دکتر الهام امیرآذر؛ عضو تحریریه دنیای سلامت
همه ما می‌دانیم که در طب کلاسیک قلب عضوی است که در سمت چپ قفسه سینه قرار گرفته و کارش این است که خون سیاهرگی را دریافت و خون سرخرگی را پمپاژ کند.
پمپاژ قلب در واقع به تمامی بدن خون می‌رساند و ضربان آن موجب ادامه حیات آدمی است.
می‌خواهیم از منظر طب چینی به این ارگان بسیار مهم نظری بیندازیم. در طب چینی هر ارگان مثل قلب، کلیه، کبد، طحال و... دارای محلی است که اصطلاحاً به آن باز می‌شود.
شاید تعجب کنید، ولی کبد به چشم باز می‌شود (در بیماری هپاتیت چشم‌ها زرد می‌شوند) و کلیه به گوش (برای نوزادانی که دچار عدم تقارن و یا اختلالی در گوش خارجی باشند، پزشکان فوراً سونوی کلیه هم درخواست می‌کنند) بنابراین در اینجا می‌توان تلاقی بین طب چینی و کلاسیک را پیدا کرد!
قلب به زبان باز می‌شود نوک زبان نشان‌دهنده کارکرد قلب است.
اگر نوک زبان قرمز باشد، یا اگر دانه‌های قرمز روی نوک زبان باشد و یا حتی اگر نوک زبان دوشاخه شده یا دچار تورم باشد، همگی نمایانگر افزایش آتش در کانال قلب می‌باشد.
این افراد دچار بی‌خوابی یا اختلال در خواب، تپش قلب، اضطراب، گاهی درد قفسه سینه و حتی حساس و زودرنج می‌شوند.
کانال قلب در واقع مسؤول کنترل شکل، رنگ و ظاهر زبان و همچنین حس حشایی است و همان‌طور که گفته شد، بیشتر در نوک زبان دیده می‌شود.
اگر کانال قلب خوب کار کند، در واقع رنگ زبان قرمز کمرنگ (به رنگ گوشت تازه) بوده و حس چشایی درست کار میکند.
اخیراً یکی از بیماران اظهار می‌کرد که پس از یک استرس و شوک عصبی دچار اختلال در حس چشایی شده بود و با توجه به مطالب اخیر دلیل این امر مشخص می‌شود.
اگر گرما در قلب بالا باشد، ممکن است علائم دیگری نیز در زبان دیده شود؛ مانند: خشکی زبان، تغییر رنگ زبان به قرمز تیره و نیز آفت و زخم‌های دردناک روی زبان. اگر کانال قلب دچار کم‌خونی و یا ضعف باشد، زبان کمرنگ و لاغر است.
کانال قلب خون را کنترل میکند
این عمل از طریق: 1- اینکه تبدیل انرژی غذا به خون در قلب انجام می‌شود 2- قلب مسؤول جریان خون بدن است (مثل طب کلاسیک).
پس وقتی کانال قلب ضعیف شود، جریان خون به خوبی صورت نمی‌گیرد و فرد ممکن است دچار سرما در دست‌ها شود.
قلب رگ‌های خونی را کنترل میکند
به همین دلیل اگر قلب خوب کار کند، نبض پر و منظم است و برعکس اگر خوب کار نکند، نبض توخالی و نامنظم می‌شود.
کانال قلب در چهره فرد تظاهر میکند
اگر چهره فرد درخشان و گلگون باشد، نمایانگر این است که قلب خوب کار میکند؛ ولی اگر قلب کمبود خون داشته باشد، چهره رنگ‌پریده و سفیدرنگ به نظر می‌آید.
اگر خون دچار رکود باشد، رنگ چهره آبی مایل به بنفش می‌شود.
اگر گرمای قلب خیلی زیاد باشد، چهره فرد بیش از حد برافروخته و قرمز است.
قلب از نظر طب سوزنی خانه ذهن است
پنج عملکرد ذهنی به قلب مربوط می‌شود؛ از جمله عواطف و احساسات، آگاهی، حافظه، تفکر و خواب.
اگر کانال قلب خوب کار کند، فرد فعالیت ذهنی مناسب، احساسات متعادل، آگاهی شفاف و حافظه و خواب خوبی خواهد داشت.
و برعکس اگر خوب کار نکند (مثلاً گرمای زیاد یا کمبود خون داشته باشد) مشکلاتی مثل: افسردگی، کمبود حافظه، تفکر نامناسب.
قلب وظیفه کنترل تعریق را به عهده دارد
اگر کانال قلب ضعیف باشد، فرد اغلب دچار تعریق خودبه‌خودی می‌شود و در بعضی مواقع از تعریق شبانه رنج می‌برد.
