ترمز بازار سهام در1400 در حالی کشیده شد که سرمایهگذاران بورسی می‌توانستند بازدهی مطلوبی از آن کسب کنند اما افول و نوسان پی در پی شاخص، بازدهی اندک و بعضا منفی برای همراهان آن به‌دنبال داشت. این وضعیت که در نتیجه نقش متغیرهای اثرگذار بر بازار سهام به‌وجود آمده است، همچنان زنگ خطری جدی برای بورس‌بازان محسوب می‌شود. به گفته کارشناسان، حواشی مرتبط با لایحه بودجه 1401، معضل قیمت‌گذاری دستوری، بلاتکلیفی نشست‌های برجامی، تبعات جنگ روسیه و اوکراین، حذف دلار ترجیحی، سیاستگذاری‌های بی‌ثبات اقتصادی و برخی تصمیمات خلق‌الساعه و شبانه در صورت ادامه‌دار شدن می‌تواند شرایط منفی را در بازارهای سرمایهگذاری ایجاد کند، با این‌حال امیدواری‌هایی نیز نسب به روند معاملات آتی این بازار وجود دارد. عده‌ای از کارشناسان معتقدند با گرم‌شدن فضای تالار شیشهای از فشار فروش صنایع بزرگ کاسته می‌شود و در صورت تحقق برجام و بهبود اوضاع سیاست خارجی کشور، بازار سرمایه فروردین هیجان‌انگیزی را به خود خواهد دید، اما از سوی دیگر برخی دیدگاه نیز بر این مهم تکیه می‌کند که تنش ایجاد شده میان اوکراین و روسیه و اثرات آن بر قیمت‌های جهانی به نفع بازار سرمایه است و به رشد آن کمک می‌کند. کارشناسان بورسی در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» به مصائب و خوش‌بینی‌های احتمالی بازار سهام در سال‌جدید اشاره و سمت و سوی بورس را مشخص کردند.
حذف قوانین مزاحم معاملاتی
محمد شکری، کارشناس بازارسرمایه: در سال1400 بازار سرمایه با کم و کاستی‌های بسیاری همراه بود. در این سال بارها کارشناسان نسبت به برخی سیاستگذاری‌های متولیان امر انتقاداتی را داشتند اما همان‌طور که مشاهده کردیم اغلب سیاستگذاری‌های بورسی بدون پشتوانه کارشناسی و از سر هیجانات مقطعی اتخاذ شد. اعمال قیمت‌گذاری دستوری در برخی حوزهها از جمله بازار خودرو لطمات جدی به پیکر بازار سرمایه وارد کرد، این در حالی است که بارها در این مورد هشدارهایی از سوی فعالان قدیمی و کارشناسان این بازار داده شده بود. اکثر رخدادهایی که بورس‌بازان در 1400 تجربه کردند اتفاقات ناخوشایندی بود که منجر به خروج پول حقیقی از تالارهای شیشهای شد، به‌طوری‌که اگر این اتفاقات در سال‌جدید نیز تکرار شود تبعات منفی به دنبال خواهد داشت. وضعیت بازار سرمایه به‌قدری غیرقابل پیش‌بینی است که عوامل خارجی بیرونی حتی بیشتر از عوامل اثرگذار داخلی مسیر معاملات را می‌تواند تغییر دهد، با این‌حال نمی‌توان از نقش نامطلوب برخی سیاستگذاری‌های اقتصادی و داخلی بر سرنوشت بازارسرمایه به‌راحتی عبور کرد. واگذاری 10درصدی سرخابی‌های پایتخت نیز در وهله اول نتوانست آنطور که باید انتظارات را برآورده کند اما به‌نظر می‌رسد بعد از عرضه اولیه دو باشگاه استقلال و پرسپولیس در1401شاهد ورود منابع بیشتری به بازار باشیم. گرچه در این مورد متولیان امر بهتر است گام‌‌‌‌‌‌‌‌های بعدی را حساب‌شده و به دور از شتاب‌زدگی بردارند.
بازار در انتظار حذف دامنه نوسان
یکی از موضوعات مهمی که در دو سال‌اخیر به کرات موردبحث و انتقاد قرار گرفته مباحث مرتبط با دامنه‌نوسان است. در اوایل اسفند‌ماه نیز اعلام شد که افزایش دامنه‌نوسان نمادهای بورسی در دستور کار قرار گرفته است. گمانهزنیها در مورد افزایش دامنه‌نوسان وعده داده شده، همچنان ادامه دارد و به‌نظر می‌رسد این افزایش تدریجی و احتمالا هر فصل یک‌درصد تا سقف 10درصد خواهد بود.
