مولفه اول رویگردانی خریداران و متقاضیان از بازار خودرو است. این روزها شاهد هستیم کفه فروشندگان نسبت به خریداران سنگینی می‌کند و در شرایطی که فروشندگان حضور گسترده‌ای در بازار دارند اما خریداری به بازار ورود نمی‌کند. اما چرا خریداران ترجیح می‌دهند خرید خود را به تعویق بیندازند و به تعبیر دیگر از حضور در بازار امتناع می‌کنند؟ ریشه عدم‌حضور خریداران در بازار خودرو را باید در اخبار مخابره شده از محل مذاکرات احیای توافقنامه برجام میان ایران و گروه 5+1 در وین اتریش جست‌وجو کرد.
بنابراین اخبار منتشر شده از وین را می‌توان به عنوان مولفه دوم موردتوجه قرار داد. بررسی روند اخبار مخابره شده از وین نشان می‌دهد دو طرف مذاکره فاصله چندانی با دستیابی به یک توافق جامع برای احیای برجام ندارند. به عبارت دیگر شمارش معکوس برای امضای یک توافقنامه جدید در راستای توافقنامه برجام که منجر به حذف تحریم‌ها و بازگشت ایران به فضای بین‌المللی شود، آغاز شده است. خریداران نیز با توجه به روند مذاکرات احیای برجام در وین، خرید خود را به تعویق انداخته‌اند. تحلیل غالب در میان طرف تقاضا این است که نهایی شدن توافقنامه احیای برجام منجر به باز شدن گره‌های تحریمی از پای اقتصاد خواهد شد و روند حاکم بر فضای کلان اقتصاد کشور تغییر خواهد کرد. این اتفاق می‌تواند ریزش قیمت‌ها را در بازار خودرو رقم بزند. بنابراین آنها با این تحلیل مترصد هستند تا با نهایی شدن توافقنامه احیای برجام میان ایران و گروه 4+1 و کلید خوردن کاهش قیمت‌ها به بازار ورود کرده و خودروی موردنظر خود را خریداری کنند.
در کنار بحث مذاکرات احیای برجام، اخباری که این روزها در مورد آزادسازی واردات خودرو مطرح می‌شود نیز به عنوان عامل رکود بازار کنونی خودرو شناخته می‌شود. بیش از سه سال و نیم از ممنوعیت واردات خودرو به کشور می‌گذرد و همین مساله سبب شده تا شاهد ثبت رکوردهای عجیب قیمتی در بازار خودروهای وارداتی باشیم. بازار خودروهای وارداتی به نوعی روی بازار خودروهای مونتاژی و داخلی نیز اثرگذار بوده و نمودار قیمت‌ها در بازارهای یاد شده نیز از این مساله تاثیر پذیرفته است. دیدار هفته گذشته سید ابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور از ایران‌خودرو و تاکید او بر از سرگیری واردات خودرو به کشور به منظور ایجاد رقابت و شکستن انحصار سبب شد تا نمایندگان عضو کمیسیون تلفیق در جلسه‌ای فوق‌العاده، بند مربوط به حذف واردات خودروی سواری از لایحه بودجه سال آینده را بازگرداندند. پیشنهاد کمیسیون تلفیق یکشنبه گذشته در صحن علنی مطرح و برآیند نمایندگان حاضر در جلسه به این پیشنهاد رای مثبت دادند. بنابراین می‌توان اخبار مربوط به واردات خودرو از سال آینده را در رکود این روزهای بازار دخیل دانست.
مساله چهارم کاهش نرخ ارز در بازار است. بعد از نوسانی شدن کلان اقتصاد به واسطه تحریم‌های اقتصادی، نرخ ارز به نوعی قطب‌نمای بازار خودرو شد. تاثیر نرخ ارز روی بازار خودرو به حدی بود که دو طرف عرضه و تقاضا پیش از ورود به بازار و انجام داد و ستد، نرخ ارز را رصد می‌کردند.
بنابراین چهار مولفه نبود خریدار، اخبار مخابره شده از وین، بحث آزادسازی واردات خودرو از سال 1401 و افت نرخ ارز سبب شده تا بازار به رکود برود. در میان چهار مولفه یاد شده، بحث مذاکرات برای احیای برجام به نوعی دست بالا را دارد و به نظر می‌رسد تا زمانی که تکلیف نتیجه مذاکرات وین به طور شفاف روشن نشود، این وضعیت دست از سر بازار خودرو بر ندارد.
