سیده سارا حکیم؛ کارشناس ارشد تغذیه دانشگاه علوم پزشکی تهران
لوپوس یک بیماری خود ایمنی است که با التهاب بافت پیوندی به ویژه در مفاصل همراه می‌باشد. سیستم ایمنی در این بیماری به جای حمایت از فرد، به بدن او حمله می‌نماید و علت ایجاد بیماری را تولید زیاد اینترفرون نوع I و دیگر عوامل سایتوتوکسیک (سمی برای سلول‌ها) بیان می‌کنند.
علائم این بیماری شامل خستگی مفرط، درد و التهاب مفاصل، تب بدون علت، راش‌های (قرمزی های) پوستی، زخم‌هایی در دهان و اختلالات کبدی می‌باشد.
لوپوس یک بیماری خود ایمنی است که روی همه ارگان‌ها اثر می‌گذارد. این وضعیت موجب اختلال در عملکرد کلیه‌ها می‌شود که نتیجه آن دفع پروتئین می‌باشد.
در زنان در سنین باروری، این بیماری ایجاد می‌شود. داروهایی مانند پروکاینامید، هیدرالازین، متیل دوپا و کلرپرومازین موجب بروز علایمی شبیه به لوپوس می‌شوند.
در یک بررسی نشان داده شد که آلودگی محیط و فضولات صنعتی موجب افزایش خطر ابتلا به لوپوس می‌شود. همچنین قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراء بنفش نور آفتاب، محرکی در بروز علایم پوستی این بیماری می‌باشد.
یک سری از مواد شیمیایی مانند هیدرازین و مواد رنگی موجود در غذاها مانند تترازین موجب افزایش خطر ایجاد لوپوس درافراد حساس به این بیماری می‌شوند.
ریسک فاکتورهای این بیماری شامل سابقه خانوادگی این بیماری، قاعدگی نامنظم، شروع قاعدگی در 15 سالگی و یا دیرتر، قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی سمی و پایین بودن میزان آنتی‌اکسیدان‌هایی مانند ویتامین‌های A و E در خون می‌باشد.
تعدادی از داروها مانند کورتیکو استروئیدها، NSAIDها (داروهای مسکن غیر استروئیدی)، ایمنو ساپریسنت‌ها (داروهای کاهش دهنده ایمنی) و ضد مالاریاها که در درمان این بیماری به کار می‌روند، بر روی متابولیسم مواد مغذی در بدن اثر می‌گذارند.
تغذیه درمانی در لوپوس
تاکنون رژیم غذایی خاصی برای این بیماری شناخته نشده است و با توجه به شرایط هر فرد، یک رژیم غذایی برای او تجویز می‌شود. این رژیم غذایی باید با توجه به عوارض بیماری بر روی فرد، تأثیر داروها بر روی ارگان‌های مختلف و متابولیسم موادمغذی در بدن تجویز گردد.
نیاز به پروتئین به علت اختلال در عملکرد کلیه و نیز مصرف داروهای استروئیدی تغییر می‌کند. میزان دریافت سدیم و مایعات نیز به دلایل گفته شده باید محدود گردد. همچنین میزان نیاز به انرژی باید با توجه به وزن خشک تعیین شود. دریافت انرژی باید به گونه‌ای باشد که وزن نرمال حفظ گردد.
محدودیت انرژی، پروتئین و چربی می‌تواند موجب کاهش قابل توجه در عملکرد کلیه و دفع پروتئین زیاد از ادرار گردد.
در مطالعه ای که بر روی گروه کوچکی از بیماران انجام شد، افزودن روزانه 30 گرم دانه بزرک که دارای اسید چرب غیر اشباع می‌باشد، موجب بهبود عملکرد کلیه در آنها گردید.
مصرف غذاهایی که غنی از اسید چرب امگا‑3 می‌باشند (مانند ماهی و بزرک)، در کاهش التهاب ناشی از لوپوس مؤثر است. علاوه بر این اسید چرب، بزرک حاوی آنتی‌اکسیدان نیز می‌باشد که در کاهش علایم مربوط به لوپوس بسیار مؤثر است.
تعدادی از محققان اسپانیایی، بیان کرده‌اند که افراد مبتلا به لوپوس دارای آلرژی غذایی بیشتری نسبت به سایر افراد می‌باشند. اکثر مطالعات نشان داده‌اند که مصرف گوشت گاو و لبنیات موجب عکس‌العمل‌های آلرژیک در افراد مبتلا به لوپوس شده‌است. شیر گاو دارای پروتئین کازئین می‌باشد که موجب تحریک سیستم ایمنی می‌شود. به همین علت است که اکثر بیماران مبتلا به لوپوس دچار عدم تحمل به شیر و لبنیات می‌باشند.
کم خونی در این بیماران بسیار شایع می‌باشد، اما کم خونی آنها بدون ارتباط با دریافت آهن است.
مکمل درمانی
1- کمبود سطح هورمون دی هیدرو اپی آندروسترون (DHEA) و DHEA - سولفات در خون این بیماران همراه با علایم شدید لوپوس گزارش شده است. دریافت این مکمل می‌تواند در بهبود و کاهش علایم بیماری نقش داشته باشد.
2- اسیدهای چرب امگا-3 موجود در روغن ماهی (شامل ایکوزاپنتاانوئیک اسید (EPA) و دکوزاهگزاانوئیک اسید (DHA) ) در کاهش التهاب مؤثر هستند.
در مطالعات حیوانی نشان داده شد که دریافت مکمل‌های EPA و DHA از ایجاد بیماری لوپوس جلوگیری می‌کند.
3- آنتی‌اکسیدان‌ها: طبق بررسی‌ها مشخص شده است که افراد مبتلا به لوپوس سطح آنتی‌اکسیدان خونی پایین‌تری نسبت به سایر افراد دارند. در حیواناتی که رژیم غذایی فقیر از آنتی‌اکسیدان داشتند، وضعیتی شبیه به لوپوس ایجاد شد و مصرف مکمل‌هایی مانند ویتامین C، E، بتاکاروتن و سلنیوم، به بهبود علایم لوپوس کمک نمود.
شیوه زندگی
سیگار کشیدن ارتباط قابل توجهی با افزایش ریسک پیشرفت لوپوس دارد.
