به گزارش سرویس دفاع و امنیت مشرق، از دوران دفاع مقدس تا به امروز، سلاح های ضد زره نقش بسیار مهمی را تجهیز و ارتقاء نیروهای زمینی کشورمان ایفاء کرده اند هرچند که چنین تجهیزاتی، در دنیا نیز مورد توجه بوده و در دهه های اخیر، بسیاری از صنایع نظامی و ارتش های مهم جهان نیز به سراغ طراحی و ساخت نمونه های جدید از این سلاح رفته اند. حالا و تقریبا بیش از 3 دهه پس از پایان جنگ تحمیلی، میتوان با قاطعیت اعلام کرد که جمهوری اسلامی ایران کشوری کاملا بی نیاز از خارج در بسیاری از محصولات مهم از جمله حوزه ضد زره شده و از نظر فناوری های این بخش نیز تقریبا همگام با کشورهای مهم جهان قرار دارد.
بیشتر بخوانید:
ورود نسل جدید موشک «کورنت ایرانی» به سازمان رزم سپاه/ «الماس زمین پرتاب» دروازه رسیدن به فناوری خاص سلاح‌های ضدزره و برد بلند +عکس
پهپادهای ایرانی مجهز به موشک‌های «تاپ اتک» شدند/ ایران هشتمین کشور دنیا در تولید سامانه ضدزره ویژه +عکس
بالگردهای کبرا سپاه به «هلفایر ایرانی» مجهز شدند/ نیروهای مسلح با موشک «قاصم» به لبه فناوری ضدزره جهان رسید +عکس
در خلال توسعه توان ضد زره بومی کشور، مسئله توسعه انواع سرهای جنگی برای موشک های ضد زره مطرح بوده و یکی از مدل هایی که در سالهای اخیر در همه دنیا از جمله در ایران مورد توجه است خانواده مهمات با قابلیت ترموباریک است. در ابتدا به سراغ پاسه این سوال برویم که واژه ترموباریک به چه معناست؟ سلاح گرمافشاری یا ترموباریک نوعی بمب، راکت یا موشک است که در ابتدا، توده ای از مواد آتش زا در شعاع انفجاری خود ایجاد می‌کند که با اکسیژن موجود در جو مخلوط می‌شود. سپس در مرحله بعد، این توده آتش می‌گیرد؛ بطوریکه منطقه آتش گرفته شده را نابود می‌کند.
سلاح گرمافشاری ابتدا به کمک یک خرج کوچک، اَبری از غبار انفجاری ایجاد می‌کند و سپس آن را با خرج دوم محترق می سازد. بمب گرمافشاری که بمب خلاء هم نامیده شده با استفاده از اکسیژن موجود در هوا برای سوختن، یک ابر انفجاری قدرتمند ایجاد می‌کنند و با این کار در مقایسه با بمب‌های معمولی، انرژی تخریبی خود را در طول زمان بیشتری آزاد می کند. بنابر این، هنگامی که این بمب در فضای سرپوشیده پناهگاه های زیرزمینی منفجر شود، فشار تخریبی آن به مدت طولانی تری در فضای بسته پناهگاه باقی می ماند و باعث تخریب بیشتری می شود و به این خاطر برای پاکسازی استحکامات و سنگرها سلاحی کارآمد به‌شمار می‌آید.
با توجه به اینکه سلاح های ترموباریک خصوصا در جریان مقابله با حملات داعش و تکفیری ها به سوریه و عراق مورد استفاده قرار گرفته و در عملیات محیط های بسته عملکردی مناسب دارند، ممکن است تجارب غنی به دست آمده از این نبردها، در حرکت صنایع دفاعی کشورمان به سمت تولید این محصول موثر بوده باشند. حال و با این توضیحات به سراغ معرفی 5 ضد زره ایرانی مجهز به مهمات ترموباریک می رویم.
آر پی جی های محبوب و تجهیز به مهمات ترموباریک
تقریبا هر ایرانی که در دوران دفاع مقدس زندگی کرده باشد و یا هر کسی که فیلم یا داستان و رواتی از آن دوره را خوانده باشد حداقل یک بار اسم RPG-7 یا به قول عبارت کلی در ایران آر پی جی را شنیده است. این راکت انداز ضد زره مشهور ساخت شوروی سابق یکی از سلاح های تاثیر گذار از تقریبا دهه 1960 میلادی به این سو بوده و در جریان جنگ تحمیلی نیز در حجم فوق العاده بالایی توسط هر دو طرف مورد استفاده قرار گرفت.
اولین بار در بهار سال 1397 بود که تصاویری از وجود مهمات ترموباریک برای راکت اندازهای سری آر پی جی 7 در ایران منتشر شد. این راکت ها دارای پرتابه ای به کالیبر 105 میلی متر بوده و می توانند برای نابودی اهدافی مثل سنگرها و زره پوش های سبک به کار بروند. برد این مهمات خاص از سری آر پی جی 7 بسته به مهارت کاربر بین 150 تا 300 متر بوده و تنها یک تیر از آن می تواند یک فضای بسته به مساحت 150 متر مربع را پاکسازی کند.
