حس بویایی و ارتباط آن با تغذیه

الهه عابدی،زیرنظر : دکتر نیاز محمدزاده ‌هنرور

اختلال در حس بویایی یکی از علائم مشترک در بروز بیماری‌‌های آلزایمر،پارکینسون، شیزوفرنی، فشارخون بالا، دیابت و نیز یکی از علائم پیری است.مشکلات حاد و مزمن کبدی نیز با‌‌هایپوسمیا (کاهش حس بویایی) همراه است. بعد از پیوند کلیه هم ممکن است اختلالات بویایی بروز پیدا کند. بیمارانی که ایدز دارند (به خصوص با مشکلات عصبی‌) اغلب اختلالات بویایی و چشایی نیز دارند. تغییرات حس بویایی همچنین می‌تواند در افراد‌‌ هایپوتیروئیدیسم نیز مشاهده شود. در بیماری‌‌های کوشینک و فوق کلیوی نیز احتمال مشکلات بویایی و چشایی وجود دارد.

 آیا کاهش حس بویایی در دریافت مواد غذایی نیز تاثیر گذار است؟

اختلال در حس بویایی در کیفیت زندگی تاثیرگذار است چرا که می‌‌تواند باعث کاهش اشتها، از دست دادن وزن، سوءتغذیه، کاهش ایمنی بدن و بنابراین بیماری‌‌های مختلفی شود.افرادی که دچار کاهش حس بویایی شده‌اند نمک و شکر دریافتی خود را به قصد بالا بردن پذیرش غذا افزایش می‌‌دهند که این ریسک دیابت و فشارخون بالا را افزایش می‌دهد و نکته دیگر این که 90 درصد حس چشایی با حس بویایی ارتباط دارد به این معنی که با افت حس بویایی، حس چشایی نیز کاهش می‌‌یابد که هر دو دریافت غذایی را پایین می‌‌آورد. در ایالات متحده آمریکا 1 درصد از افراد کاملا حس بویایی خود را از دست داده‌اند، 24 درصد افراد 97- 53 ساله و 19 درصد افراد 53- 20 ساله اختلال در حس بویایی دارند.

یکی از دلایل بالا بودن اختلال بویایی در پیری کاهش ویتامین B₁₂ است. کمبود ویتامین B₁₂ باعث دمیلینه شدن اعصاب در نهایت بی‌حسی می‌‌شود که کاهش حس بویایی یکی از عوارض آن است که در این موارد توصیه به استفاده از منابع ویتامین B₁₂ می‌‌شود.  از منابع غنی ویتامین B₁₂ : جگر، کلیه، شیر، تخم‌مرغ، ماهی، پنیر و ماهیچه را می‌توان نام برد. غذاهای گیاهی فاقد ویتامین B₁₂ هستند.

 از دست دادن حس بویایی با کمبود ویتامین A

در کمبود ویتامین A نیز سلول‌‌های اپیتلیال دستگاه تنفسی و دستگاه‌‌های فوقانی آن از بین می‌‌رود که این باعث از دست دادن حس بویایی می‌‌شود.مصرف مشروبات الکلی باعث کاهش جذب کبدی ویتامین A می‌‌شود که از این طریق می‌‌تواند بر بویایی و به طبع چشایی تاثیرگذار باشد و آن‌‌ها را کاهش دهد به همین دلیل در افراد سیروتیک چشایی و بویایی کاهش می‌‌یابد. در مشکلات کبدی دریافت ویتامین A می‌‌تواند کمک کننده باشد.بنابراین یکی از دلایل کاهش حس بویایی کمبود ویتامین A است که در این صورت باید از منابع غذایی آن بهره برد.

از منابع ویتامین A می‌‌توان به روغن کبد ماهی، هویج، آب پرتقال و طالبی، بروکلی  اسفناج و تخم مرغ اشاره کرد.از آن جایی‌که عنصر روی نیز برای متابولیسم ویتامین A لازم است بنابراین کمبود آن افت حس بویایی و چشایی را به دنبال دارد.از طرفی عصب مربوط به حس بویایی بسیار وابسته به عنصر روی است وکمبود آن ،این عصب را مختل می‌کند و باعث کاهش حس بویایی می‌شود.

مطالعات اخیر نشان داده است که در سیستم بویایی متالوپروتئین‌‌های عنصر روی نقش مهمی دارند. روی در گوشت قرمز، مرغ، ماهی، تخم‌مرغ و محصولات لبنی به وفور وجود دارد.در نهایت می‌‌توان گفت کمبود ویتامین A و B₁₂ و عنصر روی می‌تواند باعث کاهش حس بویایی شود که در این صورت توصیه به مصرف منابع غذایی غنی از آنها می‌شود تا حس بویایی افزایش یابد.

 شنبلیله، تقویت کننده حس بویایی و چشایی

شنبلیله، اگرچه بومی کشورهای مدیترانه و آسیاست اما در سراسر جهان کشت می شود. برگ‌‌ها و دانه این گیاه خواص دارویی زیادی دارد. عملکرد نادرست و انسداد غدد بزاق یا حفره‌‌های بینی اغلب به از دست دادن حس چشایی و بویایی منجر می شود، اما با مصرف منظم این گیاه، می توانید از این عارضه ناراحت کننده رهایی پیدا کنید.دمکرده تخم این گیاه کاهش دهنده خلط و دفع کننده سموم از بدن است.

 ازنکات دیگر در ارتباط با حس بویایی

خشک بودن دهان باعث کاهش حس بویایی و چشایی می‌شود.

گرسنگی باعث افزایش حس بویایی خواهد شد.

حس بویایی بعد از ورزش کردن افزایش می‌‌یابد.

و نکته‌ای بسیار مهم اینکه سیگار کشیدن بر اعصاب بویایی و چشایی تاثیر گذاشته و در طولانی مدت باعث می‌شود حس بویایی و چشایی به‌طور کامل از بین بروند.