دکتر محمد علی نیلفروش زاده؛ متخصص پوست و مو و زیبایی
یکی از بخش‌های مهمی که به عنوان یکی از نشانگرهای سلامت بدن عمل می‌کند ناخن‌ها هستند.
در بسیاری موارد، بروز تغییر در شکل، رنگ، قوام و سایر خصوصیات ناخن، می‌تواند نشانه بروز بیماری جدی در سایر ارگان‌های حیاتی بدن باشد، البته این مسئله کلی نیست و در بعضی موارد در اثر عوارضی که بر روی خود ناخن ایجاد می‌شود، تغیراتی بروز می‌کند.
عمل اصلی ناخن در انسان مراقبت از انگشتان و کمک به فعالیت‌های حرفه‌ای است. سلامت ناخن از دیدگاه زیبایی بسیار با اهمیت است. از طرفی وضعیت ناخن می‌تواند نشانه‌ای از موقعیت اجتماعی فرد باشد.
ناخن‌ها بطور عمده از کراتین ساخته می‌شوند که در واقع پروتئین مو و پوست نیز هستند.
اگر چه ناخن دارای شکل ویژه‌ای از کراتین می‌باشد، که به نام «کراتین سخت» معروف است و مشابه ترکیبات شیمیایی شاخ حیوانات می‌باشد. بعلاوه ناخن دارای مقادیر کمتری کلسیم، آهن و روی نیز هست.
خاصیت انعطاف پذیری نسبی ناخن به دلیل فسفولیپیدها می‌باشد که در غشاء سلول‌های بدن ماده اصلی تشکیل دهنده آن است.
آب قادر است از ناخن عبور کند، به همین دلیل است که تکرار تماس با آب و شوینده‌ها می‌تواند ناخن را خشک و شکننده کند.
قدرت و استحکام ناخن نه تنها به ترکیبات آن بلکه به شکل آن نیز بستگی دارد. ساختمان ناخن مشتمل است بر صفحه ناخن (nail plate) که ساختمانی سفت دارد و در تمام عمر رشد می‌کند، پاتریکس یا لایه زایای ناخن که عامل تولید مثل سلولی در رشد ناخن است، لانولا یا ماهک که در ناحیه شست دست و پا مشخص‌تر است، بستر ناخن و کوتیکول نیز بستری عروقی است که صفحه ناخن بر روی آن قرار می‌گیرد.
متوسط رشد ناخن 3 میلی متر در ماه است ولی بین 4/4-91 میلی متر در ماه متغیر است.
فصول مختلف و بیماری‌های خفیف اثر ناچیزی بر رشد ناخن دارد. قد یا وزن فرد روی رشد ناخن تأثیری ندارد.
مردان رشد ناخن بیشتری تا 19 سالگی دارند، این تفاوت از این سن کاهش یافته ولی تا 69 سالگی رشد ناخن در مردان اندکی بیشتر است، از این سن به بعد، رشد ناخن در هر دو جنس یکسان می‌شود.
حاملگی باعث افزایش سرعت رشد و سوء تغذیه باعث کاهش آن می‌شود.
بعضی از بیماری‌های شدید نیز باعث اختلال در رشد یا ایجاد ناخن شود از جمله در اوریون و تیفوئید ممکن است فرورفتگی با برجستگی عرضی بر روی ناخن دیده شود.
مراقبت‌های کلی از ناخن
ناخن نباید به عنوان یک ابزار عمل کند (از جمله باز کردن درب قوطی و...) ناخن‌های بلند بیشتر در معرض آسیب هستند، بنابراین بلند کردن زیاد ناخن‌ها ایده خوبی نیست.
از تیز کردن ناخن‌ها باید اجتناب کرد.
تماس مکرر با آب می‌تواند باعث خشکی و آسیب ناخن می‌شود، ناخن‌ها شکننده شده و انتهای آنها ترک می‌خورد. در هنگام شستشو خصوصاً با مواد شیمیایی بهتر است از دستکش استفاده شود.
کوتاه کردن ناخن‌ها باید به گونه‌ای باشد که گوشه‌های ناخن را حفظ کرده و خط رویش ناخن را به شکل مستقیم درآورد.
کوتاه کردن غلط ناخن‌ها یکی از علل فرو رفتن گوشت به داخل ناخن (in growing nail) است، که باعث نفوذ دردناک بافت اطراف ناخن به کناره‌های ناخن می‌گردد.
یکی از شایع‌ترین مشکلات ناخن، بدشکلی آن است که می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات داخلی باشد و یا ناشی از بدفرمی خود ناخن باشد، در بسیاری موارد افراد سعی می‌کنند به شکلی ناخن را با ناخن‌های مصنوعی بپوشانند، در حالیکه این مواد می‌تواند باعث بد شکلی دائمی ناخن شود.
در بعضی موارد بدشکلی ناخن ناشی از عفونت قارچی ناخن است. با وجودی که امروزه ترکیبات ضد قارچی متعددی وارد بازار شده است ولی بعضی از عفونت‌های ناخن به درمان‌های معمول مقاوم هستند.
مواد پاک کننده قوی یا قلیاها می‌تواند ناخن را دچار نرمی و تخریب تدریجی کند. حلال‌های آلی و روغن موتور نیز می‌تواند باعث نرم شدگی صفحه ناخن شود.
روغن‌های معدنی باعث اونیکولیز (جدا شدن ناخن از بستر) و ضخامت زیر ناخن شود.
عفونت کنار ناخن (پارونیشیا) به وسیبه عوامل می‌روبی متعددی ایجاد می‌شود. افراد شاغل در آشپزخانه، باغبان‌ها، کشاورزان و نوازندگان پیانو مستعد ابتلا به این بیماری هستند. فرم حاد آن اغلب در قصابها دیده می‌شود.
ناخن‌ها بهتر است با صابون و برس تمیز شوند. مانیکور شدید و عقب زدن کوتیکول ناخن و نظافت کنار ناخن با وسایل آلوده ممکن است باعث عفونت حاد یا مزمن بافت کنار ناخن می‌شود.
گوشه کردن کنار ناخن که در واقع شکسته شدن بخش سطحی پوست است به دلیل خشکی و خیس شدن زیاد دست حین کار و شستشو و یا به علت ناخن خوردن ایجاد می‌شود.
بهتر است از دستکش‌های کار استفاده شود و توسط کرم‌های مرطوب کننده می‌توان از ایجاد آن پیشگیری کرد.