راکت ترموباریک در جریان نمایشگاه راهیان نور - اولین راکت سمت راست
اما آر پی جی های تولیدی در ایران به مدل 7 خلاصه نشده و بحث مدل معروف 29 ملقب به خون آشام نیز جزو محصولات معروف صنایع دفاعی ایران است. در جریان نمایشگاه IQDEX در سال 2017 میلادی در عراق بود که برای اولین بار نمونه مهمات ترموباریک ایرانی برای راکت انداز آر پی جی 29 نیز معرفی شد.
راکت ترموباریک ساخت ایران برای RPG-29
مدل ترموباریک مهمات توسعه پیدا کرده برای این راکت انداز، حداکثر 1000 متر برد، 6.9 کیلو وزن و سرعتی در حدود 225 متر بر ثانیه را دارد. با این دو نوع مهمات می توان گفت که آر پی جی 29 می تواند طیف بسیار گسترده ای از تهدیدات از تانک های پیشرفته تا نیروهای پیاده پنهان شده درون یک سنگر یا ساختمان را هدف قرار دهند. قبل از این که به سراغ ادامه این لیست برویم باید به این مسئله اشاره شود که حضور راکت انداز انفرادی معروف RPO-A Shmel به عنوان یک سلاح از سری ترموباریک نیز در ایران تایید شده است. اولین تصاویر در خصوص وجود این سلاح در ایران در جریان رزمایش پیامبر اعظم(ص) 17 در اختیار نیروی زمینی سپاه منتشر شد که به دلیل عدم مشخص بودن وضعیت تولید یا عدم تولید ان در داخل کشور در این مطلب صرفا اشاره ای به آن داشتیم.
راکت انداز RPO-A Shmel در اختیار نیروی زمینی سپاه
اس پی جی 9 و مهمات جدید ایرانی
راکت اندازهای سری SPG-9 از جمله سلاح های قدیمی و محبوب ساخت شوروی سابق هستند که از دوران جنگ تحمیلی تا به امروز در کشور ما در خدمت نیروهای مسلح بودند. این سلاح به صورت استاندارد، سنگین وزن بوده و حمل ان برای یک نفر مشخصا امری سخت و تقریبا غیر ممکن است. در بحث کاهش وزن، جهاد خودکفایی سپاه با توسعه مدل کامپوزیتی از این سلاح با نام نافذ 2 با وزن در حدود 19 کیلوگرم در مدل عملیاتی یک گام مهم در آماده کردن این سلاح برای میدان های نبرد جدید برداشت.
پرتابه TBG-9 در وسط تصویر
اما صنایع دفاعی کشور ما نیز در کنار بحث توسعه مدل های مختلف مهمات برای این سلاح، یک نمونه ترموباریک با نام TBG-9 را ساخته است. این پرتابه توان رسیدن به برد 600 الی 1000 متر را داشته و می تواند در منطقه ای به مساحت 50 متر مربع اثری مرگبار داشته باشد. وزن این پرتابه در حدود 5 کیلو و 300 گرم است.
از توفان تا دهلاویه مجهز به سرهای جنگی ترموباریک
در ادامه اما به موشک های ضد زره هدایت شونده ایرانی می رسیم. رده ای از سلاح ها که جزو معروف ترین تولیدات صنایع دفاعی کشور ما بوده و خصوصا در یک دهه در جریان عملیات های ضد تروریستی در سطح منطقه غرب آسیا شانه به شانه رقبای جهانی خودی نشان داده است. شروع داستان ضد زره های هدایت شونده ایرانی قطعا توفان است. این محصول، شباهت هایی به موشک مشهور تاو دارد که یادگار روزهای سخت جنگ تحمیلی است و امروز یکی از پر شمارترین سلاح های ضد زره در خدمت نیروهای مسلح بوده و سابقه نقره داغ کردن داعشی ها خصوصا در عراق را نیز در کارنامه پر افتخار خود دارد.
در سری موشک های توفان حداقل 3 مدل شناخته شده با سر جنگی ترموباریک هستند. موشک های ضد زره ایرانی مجهز به سرجنگی ترموباریک معمولا با یک نوار قرمز رنگ مشخص می‌شوند. در سری توفان مدل 4، 6 و 7 دارای سر جنگی ترموباریک هستند.
موشک توفان 4
موشک توفان 6
موشک توفان 7
برد موشک توفان-4 بین 100 تا 3750 متر، سرعت نهایی آن 310 و سرعت متوسط آن 178 متر بر ثانیه است که تغییرات اندکی را نسبت به توفان پایه نشان می‌دهد. کاهش 100 متری بیشینه برد توفان-4 نسبت به نمونه پایه می‌تواند ناشی از افزایش وزن این موشک باشد زیرا این نمونه دارای جرم 20 کیلوگرم است که 3.5 کیلوگرم آن مربوط به سرجنگی می‌شود. طول این موشک 117.2 و قطر آن 15.3 سانتیمتر بوده و مدت زمان پرواز آن در برد بیشینه 21 ثانیه است. به طور معمول 1 تا 2 موشک توفان-4 را در هر دقیقه میتوان از پرتابگر آن شلیک کرد. این موشک در دمای منفی 32 تا مثبت 60 درجه قابل به کارگیری است.
