برندگان و بازندگان تولید۱۴۰۰

متولیان صمت سرانجام از آمار تولید کالاهای منتخب صنعتی 1400 رونمایی کردند. آمارهای 39کالای منتخب از سه بخش صنعت، معدن و پتروشیمی نشان می‌دهد 21کالا رشد تولید داشته، اما 18 کالا هم وجود دارند که سال 1400 را با افت تولید به پایان رسانده‌‌اند. شواهد موجود نشان می‌دهد از بین صنایع اصلی، سه‌صنعت فولاد، خودرو و سیمان در سال 1400 با افت تولید روبه رو شدند. صنعت لوازم خانگی نیز تنها بخش بزرگ صنعت است که سال را با رشد بالاتر از 10درصد به پایان برده است.

تولید مس در سال 1400 صعودی بوده و شرایط تولید آلومینیوم هم مناسب بوده است. بخش پتروشیمی با وجود رشد، وضعیتی مشابه سال 1399 را تجربه نکرده است. در بین همه کالاهای منتخب صنعتی، بدترین افت تولید در سال 1400 مربوط به الیاف‌اکریلیک، سموم، پودر شوینده و الکتروموتور بوده است. از آن سو برندگان سال نیز ترکیب مشخصی دارند. بیشترین رشد در این سال به پنج‌کالای کامیون، کامیونت و کشنده، اتوبوس، مینی‌‌بوس و ون، چرم، روغن نباتی و شمش آلومینیوم مربوط است. نکته جالب وضعیت بخش معدن بوده که با رشد چشمگیر قیمت مواد اولیه معدنی و فلزات اساسی در بازار جهانی، اغلب در ایران با کاهش تولید روبه‌رو شده‌‌اند.

در کنار مرور وضعیت تولید در سال1400، دیدن تصویر تولید صنعتی در اسفندماه نیز جالب توجه است. مرور ارقام تولید در بخش‌های مختلف صنعت نشان می‌دهد همانند آنچه در گزارش شاخص تولیدات بورسی یا شامخ صنعت در اسفند 1400 عنوان شده بود، تولید در اسفند 1400 اندکی رونق گرفته است. صنعت خودرو البته در این ماه یکی از بدترین عملکردهای ماهانه را تجربه کرده است. در مقایسه با بهمن 1400در اسفندماه از 39کالای منتخب صنعتی، معدنی و پتروشیمی تعداد 22 کالا رشد مثبت و  16 کالا رشد منفی داشتند و یک کالا بدون تغییر بوده است. سطح تولید کاشی و سرامیک نیز در آمار ارائه‌شده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت اعلام نشده است. داده‌های معاونت هماهنگی و محیط کسب و کار صمت نشان می‌دهد در این ماه پنج‌ کالای «کامیون، کامیونت و کشنده»، «اتوبوس، مینی‌‌بوس و ون»، «سیمان»، «فولاد» و «چینی بهداشتی» بیشترین رشد تولید را تجربه کرده‌‌اند. از آن سو پنج‌کالای «ظروف شیشه‌‌ای»، «چرم»، «ظروف چینی»، «خودروی سواری» و «فیبر» بیشترین افت تولید را در اسفند 1400 تجربه کرده‌‌اند. به جز تولید خودروی سواری که در اسفند به کمترین مقدار خود در کل سال 1400 رسیده، تولید در صنعت لوازم خانگی هم چندان بالا نبوده است. از آن سو وضعیت بخش معدن نیز در ارقام مختلف نوسان داشته و برخی رشد بالا و برخی افت چشمگیر داشته‌‌اند.