رؤیا و خواب دیدن نیز به کانال قلب مرتبط است
اگر کانال قلب خون کافی داشته باشد، فرد به راحتی خوابش می‌برد و خواب خوبی دارد؛ ولی اگر قلب ضعیف باشد، نه تنها اختلال در خواب ایجاد می‌شود، بلکه فرد خواب‌های آشفته و کابوس خواهد داشت. می‌توان گفت تمام رؤیاها به خوبی از کانال قلب منشأ می‌گیرد.
همچنین کانال قلب روی صحبت کردن اثر دارد و افرادی که آتش قلب آنها بالاست، بسیار حرف می‌زنند.
این مختصری بود از عملکرد و فانکشن قلب در بدن از دیدگاه طب چینی.
لازم به ذکر است که آنچه در اینجا به عنوان قلب و کانال قلب از آن یاد شد، در واقع ممکن است با قلبی که در طب کلاسیک مد نظر است، دقیقاً منطبق نباشد.
انجام آزمایشات لازم
متخصص قلب کودک نیز باید معاینه دقیقی از نظر بالینی داشته باشد تا بتواند آزمایش‌های بعدی را برنامه‌ریزی و از کارهای اضافی برای بیمار پرهیز کند.
قبل از معاینه بالینی باید درباره نحوه بارداری و بیماری‌های مادر در آن دوران و داروهایی که احیاناً مصرف کرده است، همچنین از نحوه زایمان و حوادث احتمالی زایمان سؤالاتی پرسیده شود.
اطلاع از اینکه آیا نوزاد در موقع تولد کمبود اکسیژن داشته یا پس از تولد خون وریدی قلبی بسته شده یا خیر، ضروری به نظر می‌رسد.
معمولاً سوراخ بین دو بطن سه‌ماه بسته و در 20 درصد افراد باز می‌ماند.
در معاینه بالینی قلب کودکان آگاهی از اینکه شیرخوار هنگام شیر خوردن خسته می‌شود، تعریق اضافی دارد، آیا مرتباً دچار عفونت‌های تنفسی می‌شود و اگر بزرگ‌تر است، اشتهای او چطور است و میزان خستگی او در موقع ورزش چقدر است، لازم و ضروری است.
در معاینه بالینی ابتدا به رنگ کودک باید توجه نمود. سیانوز یا کبودی رنگ علامت بسیار مهمی است که باید آن را شناخت و روی لب‌ها و ناخن‌ها جست‌و‌جو کرد.
ممکن است نوزادی در روزهای اول تولد هنگام گریه کبودی مختصری داشته باشد که مربوط به باز بودن سوراخ بینی به طور طبیعی بوده و پس از هفته سوم از بین می‌رود.
اندازه گیری قد، وزن و دور سر
نکته دیگر اندازه‌گیری قد، وزن و دور سر کودک است؛ چرا که بیماری‌های قلبی روی پایش رشد و روی وزن اثر می‌گذارند و کودک کمبود وزن دارد، ولی تغییری در قد و دور سر ایجاد نمی‌شود.
نکته دیگر نوع تنفس کودک است. باید به تنگی نفس کودک توجه شود. درد قفسه سینه و ناحیه قلب، همچنین لمس نبض بسیار مهم است.
در بیماری‌های قلبی گاهی ضربان قلب تند و نامنظم می‌شود. در سمع قلب توسط پزشک تغییراتی در صدای قلب به نام سوفل احساس می‌گردد.
این تغییرات صدا مربوط به دریچه‌های قلب است و از نظر شنیداری درجات مختلفی دارد. یکی از اقدامات اساسی در ارزیابی قلب کودک، رادیوگرافی سینه است که شکل، اندازه و حفره‌های قلب را مشخص میکند.
بزرگی قلب گاهی در تشخیص عیوب قلب اهمیت دارد. نبض، عیوب مادرزادی قلب در تصویر رادیوگرافی تغییراتی را نشان می‌دهد.
نوار قلب در کودکان
الکتروکاردیوگرافی یا نوار قلب در شیرخواران نیز کاملاً با بزرگسالان متفاوت است که توسط متخصص قلب کودک بررسی می‌شود.
اکوکاردیوگرافی جهت تشخیص قطعی و وضع دریچه‌های قلب مفید است.
آنژیوکاردیوگرافی برای بررسی عروق قلب و بالاخره MRI قلب جهت تشخیص که تکمیل‌کننده اختلالات عضلانی و دریچه عروق قلب جهت تشخیص و درمان و جراحی قلب مشخص می‌نماید.
جراحی قلب در کودکان
امروزه جراحی قلب در بیماری‌های قلبی، به‌ویژه در کودکان با موفقیت و در زمان کوتاه‌‌تر انجام می‌شود.
پیوند قلب و همچنین سلول‌درمانی نیز به خوبی در بیماری‌های قلب انجام می‌گیرد.
امید است کودکان مبتلا به بیماری‌های قلبی زودتر تشخیص داده شوند و درمان مناسب انجام شود تا بیماری‌های مزمن قلب کودکان با عوارض کمتری همراه باشد.
