اتاق تعاون ایران ابتدای هر ماه در گزارشی با عنوان شاخص مدیران خرید ساختمانی (شامخ ساختمان)، نتایج نظرسنجی از فعالان ساختمانی و سازنده‌ها را در ارتباط با وضعیت ماه گذشته بازار مسکن و ساختوساز و پیش‌‌بینی آنها از آینده کوتاه‌مدت این بازار منتشر می‌کند.
جزئیات تازه‌‌ترین گزارش منتشر شده در این زمینه نشان‌دهنده تجربه کشوری سازنده‌ها و فعالان ساختمانی درباره تحولات بازار مسکن و ساخت وساز در اسفند و همچنین انتظار آنها از وضعیت این بازار در فروردین است. در واقع این گزارش حس کشوری فعالان ساختمانی را نسبت به آینده کوتاه‌مدت ملکی منعکس می‌کند. عدد شامخ کل 72/ 58 نسبت به ماه قبل (٥٠) افزایش قابل توجهی داشت که نشان می‌دهد فعالیت در حوزه صنعت ساختمان در اسفند نسبت به بهمن رونق بیشتری یافته و در وضعیت بهتری نسبت به ماه قبل قرار دارد. با این حال، شاخص مربوط به وضعیت قیمت تمام شده ساخت از یک سو و همچنین قیمت فروش واحدهای مسکونی نشان‌دهنده تجربه شرایط تورمی در بازار فعالیتهای ساختمانی در ماه آخر سال گذشته است.
نتایج این نظرسنجی نشان می‌دهد همچنین بعد از سه ماه متوالی بهبود عدد مربوط به شاخص انتظارات فعالیتهای ساختمانی، عدد این شاخص در اسفند که مربوط به پیش‌‌بینی و حس سازنده‌ها از وضعیت بازار مسکن در فروردین است به‌شدت افت کرده است. شاخص مربوط به انتظارات در فروردین که در ماه گذشته روی عدد 51 قرار گرفته بود در اسفند به 37 سقوط کرد.
بررسی‌‌ها از شناسایی دو علت عمده در بدتر شدن حس کشوری فعالان ساختمانی از وضعیت فعالیتهای آنها در فروردین حکایت دارد. یک دلیل مربوط به حس منفی و پیش‌‌بینی شرایط نامناسب بازار مسکن در فروردین مربوط به وضعیت و تحولات سنتی این بازار در فروردین است. همواره به دلیل تعطیلات نوروز، فروردین در واقع به نوعی ماه رکود فعالیت‌‌ها در بازار معاملات و ساختوساز محسوب می‌شود. این ماه در واقع ماه تعطیل یا نیمه تعطیل بازار مسکن است که دست‌‌کم در نیمی از آن عملا فعالیتی از سوی سازنده‌ها و فعالان معاملات و ساخت مسکن صورت نمی‌گیرد. همین موضوع می‌تواند یک عامل مهم در کاهش محسوس شاخص مربوط به انتظارات سازنده‌ها از وضعیت فعالیتهای آنها و همچنین شرایط بازار مسکن در نخستین ماه از سال 1401 باشد.
اما یک عامل مهم دیگر در ارتباط با این موضوع به روایت تورمی سازنده‌ها از بازار ساختوساز و معاملات مسکن مربوط می‌شود. در حالی که در اسفند ماه، سازنده‌ها و فعالان کشوری بازار ساختوساز از بهبود وضعیت فروش واحدهای مسکونی نوساز خبر داده‌‌اند اما پیش‌‌بینی آنها از وضعیت کوتاه‌مدت بازار ملک، مثبت نیست.
یک علت مهم علاوه بر دلیل سنتی ذکر شده مربوط به نیمه تعطیل بودن فروردین، به تورم بالا در بازار مصالح و تجهیزات ساختمانی و همچنین تورم مسکن به دنبال رشد شدید هزینه‌های ساخت مربوط می‌شود.
اطلاعات مندرج در این گزارش نشان می‌دهد، عدد مربوط به شاخص قیمت خرید مواد اولیه یا لوازم مورد نیاز که همان هزینه تامین مصالح و تجهیزات ساختمانی است از 64 در بهمن به بیش از 70 در اسفند افزایش یافته است. این موضوع نمایانگر افزایش قابل توجه قیمت مصالح و تجهیزات ساختمانی و افزایش هزینه ساخت برای سازنده‌ها از این ناحیه است.
