میلیاردرها بخشنده می‌شوند؟

حدود دو هفته پیش بیل گیتس، هم‌‌بنیان‌گذار و از مدیران سابق مایکروسافت در حساب کاربری‌‌اش در توییتر اعلام کرد که تصمیم دارد تمام ثروتش را به خیریه اهدا کند. در این توییت آمده: «همزمان که به آینده نگاه می‌کنم، قصد دارم تقریبا تمام ثروتم را به خیریه ببخشم. به این‌ترتیب، جایگاهم در لیست ثروتمندترین افراد جهان، پایین و پایین‌‌تر خواهد رفت تا اینکه سرانجام از آن خارج خواهم شد.» منظور او از خیریه، بنیادی است که او همراه با همسر سابقش ملیندا در سال 2000 تاسیس کردند. او کمتر از دو هفته پس از این توییت، به وعده خود عمل کرد و سرمایه‌‌ای بالغ بر 6 میلیارد دلار را به این بنیاد خیریه اهدا کرد. در پی این اقدام، او در لیست ثروتمندترین افراد جهان، از جایگاه چهارم به پنجم رفت و جای خود را به «گوآتام آدانی» سرمایه‌‌دار هندی داد.

طبق گزارش بلومبرگ، حالا ثروت گیتس حدود 104 میلیارد دلار است. او که زمانی با عناوینی مثل «مدیرعامل»  یا «غول حوزه تکنولوژی»  شناخته می‌شد، حالا به واسطه اقدامات بشردوستانه‌‌اش «نیکوکار»  خطاب می‌شود. اوایل ماه جاری، بنیاد خیریه او اعلام کرد که تا سال 2026، تعهد دارد مبلغ کمک‌‌های مالی سالانه‌‌اش را تا 50 درصد، یعنی حدود 9 میلیارد دلار افزایش دهد. طبق گزارش وب‌سایت بنیاد، با احتساب تعهدات و کمک‌‌های مالی اخیر، میزان مبلغ اعطایی بنیاد به حدود 70 میلیارد دلار می‌‌رسد که این شامل 1/ 3 دلار کمک سالانه «وارن‌بافت» است. هفته گذشته، گیتس در رشته توییتی گفت: «خودم را موظف می‌دانم که دارایی‌‌هایم را به جامعه برگردانم، به روش‌هایی که بیشترین تاثیر را در کاهش رنج‌‌های بشر و بهبود زندگی‌‌ها داشته باشد.»

او گفته جنگ اوکراین، تغییرات آب و هوایی و حکم اخیر دیوان عالی آمریکا انگیزه‌های اصلی او برای این تصمیم بوده‌‌اند. او اما تاکید کرد که کماکان به آینده «خوش‌‌بین»  خواهد بود. او در ادامه گفته: «امیدوارم سایر کسانی که ثروت و تمکن مالی بیکران دارند در این لحظه گامی در این راستا بردارند.» با وجود کمک 6 میلیارد دلاری، گیتس هنوز هم جزو ثروتمندترین افراد جهان است و نامش در رده پنجم، پس از ایلان ماسک و جف بزوس به چشم می‌‌خورد. آیا امید او به واقعیت خواهد پیوست؟ آیا سایر ثروتمندان جهان دنباله‌‌رو او خواهند شد؟

قدرتمندترین پزشک جهان

بیل گیتس را گاهی قدرتمندترین پزشک جهان می‌‌نامند. این لقب غیررسمی از آنجا نشات گرفته که این غول حوزه نرم‌‌افزار، بخش اعظمی از تلاش‌‌های بشردوستانه‌‌اش را به حوزه سلامت اختصاص داده. او یکی از کسانی است که بیشترین کمک مالی را به سازمان بهداشت جهانی کرده. او همچنین از طریق بنیاد خیریه گیتس، چند پروژه سلامت و مبارزه با فقر را در کشورهای در حال توسعه کلید زده، از جمله تحقیقات و برنامه واکسیناسیون مالاریا. او همچنین گفته که ریشه‌‌کن کردن برخی بیماری‌های خاص یک اولویت است که یکی از آنها فلج اطفال است. گیتس در آوریل 2013 در ابوظبی اعلام کرد که بنیادش، 8/ 1 میلیارد دلار به کمپین مقابله با فلج اطفال (IMEP) کمک مالی خواهد کرد. اما درست زمانی که همه تصور می‌کردند این بیماری ویروسی که زمانی، عامل اصلی فلج در کودکان بود، در آستانه نابودی است، رویترز در 21 جولای اعلام کرد یک مورد ابتلا به فلج اطفال در حومه نیویورک گزارش شده که نخستین مورد از سال 2013 است.

