دکتر مینا عبدالهی : متخصص تغذیه و رژیم‌درمانی ؛ دانشگاه علوم پزشکی تهران
دکتر محسن صدیقیان : متخصص تغذیه و رژیم درمانی ؛ دانشگاه علوم پزشکی تهران
تحریریه زندگی آنلاین : بررسی اجمالی
سنگ کلیه در مجاری ادراری از چند طریق ایجاد می‌شود. کلسیم می‌تواند با مواد شیمیایی مانند اگزالات یا فسفر در ادرار ترکیب شود و اگر این ترکیبات غلیظ و جامد شوند، این اتفاق می‌افتد.
سنگ کلیه همچنین می‌تواند در اثر تجمع اسید اوریک ایجاد شود. تجمع اسید اوریک در اثر متابولیسم پروتئین ایجاد می‌شود.
دستگاه ادراری شما برای دفع مواد جامد طراحی نشده است، بنابراین جای تعجب نیست که دفع سنگ کلیه بسیار دردناک است. خوشبختانه معمولاً می‌توان از طریق رژیم غذایی تا حد زیادی از آنها اجتناب کرد.
چه بخوریم؟
اگر می‌خواهید تا حد امکان از سنگ کلیه جلوگیری کنید آنچه می‌خورید و می‌نوشید به اندازه آنچه نباید بخورید و بنوشید مهم است. در اینجا چند قانون مهم ذکر شده است که باید به خاطر بسپارید:
بیشتربخوانید:
هیدراته بمانید (آب و مایعات کافی بنوشید)
مایعات به ویژه آب، به رقیق شدن مواد شیمیایی تشکیل‌دهنده سنگ کمک می‌کنند. سعی کنید حداقل 12 لیوان آب در روز بنوشید.
مرکبات بیشتری مصرف کنید
مرکبات و آب آنها به دلیل داشتن سیترات طبیعی می‌تواند به کاهش یا جلوگیری از تشکیل سنگ کمک کند. منابع خوب مرکبات عباتند از لیمو، پرتقال و گریپ‌فروت.
مقدار زیادی کلسیم و ویتامین D مصرف کنید
اگر میزان کلسیم دریافتی شما کم باشد، ممکن است سطح اگزالات افزایش یابد. ترجیح داده می‌شود کلسیم خود را از طریق غذا دریافت کنید، نه از مکمل‌ها زیرا مکمل‌ها با تشکیل سنگ کلیه در ارتباط هستند.
منابع خوب کلسیم شامل شیر، ماست، پنیر لاکتیکی و انواع دیگر پنیرها است. منابع گیاهی کلسیم شامل حبوبات، توفو (سویا)، سبزیجات سبز تیره، مغزها، دانه‌ها و ملاس سیاه است.
اگر طعم شیر گاو را دوست ندارید یا با بدن‌تان سازگار نیست، شیر بدون لاکتوز، شیر سویا غنی شده یا شیر بز را امتحان کنید. همچنین اطمینان حاصل کنید که هر روز غذاهای حاوی ویتامین D زیاد مصرف می‌کنید. ویتامین D به بدن کمک می‌کند کلسیم بیشتری جذب کند. بعضی از غذاها (به ویژه بعضی شیرها و برخی روغن‌های مایع) با این ویتامین غنی می‌شوند. همچنین ویتامین D در ماهی‌های چرب مانند ماهی آزاد، زرده تخم‌مرغ و پنیر یافت می‌شود.
غذاها و نوشیدنی‌های مفید در جلوگیری از سنگ کلیه
نمک مصرفی خود را محدود کنید
سطح بالای سدیم در بدن می‌تواند باعث تجمع کلسیم در ادرار شود. از افزودن نمک به غذا خودداری کنید و برچسب روی مواد غذایی فرآوری شده را بررسی کنید تا ببینید چه مقدار سدیم دارند.
فست‌فودها معمولاً سرشار از سدیم هستند، اما غذاهای معمولی رستوران‌ها نیز ممکن است سدیم بالایی داشته باشند. درصورت امکان به غذایی که سفارش می‌دهید نمکی اضافه نکنید.
همچنین آنچه را می‌نوشید یادداشت کنید. برخی از آب میوه‌ها و سبزیجات سرشار از سدیم هستند.
بیشتربخوانید:
مصرف پروتئین حیوانی را کاهش دهید
بسیاری از منابع پروتئین مانند گوشت‌های قرمز، مرغ، ماکیان، ماهی و تخم‌مرغ میزان اسید اوریک شما را افزایش می‌دهند. به علاوه، خوردن مقادیر زیاد پروتئین حیوانی، سیترات ادراری را کاهش می‌دهد. کار سیترات جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه است.
