گاز زمستانی از نگاه غول روسی

گازپروم: قیمت گاز در زمستان 60 درصد افزایش می‌یابد

به ‌گزارش خبرگزاری رویترز، شرکت گاز دولتی گازپروم روسیه اعلام کرد با ادامه سقوط صادرات و تولید این شرکت در میان تحریم‌های غربی، قیمت گاز طبیعی در اروپا می‌تواند 60درصد افزایش یابد و در زمستان امسال به بیش از 4هزار دلار در هر هزار مترمکعب برسد. شرکت گازپروم همچنین در کانال تلگرامی خود گفت: «قیمت گاز طبیعی در معاملات اسپات اروپا به 2500دلار به ازای هر 1000مترمکعب رسیده است. براساس برآوردهای محافظه‌کارانه، در صورت تداوم چنین شرایطی، قیمت‌ها در زمستان امسال از 4000دلار در هر 1000مترمکعب فراتر خواهد رفت.»

جریان گاز صادراتی روسیه، بزرگ‌ترین تامین‌کننده گاز اروپا، در سال جاری پس از بسته شدن یکی از مسیرها با اعزام نیروهای مسکو به اوکراین در ماه فوریه و پس از اینکه تحریم‌ها باعث اختلافات فزاینده در مورد تعمیر و تحویل تجهیزات خط لوله نورد استریم 1 شد، تا سطوح بسیار کمی کاهش یافته است. در نتیجه چنین وضعیتی، قیمت گاز طبیعی در سراسر اروپا به‌شدت افزایش یافته است. همچنین اوکراین نیز یکی از مسیرهای صادراتی گازپروم به اروپا را مسدود کرده و از طرف دیگر، گازپروم در بحبوحه اختلاف بر سر تجهیزات نورد استریم 1، ظرفیت عرضه این خط لوله کلیدی را به 20درصد کاهش داده است.

در بهار سال جاری قیمت گاز در معاملات آتی بازار هلند به بالاترین سطح تاریخی خود، یعنی نزدیک به 335یورو در هر مگاوات‌ساعت رسید. هر چند که پس از آن قیمت‌ها تا حدی کاهش یافتند، اما هنوز بسیار بالاتر از سطوح قیمتی مدت مشابه در سال گذشته هستند. همچنین شرکت گازپروم اعلام کرد صادرات گاز طبیعی روسیه در فاصله ژانویه تا اواسط ماه اوت، با کاهش شدید ارسال گاز به خارج از کشورهای مستقل مشترک‌المنافع (کشورهایی که در گذشته بخشی از اتحاد جماهیر شوروی بوده‌اند) با 2/ 36درصد کاهش مواجه شده و به 5/ 78میلیارد مترمکعب رسیده است. در واقع، می‌توان گفت با توجه به افزایش چشمگیر عرضه روسیه به چین، کاهش عرضه گازپروم به اروپا فراتر از 36درصد بوده است. بر اساس بیانیه گازپروم، تولید گاز طبیعی نیز در فاصله اول ژانویه تا 15اوت در مقایسه با مدت مشابه سال 2021 با 2/ 13درصد کاهش به 8/ 274میلیارد مترمکعب رسیده است.

رشد مجدد بهای گاز طبیعی و گرمای سوزان اروپا

با این حال، بهای گاز طبیعی در اروپا در روز چهارشنبه برای بار دیگر افزایش یافت و افت قیمت خود در روزهای گذشته را جبران کرد. به گزارش خبرگزاری بلومبرگ، نگرانی‌های بازار انرژی درباره تشدید احتمالی بحران انرژی در حال عمیق‌تر شدن است، زیرا آب‌و‌هوای گرم و خشک مصرف گاز برای خنک کردن محیط‌ها را افزایش می‌دهد. همچنین سطح آب رودخانه راین نیز در حال کاهش یافتن است و این نیز خبر بسیار بدی برای مصرف‌کنندگان انرژی در اروپاست. همزمان با افزایش گرما و نیاز به استفاده از کولر، مصرف برق به‌شدت افزایش می‌یابد؛ اما همین گرما باعث کاهش سطح رودخانه راین شده که مسیر کلیدی برای انتقال همه‌چیز، از زغال سنگ تا گازوئیل، به اروپاست و کشتی‌ها برای عبور از این رودخانه با مشکلات فراوانی مواجه هستند و احتمالا حرکت آنها مختل شود. این امر شرکت‌های برق در اروپا را مجبور می‌کند از گاز بیشتری به عنوان جایگزین برای پاسخگویی به تقاضای فزاینده برق استفاده کنند. این می‌تواند برنامه دولت‌ها برای کاهش تقاضای گاز پیش از شروع زمستان را به آشفتگی بکشاند.

