نبرد سنگین در شرق اوکراین

به نوشته روزنامه نیویورک‌‌تایمز، برخی از سخت‌‌ترین نبردها بین دو کشور، در شمال یا نزدیک منطقه دونتسک، جایی که درگری شدید توپخانه‌‌ای در جریان بود، روی داد. نیروهای روسیه از شرق، شمال و جنوب نزدیک شدند و تلاش بیهوده‌‌ای برای به دام انداختن و نابودی واحدهای اوکراینی در داخل و اطراف شهرهای کراماتورسک و اسلویانسک و شهرهای لیمان و باروینکوِه داشتند. در یک بیمارستان صحرایی شلوغ پزشکی که همچون دیگ جوشان بود؛ جایی که دود جنگ مانع تابش خورشید شده بود، یک سرباز اوکراینی با ضربه مغزی در وضعیت طاق‌‌باز دراز کشیده بود؛ درحالی‌که سربازی دیگر که صورتش نیمه‌‌دریده شده بود، در یک کیسه مخصوص حمل جسد دیده می‌‌شد. در کراماتورسک که اکنون عمدتا متروکه شده است، سه حمله هوایی روسیه یک مجتمع آپارتمانی بزرگ و یک فروشگاه لباس را تخریب و 26 نفر را مجروح کرد. مقامات و تحلیلگران غربی می‌‌گویند که کرملین مصمم است تا 9 مه، به یک نقطه عطفی در جنگ برسد؛ روزی که روسیه پیروزی اتحاد جماهیر شوروی بر آلمان نازی را با رژه نظامی جشن می‌‌گیرد و پوتین آن روز را به چیزی نزدیک عید مذهبی تبدیل کرده است. ناظران می‌‌گویند که پس از دو ماه از عملکرد نه چندان قابل توجه نظامی و تلفات سنگین روس‌‌ها در اوکراین، رهبر روسیه به چیزی نیاز دارد که نشان دهد در جنگ دستاوردی چون گنج داشته است. اما ارزیابی اینکه نبرد واقعی چگونه پیش می‌‌رود دشوار است. به نظر می‌‌رسد که پیشروی روسیه کُند بوده است؛ به‌طوری‌که نیروها هر روز چند روستا را در یک مکان تصرف می‌کنند و دوباره از دست می‌‌دهند. نیروهای اوکراینی در حال استقرار یک دفاع بسیار متحرک هستند و در واحدهای کوچک در اطراف توده‌های بزرگ‌تر نیروهای روسیه مانور می‌‌دهند و برنامه‌‌شان این است که خطوط جنگی‌شان، سیال و غیرقابل پیش‌‌بینی باقی بماند. یک امدادگر 24ساله ارتش به نام ژنیا که در بیمارستان صحرایی در حال استراحت بود، گفت: «خط مقدم مدام در حال جابه‌‌جا شدن است. در ابتدا آنها به اینجا نزدیک نمی‌شدند؛ اما اکنون گلوله‌ها از حصارها رد می‌‌شوند و به اینجا می‌‌رسند.»

