مردِ پنج هزار ساله؛ قدیمی‌ترین قربانی طاعون

دانشمندان رقیب جدیدی را برای "بیمار صفر" طاعون شناسایی کرده‌اند که باعث همه‌گیری مرگبار "طاعون سیاه" یا "مرگ سیاه" در اروپا شد.

شواهد جدید نشان می‌دهد مردی که بیش از پنج هزار سال پیش در لتونی امروز، از کشور‌های حوزه بالتیک در شمال اروپا، درگذشت، به اولین گونه شناخته شده بیماری طاعون مبتلا بوده است.

طاعون در دهه اول 1300 میلادی در سراسر اروپا گسترش یافت و جان نیمی از جمعیت آن زمان را گرفت. موج‌های بعدی بیماری در طی چندین قرن همچنان به طور منظم شیوع پیدا می‌کرد که باعث مرگ میلیون‌ها نفر شد.

دکتر بن کراوزه-کیورا از دانشگاه کیل در آلمان درمورد بقایای این مرد 5300 ساله گفت "تا امروز، این قدیمی‌ترین قربانی شناخته شده طاعون است". این مرد به همراه سه نفر دیگر در گورستانی در عصر نوسنگی در لتونی در کنار رودخانه سالاک که به دریای بالتیک می‌ریزد، دفن شده بود.

 

پژوهشگران دی‌اِن‌ای استخوان‌ها و داندان‌های هر چهار فرد را بررسی کردند و سپس آن‌ها را برای شناسایی باکتری‌ها و ویروس‌ها آزمایش کردند. آن‌ها متعجب شدند از این که مردی حدود 20 ساله از جامعه شکارچی-گردآورنده را یافته‌اند که به گونه باستانی طاعون، ناشی از آلودگی با باکتری یرسینیا پستیس، مبتلا بوده است.

دکتر کراوزه-کیورا گفت "او به احتمال زیاد توسط یک حیوان جونده گزیده شده و به عفونت اولیه یرسینیا پستیس مبتلا شده است؛ چند روز بعد، شاید هم یک هفته بعد، درگذشته است".

 

پژوهشگران فکر می‌کنند که گونه باستانی طاعون حدود هفت هزار سال پیش، زمانی که کشاورزی در اروپای مرکزی در حال ظهور بود، سر برآورد. آن‌ها فکر می‌کنند که این باکتری احتمالا بصورت پراکنده از حیوانات به انسان منتقل شده است، بدون اینکه باعث شیوع گسترده‌ای شده باشد.

اما با گذشت زمان، این باکتری خود را برای آلوده کردن انسان سازگار کرد و نهایتا به شکل شناخته شده طاعون خیارکی تکامل یافت. این نوع که بیشتر از طریق نیش کک منتقل می‌شود در سراسر اروپای قرون وسطی گسترش یافت و جان میلیون‌ها نفر را گرفت.

این ایده که گونه‌های اولیه طاعون به کندی گسترش می‌یابد، بسیاری از نظریه‌ها درمورد توسعه تمدن بشری در اروپا و آسیا را به چالش می‌کشد. همچنین این فرضیه را با تردید روبرو می‌کند که این بیماری باعث کاهش جمعیت زیادی در اروپای غربی در پایان عصر نوسنگی شد.

پژوهشگران دیگر از این تحقیق استقبال کرده‌اند، اما می‌گویند این موضوع را نفی نمی‌کند که در آن زمان طاعون بطور گسترده‌ای در اروپا شیوع پیدا کرده بود.

انسان معمولا پس از گزش توسط کک یا جوندگانی که ناقل باکتری طاعون هستند، یا سر و کار داشتن با حیواناتی که طاعون دارند، مبتلا به این بیماری می‌شود. بیماری طاعون امروزه هم وجود دارد، اما درصورت ابتلا با آنتی‌بیوتیک قابل مداوا است.

این پژوهش در نشریه سِل ریپورتس منتشر شده است.