راهکارهای پیشگیری از سرطان گردن رحم

دکتر فاطمه قائم‌مقامی : ژنیکولوژیست آنکولوژیست ؛ استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران

تحریریه زندگی آنلاین : سرطان گردن رحم دومین علت مرگ زنان را بعد از سرطان پستان در سنین 44-15 سالگی در جهان تشکیل می دهد و حتی در خیلی از کشورهای در حال توسعه شایع‌ترین علت مرگ ناشی از کانسر در زنان می باشد. سالیانه نیم میلیون مورد سرطان گردن در دنیا تشخیص داده می‌شود که قریب به 2.500.000 مرگ ناشی از آن حادث می‌شود.

 بیشتر بخوانید:

جلوگیری از سرطان سینه با این مواد غذایی

همه چیز درباره غربالگری سرطان سینه

سرطان گردن رحم چیست؟

این بیمـاری یک بیمـاری مقاربتی است که در اثـر ویروس پاپیلومـای انسـانی Human Papilloma Virus ایجاد می‌شود و شایع‌ترین بیماری مقاربتی است.

در حدود 50 تا 70% افراد در سال‌های اولیه فعالیت جنسی (افراد جوان) دچار عفونت HPV می‌شوند ولی این عفونت در اکثر موارد گذرا است و خودبه‌خود در خلال یکی دو سال با سیستم ایمنی شخص برطرف می‌شود، بدون آنکه تغییرات سیتولوژیک ایجاد شود.

در موارد اندکی تغییرات دیسپلاستیک در اثر تداوم عفونت HPV در سرویکس ایجاد می‌شود که اگر در این مرحله بیماری کشف و درمان نشود علائم و شکایات سرطان گردن بروز می نماید. ویروس HPV بیش از 200 تیپ دارد که قریب به 40 تیپ آن در ایجاد کانسر در دستگاه تناسلی زنان عمدتاً‌ در سرویکس نقش دارد. شایع‌ترین ویروسی که در ایجاد سرطان گردن نقش دارد. تیپ 16 و در درجه دوم تیپ 18 می باشد، بطوریکه قریب به 70 درصد موارد از کانسرسرویکس در اثر عفونت با این دو تیپ ویروس HPV ایجاد می‌شود و تیپ های دیگری که در ایجاد سرطان گردن نقش دارند عبارتند از تیپ 45-31-32-52، 58، 35، 59، 56 و تیپ های دیگر می باشند. سرطان گردن قابل پیشگیری ترین کانسر در زنان است بطوریکه پیشگیری اولیه با واکسیناسیون HPV و پیشگیری ثانویه با غربالگری به وسیله تست های سیتولوژیک و تشخیص مراحل پره انوازیو و درمان ضایعات قبل از رسیدن به مرحله کانسر اینوازیو امکان‌پذیر است. به این ترتیب چون سرطان گردن سیر طولانی و تدریجی دارد با غربالگری در مراحل مناسب می‌توان بیماری را در مراحل قبل از سرطان درمان نمود.

 بیشتربخوانید:

سرطان دهانه رحم؛ این 5 علامت را جدی بگیرید

شرایط واکسیناسیون برای پیشگیری از ابتلا

این بیماری یک بیماری مقاربتی است که در اثر انتقال انواعی از ویروس پاپیلومای انسانی ایجاد می‌شود و قابل پیشگیری ترین سرطان‌های زنان می باشد. بطوریکه پیشگیری اولیه آن از طریق واکسیناسیون دخترها از سن 26-9 سالگی می باشد. واکسیناسیون پسران از سن 26-9 سالگی هم باعث پیشگیری از زگیل تناسلی و سرطان‌های مرتبط با ویروس پاپیلومای انسانی و همچنین کاهش عفونت در سطح جامعه می شود.

واکسیناسیون قبل از سن 15 سالگی شامل 2 دوز می‌باشد که به فاصله 6 ماه تزریق می‌گردد. بعد از سن 15 سالگی شامل 3 دوز است که به فواصل صفر، 2 و 6 ماه بعد از اولین دوز می‌باشد. واکسن‌های موجود در ایران گارداسیل (4 گانه) و پاپیلوگارد (2 گانه) است که 90٪ از سرطان گردن رحم پیشگیری می‌نماید. واکسن گارداسیل 9 گانه فعلاً در ایران موجود نیست.

 بیشتربخوانید:

علائم خاموش سرطان دهانه رحم را جدی بگیرید

روش‌های غربالگری سرطان

غربالگری از سن 21 تا 65 سالگی انجام می‌شود که با غربالگری منظم موارد پیش سرطانی قابل کشف و با درمان مناسب از ایجاد سرطان گردن رحم پیشگیری می شود.