در ماریوپل، شاید شهری که از زمان حمله روسیه که در 24 فوریه آغاز شد، تبدیل به ویران‌‌ترین شهر اوکراین شده است، درگیری‌‌های نزدیک و سنگین در نهایت کارخانه فولاد آزوفستال را از پا درآورد و سرانجام نیروهای روسی وارد مجموعه شدند. این آخرین سنگر اوکراینی‌‌ها بود که نزدیک به دو ماه در آن مقاومت کردند. تعداد سربازان اوکراینی باقی‌مانده مشخص نیست؛ اما مقامات اوکراینی گفتند که حتی پس از تخلیه اخیر، حدود 200غیرنظامی همچنان در آنجا محبوس هستند. سرهنگ دوم دنیس پروکوپنکو، یک فرمانده اوکراینی در آزوفستال، در ویدئویی که چهارشنبه شب منتشر شد، گفت: «نبردهای سنگین و خونین در جریان است.» روز پنج‌شنبه، پترو آندریوشچنکو، مشاور دولت گفت که با گلوله‌‌باران و نبرد بی‌وقفه، کارخانه به جهنم تبدیل شده است. موسسه مطالعات جنگ، یک سازمان تحقیقاتی در واشنگتن، در آخرین ارزیابی خود گفت که مسکو می‌‌خواهد تا 9 مه مدعی کنترل کامل ماریوپل شود؛ درحالی‌که نیروهای تبلیغاتی روسی اخیرا به این شهر رسیده‌‌اند تا شرایطی را برای ادعاهای بیشتر درباره ماریوپل ایجاد و در نهایت پیروزی نهایی روسیه را اعلام کنند. برای روسیه، شهر بندری ماریوپل اوکراین نمادی قدرتمند است. این شهر عمدتا روسی‌‌زبان در منطقه شرقی اوکراین است که به نام دونباس شناخته می‌‌شود؛ شهری که ولادیمیر پوتین قبل از شروع 24 فوریه ادعا کرد اوکراین در حال انجام یک «نسل‌‌کشی» است. کارخانه فولاد آزوفستال در وسط شهر به آخرین سنگر هنگ آزوف در ارتش اوکراین تبدیل شده بود. همچنین شامل افرادی است که اصطلاحا به راست افراطی‌‌ها شهره دارند. پوتین نیز بر همین مبنا مدعی شده بود که کشور اوکراین توسط نازی‌‌ها تسخیر شده است.کارخانه فولاد آخرین پایگاه مقاومت اوکراین در ماریوپل است؛ زیرا نیروهای مسکو آخرین فشار را برای به دست گرفتن کنترل شهر انجام می‌‌دهند. طی هفته‌ها درگیری شدید، بخش اعظم شهر با بیش از 400 هزار نفر تقریبا با خاک یکسان و مقامات اوکراینی مدعی‌‌اند بیش از 20هزار غیرنظامی هم کشته شده است. اما با وجود تلفات بسیار زیاد، رسانه‌های دولتی روسیه اکنون تصرف ماریوپل توسط روسیه را به‌عنوان یک پیروزی مورد انتظار در کارزار پوتین می‌‌بینند و آن را برای از بین بردن هویت اوکراینی برجسته خواهند کرد.

تعطیلات موسوم به روز پیروزی یکی از مهم‌ترین تاریخ‌‌ها در تقویم برای روس‌‌ها است؛ زیرا 27 میلیون نفر از مردمان شوروی در جنگ جهانی دوم کشته شدند و  دولت روسیه قصد دارد  از این روز برای هدایت غرور ملی در حمایت از جنگ استفاده کند. ولادیمیر سولوویف، مجری تلویزیون دولتی که حامی این جنگ است، این هفته به ماریوپل سفر کرد و دستگیر شد؛ اما بعدا به بینندگان گفت که ساکنان محلی می‌‌خواستند مرا در آغوش بگیرند. یکی دیگر از مجریان، دیمیتری کیسلیوف، یکشنبه گذشته در برنامه خبری هفتگی خود، نبرد برای ماریوپل را برجسته کرد و گفت: «نازی‌‌زدایی زمانی است که نئونازی‌‌های گردان آزوف در زیرزمین‌‌های سرد کارخانه فولاد زنده زنده بپوسند.» اما شاید بارزترین نشانه اهمیت ماریوپل در 9 مه این باشد که یکی از قدرتمندترین دستیاران پوتین، یعنی سرگئی کرینکو، معاون رئیس دفتر او هفته گذشته از شهر بازدید کرد. در این سفر او با جنگجویان روسی دیدار کرد و در نهایت نیز با مردی دیدار کرد که صاحب اولین پاسپورت جمهوری خلق دونتسک شده بود؛ جایی که پوتین استقلال آن را به رسمیت شناخته است.