این خبر، گیتس را به‌شدت متاثر کرد. او در توییتی در 22 جولای هشدار داد: «از مالاوی تا ایالات متحده، موارد جدید ابتلا به فلج اطفال یادآور این است که تا زمانی که این بیماری را برای همیشه ریشه‌‌کن نکنیم، کماکان تهدیدی برای همه ما باقی خواهد ماند.» فرد مبتلا واکسینه نبوده و از آنجاکه اخیرا به سفر خارج نرفته، می‌توان نتیجه گرفت که در داخل ایالات متحده به ویروس آلوده شده. مقامات حوزه درمان به پزشکان توصیه کرده‌‌اند که گوش به زنگ موارد جدید ابتلا باشند. گیتس همچنین در یادداشتی در اوایل جولای اعلام کرده بود یک واکسن بهبودیافته فلج اطفال در دوران کرونا مجوز فوری گرفته و در حال حاضر 20 کشور در حال استفاده از آن هستند و در ادامه گفت: «با کمک مالی کافی و تداوم، شانس ریشه‌‌کن شدن این بیماری تا سه چهار سال دیگر وجود دارد. به این‌ترتیب، فلج اطفال دومین بیماری پس از آبله مرغان خواهد بود که کاملا ریشه‌‌کن می‌شود.»

میلیاردرهای بخشنده

نشریه فورچون در مقاله‌‌ای تحت عنوان «میلیاردرها ثروت خود را می‌‌بخشند»  اقدام اخیر گیتس و پیامدهایش را زیر ذره‌‌بین برده. نویسنده مقاله ابتدا به این نکته اشاره کرده که کاهش ثروت گیتس، کاملا کنترل‌‌شده است. در ادامه مقاله آمده: «کمک مالی گیتس به بنیاد آنقدری بود که او را یک رده پایین ببرد. این بنیاد اخیرا 1/ 3 میلیارد دلار از وارن بافت، مدیر برکشایر دریافت کرد. بافت تا به حال 7/ 35 میلیارد دلار به این بنیاد کمک کرده و تعهد داده که تا پایان عمرش، 99 درصد از ثروت خود را خواهد بخشید.» کمک مالی اخیر بافت نیز کافی بود تا او را از جایگاه پنجم ثروتمندترین‌‌ها به جایگاه ششم بفرستد. او از 21 جولای، در جایگاه هفتم قرار گرفته.

خیزش آدانی

اقدامات خیرخواهانه گیتس، فضا را در لیست ثروتمندها برای ثروتمندترین فرد آسیا «گوآتام آدانی»  باز کرده. او حالا با ثروت نزدیک به 116 میلیارد دلار، در جایگاه چهارم ثروتمندترین‌‌ها قرار گرفته. او 60 ساله و بنیان‌گذار «آدانی گروپ»  است؛ شرکتی خوشه‌‌ای که در طیف متنوعی از حوزه‌ها فعالیت دارد، از تولید برق و گاز طبیعی گرفته تا توزیع انرژی، عملیات‌‌های هواپیمایی و فرآوری مواد غذایی و زیرساخت‌‌ها. در سال جاری، ارزش سهام شرکت‌‌های زیرمجموعه این گروه در بازار بورس هند به میزان چشمگیری افزایش یافته. طی دو سال اخیر، برخی از سهام‌‌های این مجموعه بیش از 600 درصد افزایش داشته‌‌اند. کارشناسان پیش‌‌بینی می‌کنند که با توجه به برنامه نخست وزیر هند مبنی بر احیای اقتصاد و تحقق چشم‌‌انداز «کربن‌‌خنثی»  تا سال 2070، سرمایه‌‌گذاری‌‌های اخیر گروه آدانی در حوزه تکنولوژی‌‌های سبز و زیرساخت‌‌های مخابراتی به‌طور قطع به نتیجه خواهند رسید. این ممکن است در آینده باعث صعود آدانی در لیست ثروتمندها شود.

نیکوکاری از هند

مجله فوربس در گزارشی در ماه ژوئن امسال نوشت که به مناسبت تولد 60 سالگی آدانی، او و خانواده‌‌اش قصد دارند 600 میلیارد روپیه، معادل 7/ 7میلیارد دلار را به طیف وسیعی از اقدامات اجتماعی اختصاص دهند. این کمک‌‌های مالی که مدیریت‌شان بر عهده بنیاد آدانی است، صرف پروژه‌های بشردوستانه‌‌ای در حوزه درمان، آموزش و توسعه مهارت‌‌ها خواهند شد. تمرکز اصلی، نقاط روستایی هند است. او در بیانیه‌‌ای که همزمان با این خبر منتشر شد گفت: «تجربه ما در زمینه برنامه‌‌ریزی و اجرای پروژه‌های بزرگ و آموخته‌هایمان در بنیاد، کمک خواهند کرد به شکلی منحصر به فرد این برنامه‌ها را سرعت ببخشیم.»  در گذشته، ثروتمندان هند همواره مورد انتقاد بودند که چرا کمک بیشتری به اقدامات بشردوستانه نمی‌کنند. در گزارشی در سال 2021 آمده که میلیاردرهای هندی با ثروت 500 میلیارد روپیه، تنها 5 درصد دارایی خود را اهدا کرده‌‌اند.