افزایش قیمت مصالح می‌تواند توان مالی سازنده‌ها را برای فعالیتهای جدید در بازار ملک محدود کند به ویژه آنکه چشم‌‌انداز رشد محسوس قیمت در بازار مسکن در سال آینده وجود ندارد و بازار از سطح بالای تقاضا برای خرید ملک برخوردار نیست.
از سوی دیگر عدد مربوط به شاخص قیمت محصولات تولید شده که همان قیمت تمام‌شده ساخت واحدهای مسکونی نوساز و آماده عرضه به بازار است نیز در اسفند نسبت به بهمن 1400 افزایش محسوس داشته است.
این عدد که در بهمن برابر با 57 بوده است در اسفند به 64 افزایش یافته است که نشان‌دهنده رشد محسوس قیمت محصولات عرضه شده به بازار مسکن یا همان واحدهای نوساز عرضه شده است.
این دو عامل که وضعیت تورمی در بازار مسکن و ساختوساز را نشان می‌دهد، باعث شده است سازنده‌ها و فعالان ساختمانی حس مثبتی نسبت به آینده کوتاه‌مدت این بازار نداشته باشند. این در حالی است که متوسط عدد مربوط به شاخص انتظارات در آینده کوتاه‌مدت یا همان انتظارات از وضعیت فعالیتهای ساختمانی و بازار مسکن در ماه بعد در 11 ماه اول سال جاری معادل 51 بوده است. یعنی اندکی بالاتر از مرز بینابینی خوش‌‌بینی و بدبینی به وضعیت کوتاه‌مدت بازار.
بررسی‌‌های «دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد علت دوم یعنی وضعیت تورمی بازار مسکن و ساختوساز به‌ویژه تورم بالای مصالح ساختمانی نسبت به عامل اول یعنی رکود سنتی فعالیتهای ساختمانی در فروردین ماه، در افت شدید عدد مربوط به شاخص انتظارات، وزن بیشتری داشته است.
در واقع برآیند کشوری وضعیت بازار مسکن و ساختوساز با استناد به نتایج نظرسنجی انجام شده از فعالان ساختمانی و بازار مسکن در اسفند نشان می‌دهد اگرچه میزان فروش واحدهای نوساز در اسفند نسبت به بهمن با مقداری رشد همراه بوده است اما شرایط تورمی پیش‌‌روی آنها، چشم‌‌انداز مطلوبی را از آینده کوتاه‌مدت ترسیم نمی‌کند.
اسفند در حالی براساس اعلام فعالان ساختمانی کشور، وضعیت فروش واحدهای مسکونی نوساز نسبت به بهمن بهبود یافته است که آمار منتشر شده از سوی بانک مرکزی درباره تحولات بازار مسکن شهر تهران در اسفند از کاهش تعداد معاملات مسکن در این بازه زمانی از یک سو و همچنین کاهش سهم فروش نوسازها در معاملات مسکن پایتخت خبر می‌دهد. با این حال، گزارش شامخ مربوط به حس کشوری سازنده‌هاست که برخلاف وضعیت تهران، افزایش فروش واحدهای نوساز را نشان می‌دهد.
در این گزارش همچنین، مولفه‌های «میزان سفارشات جدید مشتریان»، «میزان فعالیتهای انجام شده»، «میزان فروش کالاها و خدمات»، «قیمت محصولات تولیدشده (خدمات ارائه شده)» و «قیمت خرید مواداولیه یا لوازم موردنیاز» نسبت به ماه قبل افزایش قابل توجهی را تجربه کردند. اما شاخص «انتظارات تولید در ماه آینده» کاهش چشمگیر داشته است و مولفه‌های «مصرف حامل‌‌های انرژی» و «موجودی مواداولیه یا لوازم خریداری شده» کاهش داشتند.
در گزارش شامخ عدد 50 نشان‌دهنده عدم تغییر وضعیت شاخص مورد بررسی در ماه مورد نظر نسبت به ماه قبل است. در صورتی که عدد شاخص از 50 بیشتر باشد نشان‌دهنده بهبود وضعیت است و در صورتی که از این میزان کمتر شود نشان‌دهنده بدتر شدن شرایط است و وضعیت نامطلوب را در شاخص مورد بررسی گزارش می‌دهد.