نقش آمریکا در جنگ

کشته شدن تعدادی از ژنرال‌‌های روسی در جنگ با اوکراین یکی از موارد اعجاب‌‌برانگیز این جنگ بود؛ اما حالا نیویورک‌‌تایمز مدعی است که ایالات متحده در کشته شدن این ژنرال‌‌ها به کی‌‌یف کمک ‌‌کرده است. به گفته مقامات ارشد آمریکایی، ایالات متحده اطلاعاتی درباره واحدهای روسی ارائه کرده است که به اوکراینی‌‌ها این مزیت را اعطا می‌‌کرد که بسیاری از ژنرال‌‌های روسی را در جنگ اوکراین هدف قرار دهند و بکشند. مقامات اوکراینی مدعی‌‌اند که حدود 12 ژنرال را در خط مقدم کشته‌‌اند. این تعداد تحلیلگران نظامی را شگفت‌زده کرده است. کمک به هدف‌‌گیری ژنرال‌‌های روسیه بخشی از تلاش طبقه‌‌بندی‌شده دولت بایدن برای ارائه اطلاعات لحظه‌‌ای میدان نبرد به اوکراین است. به گفته مقامات، این اطلاعات همچنین شامل تحرکات پیش‌‌بینی‌‌شده نیروهای روسیه است که از ارزیابی‌‌های اخیر آمریکا از طرح نبرد مخفی مسکو برای نبرد در منطقه دونباس در شرق اوکراین به دست آمده است. با این حال این مقامات از مشخص کردن تعداد ژنرال‌‌های کشته‌شده در نتیجه کمک‌‌های ایالات متحده خودداری کردند. ایالات متحده همچنین اطلاعاتی از نیروهای روسیه می‌‌دهد که در حال جابه‌‌جایی هستند و این اطلاعات در زمین‌‌گیر کردن این گردان‌‌ها -از سوی اوکراینی‌‌ها- موثر واقع شده است. مقامات اوکراینی این اطلاعات را با اطلاعات جغرافیایی خود ترکیب کرده‌اند: از جمله ارتباطات رهگیری شده که ارتش اوکراین را از حضور افسران ارشد روسی آگاه می‌‌کند و با انجام حملات توپخانه‌‌ای و سنگین دست به کشتن این ژنرال‌‌ها می‌‌زنند. به اشتراک‌‌گذاری اطلاعات بخشی از جریان فزاینده کمک‌‌های ایالات متحده است که شامل تسلیحات سنگین‌‌تر و ده‌ها میلیارد دلار کمک می‌‌شود و نشان می‌‌دهد که محدودیت‌‌های اولیه آمریکا در حمایت از اوکراین با چه سرعتی تغییر کرده؛ زیرا جنگ وارد مرحله جدیدی شده است که می‌‌تواند پایان آن به ماه‌ها برسد.

حمایت اطلاعاتی ایالات متحده از اوکراینی‌‌ها تاثیر تعیین‌‌کننده‌‌ای در میدان نبرد داشته است. جریان اطلاعات عملی درباره حرکت نیروهای روسی که آمریکا به اوکراین می‌‌دهد، یکی دیگر از عوامل تاثیرگذار در این جنگ است. ازآنجاکه روسیه در اوایل جنگ نتوانست به سمت کی‌‌یف، پایتخت اوکراین پیشروی کند، در شرق متمرکزتر شده است؛ اما هنوز پیشروی نیروهای روسی کند و آرام است. مقاماتی که مورد مصاحبه قرار گرفته‌اند، به شرط ناشناس ماندن با نیویورک‌تایمز صحبت کردند تا درباره جزئیات اطلاعات طبقه‌‌بندی‌شده که با اوکراین به اشتراک گذاشته شده است، صحبت کنند. دولت آمریکا به دنبال مخفی نگه داشتن کارزار اطلاعاتی میدان نبرد است، از ترس اینکه به‌عنوان یک تشدید‌‌کننده جنگ در نظر گرفته شود و همین امر رئیس‌‌جمهوری روسیه را تحریک کند تا جنگ را گسترش دهد.