موشک توفان-6 نیز همچون توفان-4 دارای سرجنگی ترموباریک بوده، از نظر شکل ظاهری شبیه به نمونه پایه توفان است با این تفاوت که تمام بدنه در این نمونه جدید، دارای قطر یکسان است یعنی کاهش قطر بدنه که در توفان-1، 2 و 4 بعد از قسمت پیشران پروازی مشاهده می‌شد، در توفان-6 دیده نمی‌شود. بدیهی است که این امر سبب افزایش حجم بدنه موشک در قسمت جلویی می‌شود که این حجم افزوده، صرف جای‌دهی سرجنگی بزرگتر شده به طوری که سرجنگی این نمونه از 3.5 کیلوگرم در توفان-4 به 5 کیلوگرم رسیده است.
استفاده از خانواده موشک‌های ایرانی توفان در عراق و سوریه علیه تروریست‌ها - به نوار قرمز در دور برخی از موشک ها دقت کنید
سایر مشخصات تغییر کرده در توفان-6 نسبت به توفان-4 شامل برد بین 100 تا 3500 متر، جرم کل 21 کیلوگرم و سرعت متوسط 170 متر بر ثانیه است. این موشک همانند توفان-4 و 5 قابلیت شلیک از پرتابگر ثابت زمینی، زره پوش ها و بالگردها را دارد. شیوه هدایت این نمونه همانند نمونه پایه توفان از نوع فرمان به خط دید نیمه خودکار است. نمونه بعدی این خانواده یعنی توفان-7 نیز یک موشک با سرجنگی ترموباریک است. در نمایشگاه دستاوردهای نیروهای مسلح در بهمن ماه سال 1397 یک تصویر از موشک توفان 7 با نوار قرمز معروف منتشر شده است.
وزن کلی این موشک در حدود 21 کیلو و وزن سر جنگی آن در حدود 5 کیلو و 600 گرم است. برد آن در حدود 3500 متر بوده و می تواند با سرعت 170 متر بر ثانیه پرواز کند. این موشک مشخصا در بحث سر جنگی سنگین تر شده و مشخصا از قدرت تخریب بیشتری برخوردار است. موشک بعدی معروف ضد زره ایرانی سری صاعقه است که بر اساس مدل دراگون طراحی و ساخته شده.
موشک ضد زره صاعقه 4
یک مدل کمتر شناخته شده از این سری موشک صاعقه 4 دارد که با نوار قرمز معروف مجهز بوده و از سر جنگی ترموباریک استفاده می کند. برد نهایی این موشک 900 متر بوده و سیستم هدایت آن نیز از نوع فرمان به خط دید نیمه خودکار است. کل پرتابگر و موشک 15 کیلو و 800 گرم وزن دارد. وزن خود موشک 7 کیلو و 400 گرم و وزن سر جنگی آن نیز 2 کیلو و 800 گرم است.
مدل اولیه موشک دهلاویه در اختیار مقاومت عراق با نوار قرمز معروف
و اما در آخر به یکی از قوی ترین موشک های ضد زره ایرانی یعنی دهلاویه می رسیم. موشکی ضد زره هدایت لیزری که بر اساس نمونه معروف کورنت توسعه پیدا کرده و سالهاست که به عنوان یکی از اصلی ترین سلاح های ضد زره کشور ما شناخته می شود. این موشک در خدمت هم مدل 5 کیلومتری و هم مدلی با برد 8 کیلومتر دارد.
مراسم رونمایی وزارت دفاع - موشک های دهلاویه شبیه به مدل 9M133M-2 (مدل با برد 8 کیلومتر) - به رنگ قرمز و زرد دقت کنید
مدل 5 کیلومتری این موشک پیش از این خصوصا در جبهه عراق در اختیار ارتش و مقاومت این کشور قرار گرفته و به شکل موثری در مبارزه علیه گروه تروریستی داعش نیز استفاده شده است. این سری از موشک ها وزن کلی 22 کیلو و 700 گرم و وزن سر جنگی آنها نیز در حدود 6 کیلو و 800 گرم بوده و سرعت این موشک ها نیز در حدود 260 متر بر ثانیه است.
نگاهی به نبردهای سالهای اخیر بویژه درگیری اخیر روسیه و اوکراین، نشان می دهد طراحی و نقشه راهی که در نیروهای مسلح و صنایع دفاعی کشورمان برای توسعه دکترین نبرد نامتقارن به دست آمده، کاملا راهگشا و موثر بوده و در این میان، موشک های ضد زره بخش مهمی از توان رزم زمینی کشورمان را تشکیل داده اند به گونه ای که هم اکنون، خانواده سلاح های ضدزره در کشورمان بسیار متنوع بوده و از شمار انگشتان دو دست نیز فراتر می رود و با ورود آنها به سازمان رزم نیروهای زمینی ارتش و سپاه، توان ضد زره یگانهای عملیاتی و سرپنجه های این نیروها به شکل قابل توجهی افزایش پیدا کرده است.