مختصات انرژی ایران از دوربین بی‌پی

ایران بزرگ‌ترین مصرف‌کننده انرژی منطقه

کل میزان مصرف انرژی ایران در سال 2021 طبق این گزارش برابر 19/ 12 اگزاژول بوده است که رشدی 7/ 1درصدی نسبت به سال 2020 را که این رقم برابر با 02/ 12 اگزاژول بود ثبت کرده است. ضمن آنکه میزان مصرف انرژی ایران در فاصله 10 ساله 2011 تا 2021 نیز با نرخ رشد سالانه 9/ 2درصد افزایش یافته است. همچنین طبق آمار سال 2021، ایران 2 درصد از کل مصرف انرژی جهان را برعهده داشته است و دهمین مصرف‌کننده بزرگ جهان به شمار می‌آید. گفتنی است در میان کشورهای خاورمیانه عربستان با سهمی 8/ 1درصدی در رتبه دوم قرار دارد. جالب‌تر آنکه مصرف انرژی ایران در مقایسه با هر کشور اروپایی به استثنای آلمان که سهمی 1/ 2درصدی از مصرف انرژی جهان داشته، بیشتر است.

پنجمین کشور جهان از نظر انتشار کربن

گزارش بی‌پی در بخش دیگری به بررسی مسئله انتشار کربن و گازهای فلر پرداخته است که در این بخش نیز ایران حضور پررنگی دارد. در زمینه سوزاندن گازهای فلر، که در سال‌های اخیر توجه به آن افزایش یافته و مقامات بارها برای رفع این مشکل و هدررفت گازهای همراه قول اقدام داده‌اند، ایران کماکان رتبه دوم جهان را در اختیار دارد. روسیه در این لیست با سوزاندن 4/ 26میلیارد مترمکعب گاز همراه و سهمی 3/ 17درصدی از کل، در رتبه اول قرار دارد و ایران نیز با سوزاندن 5/ 18میلیارد مترمکعب گاز همراه، سهمی 1/ 12درصدی از کل گازهای فلر سوزانده‌شده در سال 2021 را به خود اختصاص داده است. گفتنی است عراق با سهمی 6/ 11درصدی پس از ایران در رده سوم سوزاندن گازهای همراه قرار دارد.

طبق گزارش بی‌پی، در زمینه انتشار کربن نیز ایران یکی از آلاینده‌ترین کشورهای جهان است و پس از چین، ایالات متحده آمریکا، هند و ژاپن، پنجمین کشور از نظر حجم انتشار کربن محسوب می‌شود و مسئولیت انتشار 3/ 2درصد از کربن جهان را برعهده دارد. ایران در سال 2021 میزان انتشاری معادل 7/ 892‌میلیون تن کربن دی اکسید داشته است که 5/ 4درصد بیشتر از میزان آن در سال 2020 است. گفتنی است که نرخ رشد متوسط سالانه انتشار کربن در یک دهه گذشته برای ایران 1/ 2درصد بوده است؛ البته در منطقه خاورمیانه تمامی کشورها در حال افزایش انتشار آلاینده‌ها بوده‌اند و تنها عربستان سعودی نرخ رشد سالانه پایین‌تری از ایران داشته است. در این لیست رتبه‌های ششم تا هشتم نیز در اختیار عربستان سعودی، آلمان و کره جنوبی قرار دارد.

رشد دو رقمی میزان تولید نفت خام

یکی از امیدوارکننده‌ترین بخش‌های گزارش بی‌پی برای ایران، آمار مربوط به میزان تولید نفت، میعانات گازی و ان‌جی‌ال‌ها (اتان، ال‌پی‌جی، نفتا) در کشور است که ایران را در رتبه هشتم بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت در سال 2021 قرار داده است. ایالات متحده آمریکا با تولید 5/ 16میلیون بشکه در روز، 5/ 18درصد از نفت جهان را تولید کرده و بزرگ‌ترین تولید‌کننده جهان است. دو رهبر اصلی اوپک‌پلاس، عربستان سعودی با 954/ 10میلیون بشکه در روز و روسیه نیز با 944/ 10میلیون بشکه در روز هر کدام در سال 2021 حدود 2/ 12درصد از نفت جهان را تولید کرده‌اند و در رده‌های دوم و سوم قرار دارند. کانادا، عراق، چین و امارات متحده عربی در رتبه‌های چهارم تا هشتم قرار دارند. بر این اساس ایران در سال 2021 به طور میانگین روزانه 3میلیون و 620 هزار بشکه نفت خام، میعانات گازی و ان‌جی‌ال‌ تولید کرده که 4/ 17درصد بیشتر از تولید 084/ 3میلیون بشکه در روز سال 2020 است. با این حساب، 4درصد از نفت، میعانات و ان‌جی‌ال‌های جهان در سال گذشته میلادی در ایران تولید شده؛ هر چند که به دلیل تحریم‌های نفتی علیه ایران، نرخ رشد تولید کشور در یک دهه گذشته سالانه منفی 2درصد بوده است. گفتنی است طبق آمار بی‌پی، تولید تنها نفت خام و میعانات گازی ایران در سال 2021 روزانه 170/ 3میلیون بشکه بوده است که افزایشی 1/ 16درصدی نسبت به سال گذشته را نشان می‌دهد و در این حوزه سهمی 1/ 4درصدی از کل تولید جهان را دارد.