از گزینه‌های جایگزین پروتئین حیوانی می‌توان به کینوا، توفو (لوبیا سویا)، دانه‌های چیا و ماست یونانی اشاره کرد.
از آنجا که پروتئین برای سلامت کلی بدن مهم است، در مورد مقدار غذایی که باید روزانه بخورید حتماً با متخصص تغذیه خود مشورت کنید. رژیم گیاهخواری می‌تواند تا حدودی کمک‌کننده باشد.
در مصرف اگزالات احتیاط کنید
غذاهای حاوی این ماده شیمیایی ممکن است تشکیل سنگ کلیه را افزایش دهند. اگر سابقه سنگ کلیه داشته‌اید، حتماً می‌دانید که باید اگزالات را تا حد امکان از رژیم خود حذف کرده یا کاهش دهید. اگر می‌خواهید از سنگ کلیه جلوگیری کنید با متخصص تغذیه خود مشورت کنید تا غذاهای حاوی اگزالات را در رژیم شما تشخیص داده و مدیریت کند.
اگر غذاهای حاوی اگزالات می‌خورید، همیشه همراه آنها یک منبع کلسیم بخورید یا بنوشید. این موضوع به شما کمک می‌کند تا اگزالات در حین هضم و قبل از رسیدن به کلیه‌ها، به کلسیم متصل و دفع شود.
غذاهای حاوی اگزالات عبارتند از: شکلات، چغندر، مغزها، چای، ریواس، اسفناج و سیب‌زمینی‌های شیرین.
نوشابه نخورید
از مصرف نوشیدنی‌های کولا پرهیز کنید. کولا سرشار از فسفات است. فسفات ماده شیمیایی دیگری است که می‌تواند باعث تشکیل سنگ کلیه شود.
مصرف قند اضافه شده را کاهش داده یا حذف کنید
قندهای اضافه شده، قندها و شربت‌هایی هستند که به غذاها و نوشیدنی‌های فرآوری شده اضافه می‌شوند. ساکارز اضافه شده و فروکتوز اضافه شده ممکن است خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش دهند.
به مقدار قندی که از غذاهای فرآوری شده مانند کیک، میوه، نوشیدنی‌های غیر الکلی و آب‌میوه‌ها دریافت می‌کنید، توجه داشته باشید. سایر نام‌های شکر اضافه شده معمول شامل شربت ذرت، فروکتوز، عسل، شهد، شربت برنج قهوه‌ای و شکر نیشکر است.
بیشتربخوانید:
نکات مهم در رژیم سنگ کلیه
داشتن سنگ کلیه خطر ابتلای دوباره به آن را افزایش می‌دهد، مگر اینکه خیلی در پیشگیری از آن تلاش کنید. این تلاش به معنای مصرف داروهایی است که برای این منظور برای شما تجویز شده و همچنین توجه به آنچه می‌خورید و می‌نوشید.
اگر در حال حاضر سنگ کلیه دارید، باید با تجویز پزشک یک سری آزمایشات تشخیصی از جهت تعیین نوع و اندازه سنگ انجام دهید. همچنین تحت نظر یک متخصص تغذیه رژیم مناسب بگیرید.
نکاتی که به شما کمک می‌کنند عبارتند از:
روزانه حداقل دوازده لیوان آب بنوشید.
آب مرکبات مانند آب پرتقال بنوشید.
در هر وعده غذایی حداقل سه بار در روز، یک غذای غنی از کلسیم بخورید.
مصرف پروتئین حیوانی را محدود کنید.
نمک، شکر اضافه شده و محصولات حاوی شربت ذرت با فروکتوز بالای کمتری بخورید.
از خوردن غذاها و نوشیدنی‌های سرشار از اگزالات و فسفات خودداری کنید.
از خوردن و نوشیدن هر چیزی که باعث کمبود آب بدن شما می‌شود مانند الکل خودداری کنید.
پیشگیری
سنگ کلیه معمولاً یک وضعیت دردناک است. خوشبختانه رژیم غذایی می‌تواند ابزاری مؤثر در مدیریت و پیشگیری از سنگ کلیه باشد. هیدراته ماندن و پرهیز از مصرف برخی مواد غذایی حاوی نمک و قند زیاد و همراه کردن مصرف کلسیم با غذاهای غنی از اگزالات از عناصر مهم رژیمی سنگ کلیه محسوب می‌شوند.