ایرنا : خوابیدن کودک در کنار والدین در یک محدوده سنی لازم و ضروری است، اما این مسئله در صورت تداوم، به‌مرورزمان می‌تواند منجر به سلب آرامش و ایجاد استرس برای کل خانواده شود. مطالعات اخیر نشان می‌دهد که نسبت‌های تقریباً همه‌گیر کودکان، امروزه با والدین مشترک می‌خوابند. همچنین 45 درصد از مادران به کودکان 8 تا 12 ساله خود اجازه می‌دهند هر از گاهی با آن‌ها بخوابند و 13 درصد از مادران هر شب اجازه به این کار می‌دهند.
دلایلی که والدین به کودکان اجازه می‌دهند تا پیش آن‌ها بخوابند دقیقاً مشخص نیست، اما داده‌ها نشان می‌دهد که کودکان امروزی نسبت به نسل‌های قبلی دارای سطوح بالاتری از اضطراب هستند که دلایل این امر عبارت‌اند از: نرخ طلاق بالاتر، فشار‌های تحصیلی بیشتر، استفاده مفرط از تلفن همراه و بازی‌های آنلاین و...؛ درنتیجه، امروزه کودکان کمتر به خود متکی هستند و والدین اغلب این مشکل را با اجازه دادن به خواب مشترک حل می‌کنند درحالی‌که این مسئله می‌تواند مشکلات زیادی را برای کودک و والدین به دنبال داشته باشد که در این رابطه با دکتر زهره واثقی، روانشناس کودک و عضو انجمن روانشناسی سلامت ایران به گفتگو پرداختیم.
بهترین سن برای جدا خوابیدن کودک
انجمن پزشکان اطفال آمریکا (AAP) نسبت به خواب مشترک کودک و والدین در هر سنی هشدار می‌دهد، به‌خصوص اگر نوزاد کمتر از چهار ماه باشد. این سازمان توصیه می‌کند که نوزادانی که در یک اتاق با والدینشان می‌خوابند، باید حداقل به مدت شش ماه، ترجیحاً یک سال، به‌جای اینکه در یک‌تخت مشترک باشند، در رختخواب یا تخت‌های جداگانه قرار بگیرند، زیرا خوابیدن کودک وسط والدین و یا در فاصله نزدیک از مادر می‌تواند خطر خفگی، سندرم مرگ ناگهانی نوزاد و سایر مرگ‌های مرتبط با خواب را افزایش دهد؛ از طرف دیگر، اگر کودکان در سن مناسب روی تخت جداگانه قرار نگیرند، انجام این کار با بزرگ‌تر شدن آن‌ها دشوار می‌شود. دکتر واثقی دراین‌باره توضیح می‌دهد: «با توجه به اینکه از تولد تا 2 سالگی مرحله شکل‌گیری اعتماد کودک است، پیشنهاد می‌شود بعد از سن 2 سالگی برای جدا خوابیدن کودک اقدام شود. برای اقدام به این کار ابتدا باید بدانید که این پروسه بسیار مهم و وقت‌گیر است و نیازمند صبر و شکیبایی والدین است.»
راهکار جدا کردن اتاق کودک
به گفته واثقی وادار کردن کودک به جدا خوابیدن یا به‌زور نگه‌داشتن کودک در یک اتاق جداگانه برای خوابیدن روش نامناسبی است. کودکان باید از آزادی جدایی برخوردار باشند و هر زمان که کودک ترسیده یا مضطرب است، والدین باید او را از حضور خود اطمینان دهند. به همین منظور برای اقدام به جدا خواباندن کودک خود، هر شب در اتاق او حضور داشته باشید و به او این امنیت خاطر را بدهید که من تا وقتی‌که به خواب نرفتی، کنارت خواهم بود. اگر کودکتان نیمه‌های شب به اتاق شما آمد، او را به اتاقش ببرید و کنار او بخوابید یا بنشینید تا دوباره بخوابد. همچنین کودک را تشویق کنید و در ابتدا بعد از هر بار خوابیدن در اتاق خودش به او جایزه دهید و کم کم فواصل جایزه دادن را زیاد کنید. توجه داشته باشید در مقابل اصرار کودک برای خوابیدن در اتاقتان باید مقاومت کنید.
ترس، مهم‌ترین علت خوابیدن کودک در کنار والدین
بسیاری از کودکان به دلیل ترس از تنهایی خوابیدن اصرار دارند تا در کنار والدینشان بخوابند. ترس‌های شبانه در بین کودکان بسیار رایج است و ممکن است شامل ترس از تاریکی، ترس از دزد، هیولا و... باشد. واثقی اولین اقدام برای کودکانی که از تنهایی خوابیدن هراس دارند را پیدا کردن ریشه ترس می‌داند و دراین‌باره می‌گوید: «تخیلات ذهنی کودک از شخصیت تخیلی فیلم، کارتون، آزار و اذیت جسمی و جنسی از جانب یکی از نزدیکان و اختلاف پدر و مادر از عمده‌ترین دلایل ترس کودک از تنهایی است. ریشه‌یابی و حل مسئله توسط یک روانشناس در سرعت از بین بردن این هراس بسیار کمک‌کننده است.»