اما روند کنونی بازار نشان می‌دهد قیمت وارداتی‌ها روند نزولی به خود گرفته است. بر این اساس افت قیمت وارداتی‌ها به طور مستقیم تاثیر خود را بر مونتاژی‌ها گذاشته و منجر به روند نزولی قیمت این محصولات شده است.
بازار خودروهای داخلی نیز از این شرایط تاثیر گرفته است. همان طور که افزایش قیمت وارداتی‌ها و مونتاژی‌ها نمودار قیمت خودروهای داخلی را صعودی کرده، افت قیمت وارداتی‌ها و مونتاژی‌ها کاهش قیمت خودروهای داخلی را نیز رقم زده است.
بازار در انتظار نتیجه مذاکرات
سعید موتمنی رئیس اتحادیه نمایشگاه‌داران خودروی تهران نیز در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» رکود کنونی در بازار خودرو را تایید می‌کند. وی می‌گوید با توجه به فرصت باقی مانده به پایان سال 1400 باید کار بازار را در سال‌جاری تمام شده دانست و منتظر بمانیم تا ببینیم بازار در سال آینده به چه سمت و سویی خواهد رفت. موتمنی معتقد است نبود خریدار در بازار خودرو این روزها سبب شده تا رکود بر این بازار حاکم شود، این در شرایطی است که بازار از فروشندگان خودرو اشباع شده است.
وی با اشاره به دلایل عدم‌حضور متقاضیان در بازار می‌گوید: اخبار منتشر شده از وین و افق پیش روی احیای توافقنامه برجام از دلایلی است که این روزها پای خریداران را برای حضور در بازار شل کرده است. به گفته این فعال بازار، در کنار بحث مذاکرات وین و امضای توافقنامه جدید، افت نرخ ارز نیز تاثیر خود را روی بازار خودرو گذاشته است.
رئیس اتحادیه نمایشگاه‌داران، بر اثرپذیری قیمت خودرو از نرخ ارز در دوران تحریم تاکید می‌کند و معتقد است نوسانات بازار ارز به فاصله کوتاهی روی قیمت خودرو اثر می‌گذارد. موتمنی به وضعیت عرضه شرکت‌های خودروساز نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: مولفه عرضه توسط خودروسازان داخلی می‌تواند روی نزولی شدن قیمت‌ها در بازار خودرو اثرگذار باشد و فتیله قیمت را در بازار پایین بکشد. رئیس اتحادیه نمایشگاه‌داران ادامه می‌دهد: البته شاهد هستیم که خودروسازان به‌رغم وعده‌های داده شده توسط وزیر صمت چندان نتوانستند نمودار عرضه خود را صعودی کنند. موتمنی معتقد است بازار خودرو چندان از بهبود پیدا نکردن وضعیت عرضه، ضربه نخورده است.
این فعال بازار در ارتباط با چرایی این مساله می‌گوید: دلیل آن را باید در حذف تقاضای کاذب از بازار خودرو جست‌وجو کرد.
وی با اشاره به بازار سال 99 می‌گوید: در بازه اردیبهشت تا آذرماه سال گذشته شاهد حضور گسترده تقاضای کاذب در بازار خودرو بودیم. رئیس اتحادیه نمایشگاه‌داران ادامه می‌دهد: تقاضای کاذب سبب شد که کفه تقاضا نسبت به عرضه سنگین شود و قیمت خودروها روند صعودی به خود بگیرند. این فعال بازار می‌گوید: اما در سال 1400 شاهد بودیم که تقاضای کاذب از بازار خارج شد و آنچه در کف بازار باقی ماند تقاضای واقعی بود. موتمنی تاکید می‌کند بخش زیادی از تقاضای واقعی نیز به دلایل ذکر شده به طور موقت از بازار خارج شدند.
رئیس اتحادیه نمایشگاه‌داران می‌گوید: تا زمانی که نتایج مذاکرات مشخص نشود بعید است تغییری در وضعیت بازار خودرو ایجاد شود.
