استانی که نامش با گردنه حیران گره خورده و کمتر کسانی درباره انواع و اقسام جاذبه‌‌‌های آن می‌‌‌دانند. اینکه در این شهر بقعه شیخ‌صفی‌‌‌الدین اردبیلی قرار گرفته و آرامگاه تعدادی از شاهان و شاهزادگان صفوی نظیر شاه اسماعیل صفوی در این مجموعه قرار گرفته است. ساخت این بقعه در زمان شیخ صفی در سال 735 هجری قمری انجام شد و قرار بود خانقاهی برای او باشد، با مرگ شیخ او را در اتاق مجاور حوض‌‌‌خانه به خاک سپردند و در ادامه نیز به آرامگاهی خانوادگی بدل شد. در این مجموعه البته عمارت‌‌‌هایی مانند چینیخانه، جنتسرا و.. را داریم. جنتسرا یکی از بزرگ‌ترین و بلندترین ساختمان‌‌‌های بقعه است که گفته می‌شود در زمان صفوی میدان دراویش بوده و شاه‌عباس نیز اشیای گرانبها و کتاب‌های کتابخانه سلطنتی که به مجموعه اهدا کرده بود را در آنجا نگه می‌‌‌داشته است.
در حال حاضر جنتسرا موزه اسناد تاریخی شیخ صفی‌‌‌الدین است که در آن فرش شیخ‌صفی‌‌‌الدین و نمد دوره صفویه نگه داشته می‌شود. مولاژ فرش اردبیل که جزو نفیس‌‌‌ترین فرش‌‌‌های جهان است هم در این مکان قرار دارد. عمارت چینیخانه هم در دوره خود مشابه جنتسرا جایی برای اجتماع دراویش بوده که در عصر شاه عباس اول کتاب نفیس و اشیای قیمتی و چینی‌‌‌های اهدایی سلطنتی را در آن نگه می‌‌‌داشتند. در آن دوره امپراطوری چین به پاس امنیتی که صفوی‌‌‌ها در مرزهای خود برقرار کرده بودند 1200 قطعه چینی سفید و آبی به آنها هدیه کرد و این چینی‌‌‌ها امروز در مجموعه قابل بازدید است.
خانه‌‌‌هایی با ارسی‌‌‌های مشبک رنگارنگ
خانه‌‌‌های تاریخی بخش دیگری از جاذبه‌‌‌های اردبیل به شمار می‌‌‌آیند. در این شهر چند خانه از دوره قاجار و پهلوی به جا مانده که کم از خانه‌‌‌های یزد، کاشان، اصفهان و شیراز ندارد هر‌چند به اندازه آنها شناخته شده نیستند. یکی از این خانه‌‌‌ها، خانه صادقی است که سه بخش مجزا دارد و هر کدام کاربری‌‌‌های اقتصادی، خانوادگی، مذهبی و اجتماعی خود را دارند. خانه یا عمارت مناف‌‌‌زاده دیگر خانه تاریخی اردبیل است که به دوره پهلوی اول بازمی‌گردد. خانه مناف‌‌‌زاده عمارتی کوشک مانند است که توسط حاج محمدعلی معماری ساخته شده و امروزه کاربری آن به عنوان حوزه هنری اردبیل تغییر پیدا کرده است. خانه ارشادی اردبیل به عنوان سومین خانه بااهمیت تاریخی اردبیل قدمتش به اواخر دوره قاجار برمی‌‌‌گردد. بانی اولیه خانه، خانواده علوی بودند که با واگذاری آن در دوره پهلوی دوم، کاربری آن به عنوان مدرسه تغییر یافت. تا سال 1377 خانه مالک شخصی داشت و چهار سال بعد به ثبت ملی رسید. در کنار این سه خانه، وکیل‌‌‌الرعایا دیگر خانه قدیمی این شهر است که باز هم به دوره قاجار برمی‌‌‌گردد. اگر به تاریخ مشروطه علاقه‌‌‌مندید بازدید از این خانه برای شما اهمیت بیشتری دارد، زیرا خانه وکیل‌‌‌الرعایا یکی از مکان‌‌‌های اصلی برای تجمع سران کشور بوده است. عمارت، تزئینات مختلفی نظیر آینه‌‌‌کاری، کاشی‌‌‌کاری، مقرنس‌‌‌کاری و... دارد و شیشه‌‌‌‌‌‌های ارسی به آن زیبایی خیره‌‌‌کننده‌‌‌ای بخشیده است.