این روانشناس کودک بعد از ریشه‌یابی ترس، به روش‌های کمک‌کننده در این امر می‌پردازد و می‌گوید: «دکوراسیون اتاق فرزندتان را تغییر دهید. به‌عنوان‌مثال با روتختی جدید، چراغ‌خواب جدید و... اتاق کودک را برایش جذاب کنید. محل خواب فرزندتان را با یک چراغ‌خواب روشن کنید. همچنین آرامش فرزند خود را زمانی که کنار شماست از بین ببرید. به‌عنوان‌مثال، جای خواب او را تنگ کنید و اگر اعتراض کرد بگویید که در اتاق خودش آرامش بیشتری خواهد داشت.»
مشکلات خوابیدن در کنار والدین برای کودکان
اغلب والدین در سن 3 یا 4 سالگی از خوابیدن فرزندشان در اتاق مشترک خودداری می‌کنند و از این سن سعی می‌کنند تا کودک را به‌تن‌هایی خوابیدن عادت دهند. برخی از والدین تا سن 5 سالگی به خواب مشترک ادامه می‌دهند و معتقدند که جدا کردن خواب کودک به‌یک‌باره ممکن است منجر به اضطراب جدایی در فرزندشان شود. عده دیگر از والدین تا سنین 10-11 سالگی همچنان به فرزندشان اجازه می‌دهند تا در کنارشان بخوابد و اظهار می‌کنند فرزندشان هنوز راضی به‌تن‌هایی خوابیدن نشده است، اما والدین باید بدانند که ادامه این روند تا سن 10-11 سالگی می‌تواند منجر به مشکلاتی ازجمله عدم استقلال و اعتمادبه‌نفس در کودک شود.
وقتی برای سال‌های طولانی کنار فرزندتان می‌خوابید، به او یاد می‌دهید که بیش‌ازحد به شما وابسته باشد. اگر کودک شما با بزرگ‌تر شدن هنوز احساس امنیت نکند و عادت به این داشته باشد که شما همیشه درکنارش باشید و دستش را بگیرید، شما یک کودک مضطرب را پرورش خواهید داد. از طرف دیگر، کودکی که 10-11 سال است که در کنار والدینش می‌خوابد، فردی وابسته خواهد بود که برای انجام هر کاری به والدینش تکیه خواهد کرد. چنین کودکی ممکن است نتواند به‌خوبی از پس مشکلات خود برآید و هیچ نوع روش خود آرام بخشی یا مراقبت از خود برای کنار آمدن با موقعیت‌های منفی بعدی در زندگی را ایجاد نکند. این مسئله به‌طور بالقوه می‌تواند مشکلی بزرگ برای کودکانی باشد که در مدرسه یا سایر موقعیت‌های اجتماعی مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند؛ این کودکان به دلیل مشکل اتکای به والدین و عدم اعتمادبه‌نفس نمی‌دانند چگونه مشکلاتشان را حل کنند. هرچه فرزند شما مستقل‌تر باشد، در طول رشد شادتر و سازگارتر خواهد بود. کودک شما باید به‌اندازه کافی احساس امنیت کند و این کار با تجربیات جدید ازجمله تنهایی خوابیدن تحقق پیدا خواهد کرد.
چطور کودکان بزرگ‌تر را به تنهایی خوابیدن عادت دهیم؟
واثقی در پاسخ به این سؤال می‌گوید: «با توجه به اینکه تا سن 10-11 سالگی کودک نتوانسته مستقل شود حتماً باید ریشه هراس از تنها خوابیدن شناسایی گردد. بعد از تشخیص و حل ریشه ترس، قاطع بودن والدین حائز اهمیت است. به فرزند خود نه‌تن‌ها در کلام بلکه در عمل نیز «نه» بگویید. حتی اگر فرزندتان چندین بار به اتاق شما آمد نباید اجازه دهید در کنار شما بخوابد و باید قاطعانه بگویید نه!. علاوه بر این، با استفاده از تشویق و تنبیه می‌توانید انجام این پروسه را سرعت دهید. مثلاً اگر کودک 10- 11 ساله شما حاضر به‌تن‌هایی خوابیدن شد برای او هدیه موردعلاقه‌اش را بخرید و اگر مقاومت نشان داد او را با محروم کردن از بازی با موبایل یا ایکس باکس تنبیه کنید.
زنگ خطری برای حریم خصوصی زناشویی
واثقی در پایان تأکید می‌کند: «خوابیدن کودک در اتاق والدین، صمیمت زن و شوهر را کم می‌کند. درواقع با حضور فرزند در اتاق‌خواب والدین، حریم خصوصی از بین می‌رود و دیگر آن اتاق‌خواب، جایی برای ارتباط صمیمانه با همسر نخواهد بود؛ درحالی‌که روابط جنسی و عشق‌بازی مؤثرترین روش برای حفظ ارتباط با همسر است و این امر منجر به تداوم ازدواج خواهد شد. خوابیدن فرزند کنار پدر و مادر به معنای زنگ خطر برای رابطه است که والدین باید آن را جدی بگیرند و با کمک مشاور و روش‌های تشویق و تنبیه با آن مقابله کنند.»