تعهد سخاوتمندانه آدانی او را در میان معدود میلیاردرهای هندی قرار می‌دهد که بخش چشمگیری از ثروت خود را به امور خیریه اختصاص داده‌‌اند. «عظیم پرمجی»، کارآفرین و سرمایه‌‌دار هندی که خود نیز بخشی از ثروت خانوادگی‌‌اش را به فعالیت‌‌های اجتماعی اختصاص داده در این باره می‌گوید: «تعهد آدانی و خانواده‌‌اش نسبت به فعالیت‌‌های بشردوستانه، الگویی برای همه ماست که سعی کنیم در اوج موفقیت کسب‌‌وکارمان، اصل امانتداری ثروت ماهاتما گاندی را رعایت کنیم و (برای بخشش ثروت) منتظر روزهای سالخوردگی نباشیم.» طبق گزارش فوربس، بنیاد آدانی حالا بیش از 7/ 3 میلیون نفر در 2409 روستا در هندوستان را تحت پوشش خود دارد.

آیا ثروتمندترین مرد جهان، بخشنده‌‌ترین نیز هست؟

طبق رده‌‌بندی‌‌های معتبر، ایلان ماسک با ثروت 4/ 253 میلیارد دلار، در حال حاضر ثروتمندترین فرد جهان است. او همواره مورد انتقاد بوده که در مقایسه با این عدد بزرگ، فعالیت بشردوستانه چشمگیری نمی‌کند. او اما در پاسخ به این انتقادات گفته که همه سرمایه‌‌گذاری‌‌های او، از تسلا تا اسپیس‌‌اکس، بشردوستانه هستند چون فلسفه وجودی آنها، «انجام کار خوب برای آینده بشریت است». او گفته «هدف تسلا، گسترش حمل و نقل و انرژی پایدار و هدف اسپیس‌‌اکس، فراهم آوردن اینترنت برای محروم‌‌ترین افراد در جهان است.» شرکت اسپیس‌‌اکس اخیرا به نقاط جنگ‌‌زده اوکراین کمک کرده تا ارتباط خود را با سایر نقاط  حفظ کنند. اما سوالی که اینجا مطرح می‌شود این است که «آیا این فعالیت بشردوستانه محسوب می‌شود؟»  

«جیمز چن»،  نویسنده نشریه فورچون معتقد است ماسک تعبیر خاص خودش را از بخشیدن دارد: «ماسک اخیرا گفته که دوستان میلیاردرش، از فعالیت‌‌های بشردوستانه صرفا برای خوشامد اذهان عمومی استفاده می‌کنند.» او در اواخر ماه نوامبر گذشته، 7/ 5 میلیارد را به خیریه واگذار کرد اما از جزئیات آن چیزی نگفت. معلوم نیست این پول به کجا رفته. اما اگر قانونی بوده باشد، او را پس از بیل و ملیندا گیتس، در رده دوم «بزرگ‌ترین اهداکنندگان جهان»  قرار می‌دهد.میلیاردرها همواره به دلیل کمک‌‌های مالی کم یا کمک مالی به پروژه‌های «اشتباه»  مورد انتقاد بوده‌‌اند. برخی از اقدامات بشردوستانه، در طول زمان غیرموثرند. ماسک به نکته جالبی اشاره می‌کند: اینکه «پول، لزوما راه‌حل نیست.» به باور او، مهم این است که پول، چگونه و کجا مصرف شود. چن در پایان می‌گوید: «کسانی که او را نقد می‌کنند، غافلند که نوآوری، محور فعالیت‌‌های بشردوستانه است. ما برای رفع مشکلات بزرگ جهان، نیازمند تکنولوژی‌‌ها و ایده‌هایی هستیم که راه‌حل‌‌های جدید پدید می‌‌آورند. کسب‌‌وکار ماسک شاید شبیه فعالیت‌‌های بشردوستانه نباشد اما نوآوری‌‌های بی‌‌سابقه او، شاید مسیر را برای این فعالیت‌‌ها هموار کنند چرا که به باور من، مشکل جهان، دیدِ ضعیف است و کمک مالی به تنهایی کمکی نمی‌کند. حل این مشکل، نیازمند تخصص، کار تیمی، ریسک و آزمون و خطاهای بسیار است.»