البته نگرانی‌های اروپا تا حدی با کمک سایت‌های ذخیره‌سازی گاز در سراسر منطقه برطرف می‌شود، زیرا طبق ادعای اروپایی‌ها این ذخایر مطابق با نرخ میانگین 5ساله خود در حال پر شدن هستند. منابع اروپایی می‌گویند 75درصد ذخایر پر شده‌اند و آلمان دو هفته زودتر از برنامه خود به هدف پر کردن ذخایرش دست یافته است و در حال حاضر 77درصد ذخایر خود را تکمیل کرده است. آلمان به دنبال این است که تا ابتدای ماه نوامبر 95درصد ذخایر گازی خود را پر کند. با‌این‌حال، تنظیم‌کننده انرژی آلمان هشدار داده است که اگر روسیه به طور کامل عرضه گاز خود به اروپا را قطع کند، ذخایر تنها دو ماه دوام خواهند داشت. واردات بالای گاز طبیعی مایع (LNG) به اروپا کمک می‌کند تا انبارهای ذخایر خود را تا حد قابل‌قبولی پر کند، اما حتی این جریان تامین گاز اروپا نیز اکنون در حال گران‌تر شدن است؛ زیرا واردکنندگان آسیایی برای برآورده کردن تقاضای خود و ذخیره‌سازی برای زمستان پیش ‌رو، با شدت بیشتری ال‌ان‌جی خریداری می‌کنند.

وب‌سایت پولیتیکو نیز در گزارشی گفته است با توجه به گرمای سوزان اروپا و بالا ماندن تقاضای برق، انتظار می‌رود قیمت‌های بالای گاز همچنان دوام بیاورند و کاهش برق تولیدشده از منابع بادی، آبی و هسته‌ای شرکت‌ها را وادار کرده گاز بیشتری برای تولید برق بسوزانند. از سوی دیگر، ذخیره‌سازی زیرزمینی گاز توسط شرکت‌های برق نیز که معمولا در تابستان انجام می‌شود که قیمت‌ها ارزان‌تر هستند، در حال حاضر برای شرکت‌های تولید برق بسیار گران تمام می‌شود و صرفه تجاری ندارد. بهای معاملات آتی گاز طبیعی در هاب هلند در روز گذشته با افزایشی 4درصدی مواجه شد و به 234یورو در هر مگاوات‌ساعت رسید. این در حالی است که قیمت گاز طبیعی در زمان مشابه سال گذشته تنها 80/ 28 به ازای هر مگاوات ساعت بود. در بریتانیا نیز بهای گاز طبیعی در معاملات 3/ 4درصد افزایش یافت.  

نیم‌نگاه اروپا به عرضه جایگزین نروژ

با این حال، اروپا نیز در طرف مقابل به دنبال دور شدن از گاز روسی و تامین گاز از منابع دیگر است. روسیه در‌حال‌حاضر در حال از دست دادن جایگاه خود در میان تامین‌کنندگان گاز طبیعی اروپاست و در بازار آلمان، جایگاه شماره‌یک خود به عنوان تامین‌کننده گاز طبیعی را به نروژ واگذار کرده است. روزنامه زیت آلمان در گزارشی گفته است که از نظر تاریخی، نروژ حدود یک‌پنجم از واردات گاز طبیعی آلمان را تامین می‌کرد، اما این رقم در سال جاری به 30درصد نزدیک شده است. البته رشد اسلو در بازار گاز آلمان، بیش از آنکه به افزایش عرضه خودش مربوط باشد، به کاهش عرضه روسیه مرتبط است. نخست‌وزیر نروژ نیز به‌صراحت گفته است که بدون پروژه‌های گاز جدید، این کشور نمی‌تواند افزایش عرضه خاصی به مقصد اروپا داشته باشد. در ماه گذشته، نروژ 2/ 10میلیارد مترمکعب گاز به سراسر جهان صادر کرده که تنها حدود 6درصد بیشتر از ژوئیه سال گذشته است که بی‌تردید نمی‌تواند حلال مشکلات اروپا باشد. جالب‌تر اینکه به‌رغم این افزایش ناچیز صادرات، درآمد صادراتی گاز نروژ در ماه ژوئیه به 13میلیارد یورو رسید که به لطف روسیه، 4 برابر بیشتر از مدت مشابه در سال 2021 است.

با این حال، غیرقابل‌اعتماد تلقی کردن روسیه توسط مشتریان گازی اروپایی باعث شده اتحادیه اروپا چشم امید بیشتری به افزایش عرضه گاز نروژ داشته باشد. سوناس گهر اشتور، نخست‌وزیر نروژ، در دیدار با اولاف شولتز، صدراعظم آلمان، گفت صنعت انرژی این کشور به جای تزریق گاز به میادین نفتی برای ازدیاد برداشت، اولویت را به ارسال گاز به اروپا برای کاهش آسیب‌های قطعی عرضه روسیه داده است. او همچنین گفت بزرگ‌ترین ذی‌نفع این سیاست نروژ، برلین خواهد بود. با این حال، نروژ در کوتاه‌مدت توانایی جایگزینی گاز روسیه را ندارد و تنها در میان‌مدت و با انجام سرمایه‌گذاری‌های گسترده و ساخت خطوط لوله گازی بیشتر است که می‌تواند به شکل پایداری جای خالی روسیه را پر کند. از این رو، انتظار می‌رود با افزایش تخاصم و تحریم‌ها و ادامه جنگ در اوکراین، اروپا زمستان سرد، سخت، پر‌هزینه و بحرانی‌ای در پیش داشته باشد.