در زمینه مصرف داخلی نفت خام نیز مطابق گزارش بی‌پی، مصرف داخلی نفت در ایران طی سال 2021 یک درصد نسبت به سال قبل افزایش یافته و به یک میلیون و 690هزار بشکه در روز رسیده است. با این حال نکته قابل‌توجه افت مصرف داخلی ایران در یک دهه گذشته با نرخ رشد میانگین سالانه منفی 1/ 0درصد است.  طبق این آمار ایران دومین مصرف‌کننده بزرگ نفت خاورمیانه پس از عربستان سعودی است و سالانه 8/ 1درصد از نفت جهان را مصرف می‌کند.

ایران؛ هشتمین پالایشگر بزرگ جهان

در بخش دیگری از گزارش بی‌پی به آمارهای مرتبط با صنعت پالایشگاهی پرداخته شده است که ایران در بخش توان عملیاتی جایگاه هشتم جهانی را به خود اختصاص داده است. مطابق داده‌ها ایالات متحده آمریکا، چین، روسیه، هند، عربستان سعودی، کره جنوبی و ژاپن هفت کشور برتر جهان در این زمینه محسوب می‌شوند. ایران نیز با داشتن سهمی 3درصدی از توان عملیاتی پالایشی جهان، در رتبه هشتم قرار دارد. مطابق این گزارش، توان عملیاتی روزانه صنعت پالایشی کشور 344/ 2میلیون بشکه است که 9/ 6درصد معادل 151هزار بشکه در روز نسبت به سال 2020 افزایش یافته است. گفتنی است که بر اساس داده‌ها، میانگین نرخ رشد سالانه در یک دهه گذشته در این بخش برای ایران 3/ 2درصد بوده است. در زمینه ظرفیت پالایشی نیز به همین ترتیب ایران در رتبه هشتم جهان قرار دارد و سهمی 5/ 2درصدی از کل ظرفیت جهانی را در اختیار دارد. این گزارش، ظرفیت پالایشی ایران در سال 2021 را 508/ 2میلیون بشکه در روز اعلام کرده که 33هزار بشکه بیش از آمار سال 2020 است.

چالش تولید و مصرف گاز طبیعی

گاز طبیعی دیگر زمینه بررسی‌شده در گزارش سالانه شرکت بی‌پی است که در آن ایران حضور پررنگی در رتبه‌های بالایی در زمینه تولید و مصرف را در اختیار دارد. طبق اعلام بی‌پی، ایران پس از ایالات متحده و روسیه سومین تولیدکننده بزرگ گاز جهان است. در این گزارش گفته شده که در سال 2021، حدود 4037میلیارد مترمکعب گاز طبیعی در سراسر جهان تولید شده که 8/ 4درصد بیش از سال 2020 است. در این میان، آمریکا با تولید 2/ 934میلیارد مترمکعب گاز طبیعی بیش از 23درصد گاز جهان را تولید می‌کند. روسیه نیز با تولید 7/ 701میلیارد مترمکعب و داشتن سهمی 4/ 17درصدی، دومین کشور جهان در این زمینه است که افزایش تولید خیره‌کننده 4/ 10درصدی در سال 2021 را برای خود به ثبت رسانده است. در این میان ایران با تولید 7/ 256میلیارد مترمکعب گاز طبیعی در سال 2021 که افزایشی 1/ 3درصدی نسبت به سال 2020 داشته، سومین تولیدکننده بزرگ جهان است.

در واقع، در سال 2021 میزان تولید ایران حدود 2/ 7میلیارد مترمکعب افزایش یافته است. کشورهای چهارم تا دهم لیست تولیدکنندگان نیز به ترتیب، چین با 209میلیارد مترمکعب، قطر با 177میلیارد مترمکعب، کانادا با 172میلیارد مترمکعب، استرالیا با 147میلیارد مترمکعب، عربستان سعودی با 117میلیارد مترمکعب، نروژ با 114میلیارد مترمکعب و الجزایر با 100میلیارد مترمکعب در سال هستند. به‌رغم تولید بسیار بالای گاز طبیعی در ایران، میزان مصرف گاز طبیعی در کشور به حدی بالاست که تولید ایران عملا تنها پاسخگوی مصرف داخلی کشور بوده است. ایران در سال گذشته میلادی پس از آمریکا، روسیه و چین، چهارمین مصرف‌کننده بزرگ گاز طبیعی جهان بوده است. مصرف داخلی کشور در سال 2021 با افزایشی 2/ 3درصدی نسبت به سال قبل، برابر با 1/ 241میلیارد مترمکعب بوده است که تنها 6/ 15میلیارد مترمکعب کمتر از کل میزان تولید ایران بوده است. در واقع ایران به‌تنهایی 6 درصد از گاز جهان را مصرف می‌کند که از میزان مصرف کل قاره آفریقا و کل قاره آمریکای جنوبی بیشتر است.

شاید برای درک دقیق‌تر این مسئله کافی است به این امر اشاره کرد که مصرف سالانه گاز ایران برابر با میزان مصرف مجموع کشورهای آلمان، فرانسه، ایتالیا و هلند (4 کشور از 5 کشور مصرف‌کننده بزرگ گاز در اروپا) در یک سال است. حال آنکه اقتصاد این کشورها اساسا از نظر حجم در سطح مقایسه با ایران قرار ندارند و جمعیت آنها نیز مجموعا 228میلیون نفر است.