در دستورالعمل جدید غربالگری سرطان گردن رحم از سن 21 سال تا 65 سال با تست سلول برداری دهانه رحم (پاپ اسمیر) هر سه سال یکبار و در صورت استفاده از تست ویروس (HPV DNA) که با نمونه برداری غوطه ور در مایع (Liquid Base Cytology) امکان‌پذیر است و از سن 25 سالگی به بعد (25-65 سال) قابل ارزش است 5 سال یک‌بار می توان غربالگری را تنظیم نمود.

این تست اخیر دقیق‌تر و پرهزینه تر است ولی با طولانی نمودن فواصل غربالگری این تست مقرون به صرفه خواهد بود. در خانم هایی که به دلیل بیماری خوش خیم مثلاً‌ فیبروم رحمی،‌ رحم برداری انجام شده باشد، نیاز به غربالگری سرطان گردن رحم نیست. در خانم هایی که قبلاً واکسینه شده اند غربالگری مطابق معمول انجام می‌شود. در دستورالعمل جدید انجام تست پاپ اسمیر از سن 21 سال تا 29 سال هر سه سال یکبار و برای زنان در سنین 30 سال به بعد توصیه می‌شود که تست ترکیبی سیتولوژی و HPV هر 5 سال یکبار در صورت منفی بودن هر دو تست انجام شود. اهمیت تست ترکیبی آن است که حساسیت تست پاپ اسمیر کم درحالی‌که ویژگی آن بالا است و در مورد تست HPV بر عکس است بطوریکه حساسیت بیشتر و ویژگی کمتر دارد. بنابراین همراه کردن این دو تست باعث غربالگری دقیق‌تر می شود. به هرحال جایگزین دیگر انجام تست پاپ اسمیر (تست سیتولوژیک تنها) در این سنین به فواصل هر سه سال یکبار می باشد اما باید توجه داشت که تست HPV دقیق‌تر است. توصیه می‌شود که غربالگری تا سن 65 تا 70 سال درصورتی‌که سابقه ضایعات اینترا اپی  تلیالی در حد CIN2 به بالا در خلال 20 سال گذشته وجود نداشته است متوقف شود.

در افرادی که واکسینه می‌شوند غربالگری تغییر نمی یابد چون ممکن است تیپ های دیگر HPV به غیر از تیپ های 16 و 18 که بر علیه آن واکسن وجود دارد عامل ضایعات پره انوازیو و سرطان گردن باشد. در خانم‌هایی که قبلاً هیسترکتومی به دلیل ضایعات خوش‌خیم شده اند نیازی به غربالگری سرطان گردن نیست.

 بیشتربخوانید:

سرطان‌های زنانه‌ای که قابل پیشگیری هستند

دلایل بروز سرطان گردن رحم

ارتباط سرطان گردن با HPV نزدیک به 100% (9/99%) تشخیص داده می‌شود ولی به‌هرحال عوامل محیطی دیگر در ایجاد سرطان گردن می تواند نقش داشته باشد. بطوریکه سرطان گردن از نظر اپیدمیولوژیک، بیشتر در جوامعی با فقر اجتماعی و اقتصادی دیده می‌شود. در زنان مولتی پار به دلیل همراهی با سن پائین ازدواج و سن پائین در اولین بارداری شایع‌تر است. شیوع آن در زنان روسپی تأثیر مقاربت در سنین پائین و تعدد پارتنرهای جنسی را در بروز آن نشان می‌دهد. در حقیقت مولتی پارتنر بودن بیمار و همینطور مولتی پارتنر بودن همسر مهمترین فاکتور همراه است. اعتیاد به سیگار و یا در معرض دود سیگار واقع شدن (سیگاری بودن همسر) ریسک سرطان گردن را افزایش می‌دهد. کمبود ویتامین رُل مهمی در ایجاد سرطان گردن دارد بطوریکه کمبود اسید فولیک استعداد به عفونت HPV را بیشتر می نماید. استفاده از ویتامین A در پیشگیری از چندین کانسر از جمله سرطان گردن نقش دارد.

با وجود شیوع زیاد عفونت HPV در سنین جوانی احتمال کانسر انوازیوسرویکس در سنین زیر 21 سال نادر است و تنها 1/0درصد سرطان گردن در زنان جوان‌تر از 21 سال دیده می‌شود به این جهت توصیه به شروع غربالگری از سن 21 سال به بعد بدون توجه به زمان اولین مقاربت می باشد.

به‌هرحال درصورتی‌که سرطان گردن ایجاد شود باعث ایجاد علائم خونریزی بعد از تماس و خونریزی های غیر عادی و افزایش ترشحات واژینال در مراحل اولیه  می گردد که در این موارد ضایعه در روی سرویکس ممکن است وجود داشته باشد که نیاز به بیوپسی یا کولپوسکپی بیوپسی و در مراحلی مخروط برداری دهانه رحم داشته باشد.