از آنجا که روند رشد بخش صنعت در  سه فصل نخست سال 1400 پیوسته نزولی بوده، به نظر می‌‌رسد با توجه به وضعیتی که در گزارش کالاهای منتخب صنعتی گزارش شده، باید منتظر کاهش دوباره رشد بخش صنعت یا قرارگیری آن در محدوده کمتر از 3درصد باشیم. روندی که به نظر نمی‌‌رسد با نیاز کشور به افزایش تولید و ایجاد اشتغال چندان همسو باشد. با وجود مشکلات متعدد تولید که در گزارش‌های رسمی و اعلان‌‌های رسانه‌‌ای صنعتگران پیوسته بازگو می‌شود، به نظر می‌‌رسد فشارهای تورم، موانع ناشی از تحریم و مصائب مداخلات دولتی در اقتصاد و صنعت بزرگ‌ترین دلایلی باشد که با شکل دادن فضایی پرابهام، بر سرمایه‌‌گذاری و امکان‌‌پذیری رشدهای بالا در بخش صنعت اثر سوء گذاشته است. سوال مهمی که این میان لازم است پرسیده شود، چرایی عدم تغییر مسیر بخش تولید است. نحوه خروج از وضعیت کنونی و رسیدن به نرخ‌‌های دورقمی رشد در بخش صنعت مشخص است. موضوعی که در زمره اهداف 1401 وزارتخانه نیز قرار دارد. اما سوال این است که آیا در سال 1401 مسیر تولید تغییر خواهد کرد؟ آیا سرانجام تهیه و اجرای یک سیاست صنعتی به عنوان راهبرد ملی تولید در دستور کار دولت و نهادهای فرادستی قرار خواهد گرفت؟ آیا رفع محدودیت‌‌های صنعت یا رفع انحصار از اقتصاد ایران، در صدر اقدامات سیاستگذار قرار خواهد گرفت؟ آیا اقتصاد و تولید صنعتی به اولویت کشور تبدیل خواهند شد؟ پاسخ این سوالات تا پایان سال مشخص خواهد شد.

در اسفند بر بخش تولید چه گذشت؟

حاصل کار بخش صنعت در آخرین ماه از سال 1400 به‌طور شفاف اعلام شده است. در بین 39کالای منتخب صنعتی که در آخرین گزارش وزارت صنعت، معدن و تجارت سطح تولید آنها اعلام شده، در مقایسه با بهمن 1400 تعداد 22کالا با رشد تولید، یک کالا بدون تغییر و 16 کالا با افت تولید روبه‌رو شده‌‌اند. در بین کالاهای دارای رشد مثبت، حضور سیمان، فولاد خام و پتروشیمی کمک خواهد کرد تا ترازو به نفع رشد مثبت بخش صنعت تغییر کند. البته در این ماه تولید برخی از اقلام صنعت لوازم خانگی، مقاطع و محصولات فولادی، خودروی‌سواری و شمش آلومینیوم نزولی بوده است. در صنعت خودرو و نیرومحرکه، 6محصول مختلف تولید می‌شود که سه محصول رشد منفی و سه محصول رشد مثبت داشته‌‌اند. سقوط میزان تولید خودروی سواری به محدوده 52هزار و 700دستگاه در اسفند1400 نشانه شرایط نامناسب تولید در این بخش است. در بخش وانت، تولید در این ماه با اندکی کاهش به 6هزار و 445دستگاه رسیده است. این صنعت در دو رده «کامیون، کامیونت و کشنده» و «اتوبوس، مینی‌‌بوس و ون» هم به ترتیب در این ماه 511 و 3157 دستگاه تولید داشته است.45 دستگاه کمباین و 2076دستگاه تراکتور بخش دیگری از عملکرد این صنعت در اسفند1400بوده که در مقایسه با بهمن 1400، کمباین رشد منفی و تراکتور رشد مثبت را تجربه کرده است.

