روابط خارجی از نگاه مردم

 یک نظرسنجی معتبر با طرح سوال از مردم، مفید بودن ارتباط با کشورها را مورد پرسش قرار داده است. مرکز تحلیل اجتماعی (متا) مرکز رشد دانشگاه امام صادق(ع)، در یک نظر‌سنجی، نگرش مردم نسبت به روابط خارجی با کشورهای مختلف را بررسی کرده است. یک پرسش کلیدی از مردم این بوده است که رابطه با کدام کشورها برای منافع کشور مفیدتر است؟ در بین گزینه‌‌‌های «کشورهای غربی»؛ «چین»، «کشورهای عربی همسایه»، «آمریکا» و «روسیه» وجود داشته است. این نظرسنجی در بازه زمانی اول تا پنجم اسفند ماه 1400 و با روش نوین آنلاین، مدل‌سازی جمعیتی ایران و اندازه نمونه 6600 نفر انجام شده است.

رابطه با کشورهای غربی

گزینه اول این نظرسنجی رابطه با کشورهای غربی بوده است. در پاسخ به این پرسش 28‌درصد از مردم عنوان کردند که رابطه با کشورهای غربی به مقدار خیلی زیاد برای کشور مفید است. 25‌درصد نیز رابطه با کشورهای غربی را به مقدار زیاد برای کشور مفید می‌‌‌دانند. 28‌درصد از مردم نیز تا حدودی رابطه با کشورهای غربی را مفید می‌‌‌دانند. 10‌درصد از مردم به مقدار کم این رابطه را مفید دانسته و 9‌درصد نیز به مقدار خیلی کم رابطه با کشورهای غربی را مفید می‌‌‌دانند.

در سال‌های اخیر با اعمال تحریم‌ها، رابطه با کشورهای اروپایی و غربی به کمترین سطح رسیده است. با لغو تحریم‌ها، این امکان وجود دارد که کشورهای غربی نیز بار دیگر تمایل داشته باشند رابطه اقتصادی و سیاسی خود را با ایران بهبود دهند.

به نظر می‌رسد که این ارتباط نیز از نگاه پاسخ‌دهندگان ایرانی موردتوجه قرار گرفته است. البته برخی خبرها حاکی از آن است که میزان صادرات و واردات ایران با کشورهای اروپایی در یک سال اخیر وضعیت بهتری به خود گرفته اما با وضعیت مطلوب فاصله دارد. در 20 سال اخیر بهترین میزان رابطه تجاری ایران و اروپا در سال 2011 بوده است، اما این رقم در سال 2020 به کمترین سطح رسیده است. در سال 2021 این روند کمبود بهبود یافته است و لغو تحریم‌ها می‌تواند به بهتر شدن این رابطه کمک کند.

نگاه مردم به چین

گزینه دیگری که در این نظرسنجی قرار دارد کشور چین است. این کشور در حال حاضر اقتصاد دوم دنیا محسوب می‌شود، اما پیش‌بینی می‌شود که در سال‌های آینده جایگاه نخست را از آن خود کند. بررسی‌‌‌ها نشان می‌دهد که در این نظرسنجی ارتباط با چین نیز مورد استقبال پاسخ دهندگان قرار گرفته است. بر این اساس 27‌درصد از مردم ارتباط خیلی زیاد با چین را مفید می‌‌‌دانند. 26‌درصد نیز این ارتباط را به شکل زیاد مورد تایید قرار دادند.

24‌درصد نیز تاحدودی این ارتباط را مفید می‌دانند. در مجموع 23‌درصد نیز به نظر می‌رسد که این ارتباط را کم یا خیلی کم برای اقتصاد ایران مفید می‌‌‌دانند. در حال حاضر بین کشورهای دنیا، چین مهم‌ترین شریک تجاری ایران محسوب می‌شود و با لغو تحریم‌ها احتمالا این ارتباط بیشتر نیز خواهد شد. قرارداد همکاری 25 سال میان ایران و چین نیز می‌تواند به توسعه روابط اقتصادی با دومین اقتصاد دنیا کمک کند. بستر مناسب سیاسی میان ایران و چین، باعث می‌شود که رابطه اقتصادی بین این دو کشور تسهیل شود. در حال حاضر چین بزرگ‌ترین خریدار نفت ایران است. از سوی دیگر بیشترین میزان واردات ایران از مبدا چین است.