افزایش دامنه‌نوسان و حذف محدودیت‌های معاملاتی از خواسته‌های بجا و بحق چند سال‌اخیر فعالان بازار است که امیدواریم در سال‌جدید دستورالعمل جدیدی نسبت به حذف قوانین مزاحم معاملاتی شاهد باشیم.
همه احکامی که تیم اقتصادی دولت در مورد آن تصمیم‌گیری می‌کنند اثرات منفی و مثبتی بر بازارسرمایه دارند. بازنگری و پیگیری مسوولان برای رفع و حل مشکلات بازار سرمایه که عمدتا از خارج از بازار نشات می‌گیرد، می‌تواند روند فعالیت شرکت‌ها را با وضعیت بهتری روبه‌رو کند.
در دوسال گذشته برخی مسوولان بدون توجه به زیرساخت‌های بورس کشور، سرمایهگذاران را به‌صورت مستقیم برای ورود به این بازار دعوت کردند اما واقعیت این است که بازارسرمایه از زیرساخت‌های مناسب برای حضور این حجم از سرمایه‌گذار برخوردار نبود. آدرس غلط به سرمایهگذاران و تدابیر بی‌پایه و اساس منجر به اتفاقات ناخوشایند و اصلاح شدید قیمت سهام در این مدت شد، از این‌رو امیدواریم با توجه به تجربه تلخ سال99 سهامداران با بینشی عمیق و به دور از هیجانات پول خود را وارد بازارسرمایه کنند.
فروردین هیجان‌انگیز در صورت احیای برجام
مهدی افنانی، کارشناس بازارسرمایه: سمت و سوی اخبارسیاسی که از مذاکرات احیای برجام مخابره می‌شود، مسیرحرکتی بازارسرمایه در سال1401 را تا حد زیادی مشخص می‌کند، در صورتی‌که نشست‌های برجامی طرفین مذاکرات نتیجه مشخصی نداشته باشد و در بلاتکلیفی به‌سر ببرد، تالارهای شیشهای در سال‌آینده نیز کم‌رمق دنبال خواهند شد، اما اگرتکلیف مذاکرات هستهای و تحولات بین‌المللی روشن شود با تکیه بر وضعیت قیمت‌های جهانی می‌توان امیدواری‌های جدیدی نسبت به بهبود وضعیت کامودیتیها به‌ویژه پالایشی‌ها ایجاد کرد.
واقعیت امر آن است که با توجه به مسیر مذاکرات احیای برجام و رویکرد مثبت طرفین مذاکرات هستهای، وقوع گشایش‌های احتمالی در حوزه اقتصاد کشور و مهم‌تر از همه بازار سرمایه محتمل خواهد بود، اما هم‌اکنون به دلیل سایه ابهامات چندوجهی که بر سراین بازار پرحاشیه است، سایر گروه‌ها ممکن است در انزوا به‌سر ببرند، با این اوصاف اخبار مرتبط با حوزه مذاکرات هستهای، سرنوشت گروه‌های مختلف بورسی را تحت تاثر قرار می‌دهد.
این روزها در مورد سهام پسابرجامی و شرایط این دسته از صنایع در 1401 اظهاراتی عنوان می‌شود که باید گفت با توجه به اینکه بازارسرمایه ایران به‌شدت زیر سایه تغییر و تحول سیاست خارجی کشور است، برهمین اساس صنایع مرتبط با این حوزه نیز بدون‌شک با نوسان و تغییرات عمده‌ای در 1401مواجه خواهند شد، اما از کنار این موضوع نیز نباید گذشت که وضعیت بازارسرمایه از ابتدای سال‌با تغییر روند جدی روبه‌رو خواهدشد. به‌نظر می‌رسد معاملات بورسی حداقل در فروردین‌ماه با اقبال به سمت شاخص‌سازها آغاز شود.
سهام کوچک گرچه در هفته‌های آخر سال‌گذشته به دلیل تغییرات بین‌المللی و جنگی مورد اقبال بیشتری از سوی سهامداران قرار گرفت اما به‌نظر می‌رسد سهام بزرگ در نخستین‌ماه سال وضعیت نسبت بهتری نسبت به سایر سهام داشته باشند. به‌نظر می‌رسد با گرم‌شدن بازارسهام از فشار فروش صنایع بزرگ کاسته شود، به‌طوری که در سهام کوچک معاملات کم‌رمقی را مشاهده کنیم.