محصول روغن نباتی نیز در این ماه با مقدار مناسبی رشد به میزان حدود 184هزار تن تولید شده است. در محصول پودر شوینده نیز با وجود رشد تولید نسبت به بهمن، آهنگ تولید در همان سطح قبلی است. وزارت صمت گزارش داده در این ماه بیش از 38هزار و 500 تن از این محصول تولید شده است. در محصول نئوپان نیز روند تولید صعودی بوده و طبق گزارش صمت چیزی بیش از 78 هزار و 500 مترمکعب محصول در اسفند تولید شده است. سموم دفع آفات نباتی نیز دیگر محصول این لیست است که بنابر آمارهای صمت، در اسفند اندکی رشد داشته تا در کشور به میزان 2500 تن از آن تولید شود. دوده دیگر کالای مهمی است که در این فهرست آمار آن اعلام شده است. این کالا با وجود تولید بالغ بر 13 هزار و 200 تن در اسفند1400 اندکی نسبت به ماه پیش از آن کاهش تولید داشته است. در گزارش اسفندماه وزارت صنعت، معدن و تجارت از کالاهای منتخب صنعتی، میزان تولید الیاف اکریلیک دوباره صفر اعلام شده است. در میان آمارها تولید 5میلیون و 360 هزار تن محصول پتروشیمی خبر خوبی است که گویای رونق نسبی این صنعت در آخرین ماه از سال گذشته است. صنعت فولاد هم با رشد حدودا 500هزار تنی فولاد‌خام نسبت به بهمن1400، در اسفندماه گذشته بالغ بر 2میلیون و 515 هزار تن محصول تولید کرده است. البته این صنعت در اسفند1400 در بخش تولید محصولات و مقاطع عملکرد خوبی نداشته و با افتی محسوس نسبت به بهمن1400، حدود 2 میلیون و 35هزار تن محصول تولید کرده است.

گزارش صمت همچنین نشان می‌دهد تولید کاتدمس با اندکی رشد، در این ماه از مرز 26 هزار و 200 تن گذشته است. این گزارش بر افت اندک کشور در اسفند1400 در زمینه تولید شمش آلومینیوم تاکید دارد. تولید شمش آلومینیوم در این ماه حدود 51 هزار تن بوده است. رشد مثبت تولید آلومینا موجب شده تا در نهایت در اسفند1400 تولید آلومینا از مرز 18هزار تن بگذرد. کنسانتره زغال سنگ دیگر محصول مهم معدنی است که افت تولید داشته است. بنابر گزارش وزارت صمت، تولید این محصول در ماه اسفند حدود 126هزار تن بوده که اندکی کمتر از ارقام تجربه‌شده در بهمن1400 بوده است. از جمله خبرهای خوب در اسفند 1400 رشد حدود 2/ 1میلیون تنی سیمان در کشور است. گزارش رسمی وزارت صنعت، معدن و تجارت نشان می‌دهد در این ماه در مجموع بیش از 5 میلیون و 676 هزار تن سیمان در کشور تولید شده است. تولید 117 هزار و 500 تن شیشه جام از دیگر بخش‌های آمار تولید کالاهای منتخب در دوازدهمین ماه از سال 1400 بوده است. کشور در این ماه در زمینه تولید ظروف شیشه‌‌ای افتی 5/ 17هزار تنی را تجربه کرد هرچند مجموع تولید در اسفند1400 همچنان بیش از 59هزار تن ماند. به دلیل کاهش 900تنی ظروف چینی، این محصول در اسفندماه تنها به میزان 4600 تن تولید شد. در بخش چینی بهداشتی اما رشد حدودا 50درصدی تولید موجب شده تا تیراژ این محصول در کشور به ورای 10هزار و 500تن برسد.

از جمله نکات عجیب فعالیت صنایع در اسفند1400، افت شدید تولید چرم نسبت به بهمن بوده که بیش از 4/ 2میلیون فوت مربع بوده و کل تولید چرم در آخرین ماه سال1400 را به 7/ 4میلیون فوت مربع تنزل داده است. کاهش 17هزار دستگاهی تولید ماشین لباسشویی نسبت به بهمن 1400 نیز دیگر خبر منفی تولید صنعتی اسفندماه بوده است. کل تولید ماشین لباسشویی در این ماه کمتر از 130هزار دستگاه بوده است. البته صنعت لوازم خانگی در محصول یخچال و فریزر رشد را در اسفند تجربه کرده است. این محصول در این ماه بیش از 220 هزار دستگاه تولید داشته است. این صنعت البته با کاهش تولید تلویزیون و نیز رشد چشمگیر تولید کولر آبی هم روبه‌رو بوده است. کل تولید تلویزیون در این ماه حدود 142 هزار دستگاه و کل تولید کولر آبی هم بیش از 192 هزار دستگاه بوده است. افت دوباره تولید الکتروموتور از دیگر اتفاقات منفی تولید صنعتی در اسفند1400 بوده است. در این ماه از این محصول مجموعا حدود 689 هزار دستگاه تولید شده است.