پل هفت چشمه
از جذابیت‌‌‌های اردبیل این است که شما برای دیدن آثار تاریخی آن نیاز نیست به شهرها و روستاهای اطراف بروید، اگر زمان محدودی برای سفر دارید می‌توانید با آسودگی خاطر بازدیدهای خود را در شهر انجام داده و سوغات‌‌‌تان را تهیه کنید. اگر هم وقت بیشتری برای سفر کردن دارید پس از گشت‌‌‌وگذار مفصل در اردبیل در ادامه برای طبیعت‌‌‌گردی یا مشاهده آثار سایر شهرها به مناطق دیگر سفر کنید. یکی از جاذبه‌‌‌های تاریخی دیگر شهر پل هفت چشمه است که آن را با نام‌‌‌های پل یدی گوزلی، کورپی قرمزی، پل ججین و پل داش‌کسن نیز می‌‌‌شناسند. پل روی رودخانه بالیقو چای قرار گرفته است. به واسطه داشتن هفت دهانه آجری گویا نام هفت چشمه را به آن نهاده‌‌‌اند. قدمت این پل به دوره صفوی برمی‌‌‌گردد و در سال 1348 بود که آن را در زمره آثار ملی ایران به ثبت رساندند. بازسازی و مرمت این پل هم به سال 1374 برمی‌‌‌گردد.
بازار اردبیل گرچه جایی برای خرید است، اما قدمت تاریخی آن نیز باعث می‌شود یکی از جاذبه‌‌‌های این شهر محسوب شود. نام بازار این شهر در متون قرن چهارم هجری ذکر شده که آن را صلیبی شکل توصیف کرده‌‌‌اند و در میانه آن مسجد قرار داشته است. با قدرت گرفتن صفویان طبیعی است که بازار این شهر نیز از رونق اقتصادی بیشتری برخوردار شد و مبادلات تجاری آن روزافزون شود. در همین دوره است که پیشه‌‌‌های مختلف هر کدام محدوده‌‌‌ای را به خود اختصاص دادند از جمله بازار کرباس فروشان، خراطان، بقالان، قیصریه، قصابان و.. البته در نیم قرن گذشته تخریب‌هایی در بازار رخ داده و برخی بخش‌‌‌ها از بین رفته و همین موضوع سبب شده ارتباط آنها قطع شود. با این حال همچنان بازار اردبیل محلی جذاب برای یک گشت شهری است.
مسیرهای رفتن به اردبیل
اگر قصد دارید با ماشین شخصی به اردبیل بروید، دو مسیر پیش رو دارید. جاده سرچم که از قزوین و زنجان می‌‌‌گذرد و در جاده‌‌‌ای بین زنجان و میانه به منطقه زیبای سرچم رسیده و از آنجا با 183 کیلومتر رانندگی در مقصد که همان اردبیل است خواهید بود. این مسیر 606 کیلومتر است. مسیر دوم، مسیر رشت، آستارا و اردبیل با 590 کیلومتر مسافت است. این مسیر از گردنه حیران می‌‌‌گذرد و گذر از شهرهای شمال جذابیت‌‌‌های ویژه به آن می‌دهد، هر چند که باید پیش از انتخاب آن ترافیک شمال را بررسی کنید. البته گزینه دیگر این است که یک مسیر را برای رفت و مسیر دیگر را برای برگشت انتخاب کنید که هر دو مسیر را دیده باشید.
تجربه غذاهای محلی و خرید سوغات
یکی از جاذبه‌‌‌های سفر تجربه غذاهای محلی است. اردبیل از این جهت منطقه‌‌‌ای غنی است، شهری که در آن به واسطه محصولات دامی و دست‌‌‌ودلبازی طبیعت انواع غذاها را می‌توان یافت. از جمله غذاهای بومی این شهر می‌توان به یرالما کبابی (سیب‌‌‌زمینی کبابی)، کته (فطیر با سبزی‌‌‌های محلی و گیاهان دارویی)، بورانی کبابی (کدو تنبل پخته‌‌‌شده در تنور)، بالخ کبابی (ماهی کبابی)، قره حالوا، آش‌میوه، آش دوغ، آش شیر، آش گیلدیک، پیچاق قیمه، ترشی قورمه، خورش هویج، تره اسفناج و.. اشاره کرد. خوشبختانه با رونق گرفتن اقامتگاه‌‌‌های بوم گردی برخی از این غذا در منو رستوران این اقامتگاه‌‌‌ها وجود دارد که از جمله آنها می‌توان به پیچاق قیمه اشاره کرد. برای خرید سوغات در اردبیل نیز بهتر است سراغ انواع حلواهای آن بروید، در کنار آن عسل، سرشیر و نان برنجی را می‌توانید از این شهر تهیه کنید. البته که در این شهر قیماق (سرشیر) و عسل معروف آن را حتما امتحان کنید.