ارتباط با کشورهای عربی

در این نظرسنجی، ارتباط با کشورهای عربی همسایه نیز مورد نظرسنجی قرار گرفته است. اگرچه که نسبت به کشورهای غربی و چین، ارتباط با کشورهای عربی همسایه کمتر مورد استقبال قرار گرفته، اما تقریبا نیمی از مردم با این ارتباط موافق هستند. 24‌درصد از مردم ارتباط خیلی زیاد را مفید می‌‌‌دانند. 26‌درصد گزینه زیاد را انتخاب کرده‌اند.

نکته قابل‌توجه اینکه بسیاری با دیده تردید به این ارتباط رای دادند و 31‌درصد از مردم این ارتباط را تا حدودی مفید می‌‌‌دانند. 19‌درصد از مردم نیز در مجموع این ارتباط را به میزان کم یا خیلی کم مفید تلقی کردند. به نظر می‌رسد که ارتباط با کشورهای عربی همسایه یکی از چالش‌های کنونی کشور محسوب می‌شود. در حالی که برخی از کشورها نظیر قطر، عراق و عمان رابطه خوبی با ایران دارند، اما برخی دیگر کشورها نتوانسته‌‌‌اند به یک رابطه پایدار با ایران دست یابند. البته در یک سال اخیر تلاش شده که چالش‌های اساسی با کشورهای عربی همسایه کاهش یافته و مناسبات اقتصادی افزایش یابد. اما به نظر می‌رسد تا رسیدن به یک رابطه مطلوب سیاسی و اقتصادی با کشورها عربی همسایه فاصله زیادی وجود دارد. دولت سیزدهم در هدف‌‌‌گذاری خود تاکید کرده که نگاه ویژه‌‌‌ای به توسعه روابط با کشورهای همسایه خواهد داشت.

دو نگاه به آمریکا

در این نظرسنجی، دو نگاه به ارتباط با آمریکا نیز وجود دارد. در حالی که 28‌درصد از مردم این ارتباط را به مقدار زیاد برای ایران مفید می‌‌‌دانند، 26‌درصد از مردم نیز این ارتباط را به مقدار خیلی‌کم برای ایران مفید می‌‌‌دانند. به نظر می‌رسد که نگاه واحدی در خصوص رابطه با آمریکا وجود ندارد. برخی نیز رویکرد میانه داشتند. به نحوی که 20‌درصد از مردم این رابطه را تا حدودی مناسب می‌‌‌دانند. 14‌درصد آن را به مقدار زیاد و 12‌درصد آن را به مقدار کم مفید ارزیابی کردند. اما مخالفان و موافقان ارتباط با آمریکا وزن بیشتری دارند.

رابطه با روسیه

بر اساس نتایج این نظرسنجی، بیشترین مخالفت برای ارتباط با کشورها از دید مردم، با کشور روسیه بوده است. 30‌درصد از پاسخ‌دهندگان تاکید کردند که این ارتباط به میزان خیلی کم می‌تواند برای ایران مفید باشد. تنها 13‌درصد از مردم این ارتباط را به مقدار زیاد برای ایران مفید می‌‌‌دانند. مقایسه روسیه و چین نیز نشان می‌دهد که نوع نگاه ارتباط با چین و روسیه در نزد مردم بسیار متفاوت است. به نظر می‌رسد که تنش‌‌‌های اخیر میان روسیه و اوکراین نیز در نگاه مردم بی‌تاثیر نبوده است.