به‌طور کلی می‌توان گفت اگر برجام محقق شود و اوضاع سیاست خارجی کشور رو به بهبود برود، بازار سرمایه فروردین هیجان‌انگیزی را به خود خواهد دید.
مشخص‌شدن سیاست‌های جدید اقتصادی دولت در جهت مدیریت و کنترل نرخ تورم تا حدود زیادی وضعیت آینده تالارهای شیشهای را مشخص می‌کند.
بازار آرام و صعودی
مهدی ساسانی، کارشناس بازار سرمایه: شواهد حاکی از آن است که در بهار بازار آرام و صعودی خواهیم داشت، این در حالی است که به‌نظر می‌رسد اجازه رشد شتاب‌‌‌‌‌‌‌‌دار به هیچ‌گروهی داده نشود به‌طوری که جابه‌جایی نقدینگی را به‌صورت گروه به گروه شاهد خواهیم بود. در چند‌ماه گذشته ابهامات زیادی در حوزه‌های اقتصادی و سیاسی وجود داشته است. لایحه بودجه سال1401 یکی از این ابهامات بود که اثر آن بر بازار تا مدت‌ها مشاهده شد.
از آبان‌ماه که این لایحه تقدیم مجلس شد و همزمان پس از بررسی اولیه کمیسیون تلفیق گمانهزنیها درباره پیامدهای رخدادهای اقتصادی که می‌تواند در 1401 بر عملکرد شرکت‌های بورسی اثرگذار باشد، انجام شد، اما با گذشت زمان و با توجه به برخی تغییراتی که در این لایحه به‌وجود آمد این ذهنیت برای سرمایهگذاران ایجاد شد که با چشم‌‌‌‌‌‌‌‌انداز بهتری شرایط را تجزیه و تحلیل کنند و به برآورد سود بهتری برسند. حذف ارز 4200تومانی و تعیین نرخ دلار در لایحه بودجه نیز از دیگر نکات مهم و اثرگذاری بودند که روی بازار تاثیرات مهمی گذاشتند. شفاف‌شدن این مسائل باعث می‌شود که سرمایهگذاران بتوانند چشم‌‌‌‌‌‌‌‌انداز سودآوری شرکت‌های مورد هدف را بررسی کنند و به نتیجه مطلوب برسند.
نقش متغیرهای اثرگذار
بیش از 11ماه است که کشور درگیر مذاکرات هستهای است. امروز در این حوزه نیز تقریبا مقامات کشور به نقاط مشترکی رسیده‌اند. بارها به این نکته اشاره‌شده که روند مذاکرات آتی، مسیر معاملات بورسی را تعیین‌تکلیف می‌کند.
اگر توافقی حاصل شود با توجه به درجه کیفیتی که توافق‌های هستهای دارد سرمایهگذاران می‌توانند در زمینه اقتصادی در بازارهای مختلف سرمایهگذاری کنند. اگر هم توافقی حاصل نشود با توجه به شرایط موجود شاهد رشد قیمت دلار خواهیم بود. در این صورت با توجه به اثرات تورمی که افزایش نرخ دلار بر کالاها دارد بازارهای مختلف وارد فاز جدیدی از تغییرات خواهند شد.
این وضعیت در حالی است که شرایط جنگی که از طرف روسیه به اوکراین تحمیل شده، قیمت‌های جهانی برخی کالاها و کامودیتیها را با نوسانات جدی روبه‌رو کرده است. از آنجا که شرکت‌های بورسی در بازار سرمایه هم عمدتا صادرات‌‌‌‌‌‌‌‌محور هستند، می‌توانند از این اتفاق منتفع شوند، بنابراین جمیع این مسائل نشان می‌دهد که بازار سرمایه بهار خوبی را پشت‌سرخواهد گذاشت.
