منتخب، بیشترین رشد را تجربه کرده، اخیرا در معرض تهدیدهای بسیاری قرار گرفته است. بر این مبنا احتمال سقوط تولید در ارقام مختلف لوازم‌خانگی به دلیل فشار وزارت صمت برای عدم‌افزایش قیمت، دور از انتظار نیست.به طور کلی مسائل بیرون از صنعت فشار زیادی به واحدهای تولیدی در سه فصل نخست سال وارد کرده و از آنجا که کنترل این متغیرهای بیرونی برای بنگاه‌‌‌ها ممکن نیست، به نوسانات شدید در تولید فولاد، محصولات فولادی، مواد اولیه صنعت نساجی، خودرو، لوازم خانگی و تولیدات معدنی فلزی و غیرفلزی طی سه فصل گذشته دامن زده است.