مشکلات اروپایی‌‌ها

منابع گاز طبیعی روسیه به ابزاری برای اهرم فشار در درگیری با اروپا بر سر حمله روسیه به اوکراین تبدیل شده است. به نوشته روزنامه نیویورک‌‌تایمز، خطرات تحریم گاز روسیه برای اروپا بالاست؛ زیرا 40درصد گازی که خانه‌ها و مشاغل خود را گرم و روشن می‌‌کند، به روسیه متکی است. این رویارویی همچنین چالشی را برای بازار جهانی گاز ایجاد می‌‌کند که به‌طور کلی نسبت به نفت در مواقع بحران، نوسانات قیمتی و دستکاری کمتری را تحمل کرده است. اروپا در حال روی آوردن به ایالات متحده برای جبران بخشی از کمبود است؛ اما گسترش سوخت‌‌های فسیلی به‌دلیل نگرانی‌‌های اقلیمی و عدم تمایل سرمایه‌‌گذاران با مقاومت روبه‌رو می‌‌شود. تولیدکنندگان گاز در شمال آفریقا با آشفتگی سیاسی منطقه‌‌ای دست و پنجه نرم می‌‌کنند. امیدها به گاز جدید از شرق مدیترانه به‌دلیل اختلافات منطقه‌‌ای و رقابت آسیایی پیچیده شده است. پل بلدسو، مشاور آب و هوا در دوره ریاست‌جمهوری بیل کلینتون می‌‌گوید: «حمله روسیه به اوکراین، جهانی شدن بازارهای گاز را تسریع کرده و آنها را به‌طور قابل توجهی پیچیده کرده است.» اروپا و روسیه در حال حاضر بر سر انرژی دوئل دارند و اروپا در حال حرکت برای کاهش واردات زغال سنگ و نفت روسیه است. اما ارتباط تجاری برای گاز طبیعی که حمل‌ونقل آن سخت‌‌تر و گران‌تر از نفت است، مشکل‌‌زاتر است. روسیه فروش گاز به لهستان و بلغارستان را زمانی که آنها از پرداخت به‌صورت روبل خودداری کردند، قطع کرد. آلمان بزرگ‌ترین مشتری اروپایی گاز روسیه، همچنان در حال خرید است؛ اما به سرعت ساخت یک خط لوله گاز روسیه به نام نورد استریم 2 را پس از 24 فوریه به حالت تعلیق درآورد. از زمانی که روسیه در سال2006 برای مدت کوتاهی انتقال گاز از طریق اوکراین را محدود کرد، عرضه گاز نسبتا پایدار بود. ایالات متحده که به بزرگ‌ترین تولیدکننده و صادرکننده جهان تبدیل شده است، پس از رونق نفت شیل آن‌قدر گاز داشت که تولید مازاد بر آن را شعله‌ور کرد: دقیقا مانند عراق و سایر کشورهای نفت‌‌خیز که اغلب گاز را به‌عنوان یک محصول زائد در نظر می‌‌گیرند. قیمت جهانی گاز در ماه‌های قبل از حمله به دلایل مختلفی از جمله کاهش نیروی برق آبی در آمریکای لاتین به‌دلیل خشکسالی و باد ناکافی در اروپا برای به حرکت درآوردن انرژی‌‌های تجدیدپذیر در حال افزایش بود. اکنون اختلال در عرضه گاز روسیه باعث افزایش بیشتر قیمت‌‌ها در بیشتر نقاط جهان شده و سوزاندن زغال سنگ را افزایش داده است. اروپا تنها یک‌پنجم گاز مورد نیاز خود را تولید می‌کند و میادین آن رو به کاهش است. بقیه گاز آن وارداتی است که تقریبا نیمی از آن معمولا از روسیه تامین می‌‌شود. در هفته‌های اخیر، واردات از روسیه کاهش یافته؛ درحالی‌که تولید و واردات نروژی گاز طبیعی مایع-ال‌‌ان‌جی- افزایش یافته است تا جای روسیه را بگیرد. آلمان، موتور اصلی اقتصاد اروپا در تلاش است تا پایانه‌های گران‌قیمتی بسازد تا نفت‌‌کش‌‌های غول‌‌پیکر پر از گاز مایع را دریافت کند. کشورهای اروپایی ابراز تمایل کرده‌اند که وابستگی خود را به بیش از 150 میلیارد فوت مکعب گاز وارداتی سالانه روسیه را کم و بخشی از آن را از طریق واردات 50 میلیارد فوت مکعب اضافی ال‌‌ان‌‌جی جبران کنند. هرچند که بسیار هزینه‌‌زا است، اما اروپا قصد دارد به این مساله تن بدهد.