تغذیه درمانی در التیام زخم‌ها (۱)

 مریم آریافر؛ کارشناس تغذیه؛ کارشناس ارشد صنایع غذایی

آرژنین

آرژنین اسیدآمینه‌ای است که در شرایط عادی ضروری محسوب نمی‌شود، ولی تحت شرایط استرس به یک اسیدآمینه ضروری تبدیل می‌گردد. ثابت شده است که در حیوانات در حال رشد نسبت به حیوانات بالغ آرژنین بیشتری مورد نیاز می‌باشد. در حیوانات در حال رشد آرژنین بیشتر برای سنتز پروتئین‌های بافت پیوندی مصرف می‌شود.

در حیوانات مجروح هم افزایش آرژنین جهت افزایش سنتز بافت پیوندی مورد استفاده قرار می‌گیرد. کمبود آرژنین باعث کاهش قدرت تجمع یافتن کلاژن در زخم می‌گردد و افزودن 1 درصد مکمل آرژنین به رژیم موش‌های زخمی باعث افزایش قابل توجه قدرت ترمیم زخم و سنتز کلاژن می‌گردد.

آرژنین و عملکرد سیستم ایمنی

آرژنین اثر مهمی بر عملکرد سلول‌های ایمنی بدن از نوع T دارد. از طرفی لنفوسیت‌های T هم برای افزایش ضریب بهبودی زخم ضروری می‌باشند. آرژنین همچنین باعث کاهش اثر بازدارنده جراحت و زخم برعملکرد سلول‌های T می‌شود. در افراد سالم آرژنین باعث افزایش فعالیت میتوژنیک لنفوسیت‌ها شده و از این طریق بر افزایش روند بهبودی تاثیرگذار است.

ویتامین‌های گروه B و بهبود زخم

ویتامین‌های این گروه مولکول‌های آلی می‌باشند که در مواد غذایی وجود دارند و در بدن تولید نشده و از طریق غذا وارد بدن می‌گردند. این ویتامین‌ها تاثیرات فراوانی در روند بهبود زخم دارند. همچنین عملکردهای کوآنزیمی آنها در متابولیسم انرژی و پروتئین و سیستم ایمنی شناخته شده می‌باشد. روند بهبود زخم به دریافت کافی ویتامین‌های گروه B وابسته است.

ویتامین B1 (تیامین)

تیامین برای تبدیل گلوکز به پیرووات با کمک کوآنزیم NAD لازم می‌باشد. تیامین پیروفسفات نقش اساسی در متابولیسم انرژی دارد. کمبود ویتامینB  منجر به کاهش قدرت کششی زخم و تاخیر در روند بهبودی می‌گردد.

ویتامینB2  (ریبوفلاوین)

ریبوفلاوین نقش مهمی در متابولیسم پروتئین به دلیل تاثیر ویژه در انتقال الکترون دارد و ثابت شده است که در موش‌های دچار کمبود ریبوفلاوین روند بهبود زخم به تاخیر افتاده و با افزودن ریبوفلاوین به رژیم موش‌ها این تاخیر جبران شده است.

ویتامین B5 (اسیدپانتوتنیک)

اسیدپانتوتنیک باعث افزایش سنتز کلاژن و افزایش پیوندهای عرضی کلاژن می‌گردد. ثابت شده است که فیبروبلاست‌ها در تشکیل کلاژن نقش دارند. از طرفی اسیدپانتوتنیک هم در مهاجرت فیبروبلاست‌ها، تکثیر و سنتز پروتئین موثر است، بنابراین وجود آن به میزان کافی در بدن برای افزایش ضریب بهبودی زخم ضروری است.

ویتامینB6

این ویتامین در واکنش‌های ایمنی نقش دارد و از این طریق بر روند بهبود زخم تاثیرگذار است.

ویتامین‌های محلول در چربی

ویتامین A

 ویتامین A از جنبه‌های دارویی در بسیاری از فرایندهای التهابی و بیماری‌های پوستی نقش دارد و مطالعات بسیاری تائیدکننده نقش ویتامین A در درمان زخم‌های باز می‌باشند.

فرایندهای موثر در روند بهبود زخم که نیاز به این ویتامین دارند شامل رشد سلول‌های اپی‌تلیال، سنتز گلیکوپروتئین‌ها و پروتئوگلیکان‌ها، ایمنی سلولی و واکنش‌های التهابی می‌باشند.

 این ویتامین همچنین اثر معکوس ضدالتهابی استروئیدها را بر روند بهبود زخم خنثی می‌سازد. همچنین مکمل‌های ویتامین A باعث افزایش سنتز کلاژن می‌شوند و باعث تسریع رشد فیبروبلاست‌ها و افزایش تعداد رسپتورهای فیبروبلاست‌ها می‌گردند. استفاده از 1000 واحد در روز مکمل ویتامین A قبل از انجام اعمال جراحی باعث افزایش بهبودی زخم بعد از عمل می‌گردد.

همچنین ثابت شده است که استفاده از 25000-10000 واحد ویتامین A در روز برای بیماران مبتلا به سوختگی‌های شدید روند بهبودی را افزایش می‌دهد.

ویتامین E

 این ویتامین دارای نقش‌های متابولیکی بسیاری در بدن می‌باشد، از جمله تاثیر بر سیستم ایمنی و پاسخ‌های التهابی، چسبندگی پلاکت‌ها، انتقال لیپوپروتئین‌ها، متابولیسم پروتئین و اسیدنوکلئیک و تولید هورمون‌ها. همچنین باعث آزادسازی سلنیوم و حفاظت ویتامین A در برابر تجزیه شدن در بدن می‌شود. نقش ویتامین E در روند بهبود زخم هنوز بحث‌انگیز است. ویتامین E باعث کاهش تخریب‌های زخم از طریق جلوگیری از آزادسازی رادیکال‌های آزاد می‌شود.

همچنین باعث تسهیل روند بهبود زخم از طریق بهبود واکنش ایمنی می‌گردد. رادیکال‌های آزاد از بهبودی زخم جلوگیری می‌کنند و ثابت شده است که کلاژن تحت تاثیر رادیکال‌های هیدروکسیل دناتوره می‌گردد. در واقع رادیکال‌های آزاد باعث تغییر شکل کلاژن می‌شوند...

برای خواندن بخش دوم- تغذیه درمانی در التیام زخم‌ها- اینجا کلیک کنید.