وضعیت مطلوب سهام شرکت‌های کامودیتی‌‌‌‌‌‌‌‌محور
مصطفی محبی‌‌‌‌‌‌‌‌مجد، کارشناس بازار سرمایه: سهام شرکت‌های کامودیتی‌‌‌‌‌‌‌‌محور به‌خصوص شرکت‌هایی که سود تقسیمی مناسبی دارند در سال‌جاری مورد‌توجه بازار و سرمایهگذاران خواهد بود. شرایط نابسامانی که در اوکراین به‌وجود آمده باعث شده اکثر کشورهای دنیا با فشار در حوزه بازار انرژی مواجه شوند؛ از این‌رو منطقی است که قیمت خوراک تولید برخی از محصولات پتروشیمی گران‌‌‌‌‌‌‌‌تر باشد و از سوی دیگر بازار نفت بی‌‌‌‌‌‌‌‌ثباتی‌های قیمتی را تجربه کند. همه این عوامل باعث می‌شود که شرکت‌هایی که در این حوزهها فعالیت می‌کنند با فروش بیشتری روبه‌رو شوند. روسیه جزو تاثیرگذارترین صادرکننده‌‌‌‌‌‌‌‌های حوزه محصولات معدنی محسوب می‌شود، بنابراین این اتفاق می‌تواند بر بازار فلزات نیز اثر بگذارد، لذا مهم‌ترین عامل در1401 حول‌‌‌‌‌‌‌‌وحوش شرایط سیاسی که در اوکراین اتفاق افتاده، می‌گذرد و تاثیر آن بر بازارهای انرژی به‌خصوص در حوزه گاز طبیعی دیده می‌شود، یعنی سهام شرکت‌هایی که محصولات مرتبط با حوزه انرژی تولید می‌کنند جذابیت بیشتری برای سال‌آینده خواهند داشت.
وقتی مسائل سیاسی وارد حوزه اقتصاد می‌شود، ممکن است تصمیماتی گرفته شود که تا قبل از آن کارشناسان از غیر قابل پیش‌بینی بودنش خبر می‌دادند. ابتدای سال‌گذشته شرکت‌های تولیدکننده اوره محصولات خود را با نرخ بالاتری فروختند و متاثر از آن، شرکت‌های اوره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ساز سود‌سازی مناسبی برای سهامداران فراهم آوردند.
در این میان نمی‌توان از نقش بودجه، متغیرهای داخلی و خارجی بر بازار سرمایه به راحتی عبور کرد. به‌نظر می‌رسد روند سودآوری شرکت‌ها در صورت دلیل افزایش بهای کامودیتیها و مقاومت قیمت دلار برای کاهش بیشتر تداوم یابد.
رشد بورس تهران با جنگ در شرق اروپا
حمیدرضا فاروقی، کارشناس بازار سرمایه: اگر فرض را بر این بگذاریم که توافق هستهای صورت بگیرد یعنی برجام احیا شود، التهاب از بازار دلار رخت برمی‌بندد. به‌عبارتی با توقف رشد قیمت دلار برخی از شرکت‌ها و صنایع صادرات‌‌‌‌‌‌‌‌محور همچون فولادی‌‌‌‌‌‌‌‌ها و پتروشیمی‌‌‌‌‌‌‌‌ها و شرکت‌هایی که فروش محصولات آنها رابطه مستقیمی با قیمت‌های جهانی دارد، در سال‌آتی می‌توانند حدودا بازدهی 30درصدی از خود برجای بگذارند. اگر قیمت‌های جهانی در همین محدوده‌‌‌‌‌‌‌‌ای که هم‌اکنون قرار دارند، بمانند، وضعیت شرکت‌های بورسی بهتر خواهد شد. حتی اگر برخی شرکت‌ها نیز با اصلاح جزئی مواجه شوند، می‌توان امیدوار بود که در بازار سهام بازدهی خوبی داشته باشیم، اما اگر قیمت‌های جهانی در مسیر نزولی حرکت کند و به قیمت‌های قبل از شرایط جنگی برگردد، نه‌‌‌‌‌‌‌‌تنها تصور بازدهی مثبت از بین میرود حتی در سهام برخی از شرکت‌ها شاهد زیان هم خواهیم بود، بنابراین اگر فرض را بر این بگذاریم که برجام احیا می‌شود، شرکت‌ها راحت‌‌‌‌‌‌‌‌تر می‌توانند در نتیجه صادرات عملکرد مطلوب‌تری داشته باشند و هزینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مربوط به دورزدن تحریم‌ها را پرداخت نکنند.
از طرفی قیمت‌های جهانی می‌تواند سال‌آینده را برای شرکت‌های صادرات‌‌‌‌‌‌‌‌محور جذاب کند، برهمین اساس انتظار بازدهی مطلوب نسبت به این دسته از شرکت‌ها میرود. تنش ایجاد شده میان اوکراین و روسیه باعث شده قیمت‌ها در بازار جهانی رشد داشته باشند و با توجه به مسائل سیاسی و اخباری که منتشر می‌شود، به‌نظر می‌رسد قیمت‌های جهانی در سال جاری حتی در صورت افت به رشد بازار سرمایه کمک می‌کند.
