شیرین فرساد : دانشجوی دکتری میکروبیولوژی و محقق دانشگاه آزاد قم
تحریریه زندگی آنلاین : ریفلاکس معده، وضعیتی است که محتویات معده به سمت مری برگشت می‌کند، با تماس اسید معده به دیواره مری، سوزش و درد در ابتدای معده نیز رخ می‌دهد.تقریبا یک پنجم همه نوزادان به نوعی ریفلاکس مبتلا هستند، گرچه نوزادان می‌توانند به طور همزمان به ریفلاکس آشکار و پنهان مبتلا باشند. در ریفلاکس آشکار عموما مری تحریک می‌شود، اما در ریفلاکس پنهان، گلو، بینی و تارهای صوتی تحریک می‌گردد.
بیشتربخوانید:
علائم ریفلاکس معده کودکان
1- تنفس سخت کودک
2- تهوع و استفراغ
3- مشکل در بلع و احساس درد موقع غذا خوردن
4- تغییر رنگ دندان‌ها
5- احساس درد در قفسه سینه یا بالای شکم
عدم درمان ریفلاکس معده گاهی موجب عوارض جدی می‌شود
1- التهاب مری (ازوفاژیت): این التهاب ممکن است منجر به زخم در پوشش داخلی مری گردد.
2- تنگی مری: باعث مشکلاتی در بلع کودک می‌شود.
3- مشکلات تنفسی: در بیماری ریفلاکس، ممکن است اسید معده در ریه‌ها استنشاق شده و سبب تحریک ریه و باعث آسم، احتقان سینه، سرفه خشک، گرفتگی صدا و خس‌خس سینه شود.
بیشتربخوانید:
علل بروز ریفلاکس معده
ریفلاکس معده عموما به علت ضعف اسفنگتر پایین مری کودک است. به علت ضعیف بودن اسفنگتر، محتوای معده با کوچک‌ترین عامل محرک وارد مری شده و ایجاد ناراحتی می‌کند. ریفلاکس معده در برخی اوقات به علت وجود آلرژی به برخی غذاها مانند شیر گاو اتفاق می‌افتد.
علل ضعف اسفنگتر مری در کودکان
1- وارد شدن فشار زیاد به معده به علت چاقی کودک
2- مصرف داروهایی مانند آنتی‌هیستامین‌ها، داروی آسم و مسکن‌ها.
درمان‌های ریفلاکس
1- بهبودی علائم در منزل
الف: کودکان و نوزادان
با تغییر در آداب غذا خوردن کودک و با کاهش وزن، این بیماری بهبود می‌یابد.
عدم استفاده از لباس‌های خیلی تنگ، که بر شکم فشار زیادی وارد نکند.
در هنگام خواب، سر کودک را بالاتر از بدن او قرار دهید. حداقل فاصله بین غذا دادن و خواب کودک را 20 تا 30 دقیقه قرار دهید.
عمود نگهداشتن پشت کودک پس از شیردهی، دادن وعده غذایی کوچک‌تر و افزایش وعده‌های غذایی، گرفتن باد گلوی بیشتر از کودک و دور کردن از دود دخانیات.
ب: مادران دارای کودک شیرخوار باید در خوردن غذای سنگین احتیاط کنند
بیشتر بخوانید:
1- غذاهای حاوی پروتئین آلرژن مانند گندم، ذرت و تخم‌مرغ
2- مصرف گل‌کلم و بروکلی
3- سیب‌زمینی، گوجه‌فرنگی و فلفل قرمز
4- سیر و پیاز
5- قهوه و شکلات
چه زمانی به پزشک متخصص اطفال مراجعه کنند؟
اکثر نوزادان با وجود ریفلاکس پنهان رشد می‌کنند، اما اگر فرزند دارای هر یک از علائم زیر بود، بایستی سریعا به پزشک مراجعه کرد:
الف: مشکلات تنفسی (خس‌خس سینه، کبودی لب و تنگی‌نفس)
ب: سرفه مکرر
ج: گوش درد مداوم
د: مشکل در شیر خوردن
ز: مشکل در وزن‌گیری یا کاهش وزن بی‌علت
2- درمان دارویی ریفلاکس در کودکان
چنانچه ریفلاکس، با درمان‌های رایج در منزل بهبودی نیافت، بایستی زیر نظر پزشک درمان دارویی و یا جراحی شوند.
آنتی‌اسیدها
اولین پیشنهاد درمانی هستند. داروی آنتی‌اسید، ترکیبی بازی است که باعث خنثی کردن اسید معده می‌شود و ریفلاکس را کاهش می‌دهد، اما مصرف این دارو هم دارای عوارضی مانند یبوست و اسهال می‌باشد.
H2 بلاکر
داروهای مسدود کننده گیرنده H2 که در مدت کوتاه، باعث توقف تولید اسید معده شده و علائم را کاهش می‌دهند.
داروهای مهار کننده پمپ پروتون
این داروها باعث کاهش اسید معده و تقویت پوشش مری می‌شوند، البته مهار کننده‌های پمپ پروتونی باعث رشد بیش از حد باکتری‌های روده کوچک شده و علائمی مانند درد شکم و نفخ، حالت تهوع، اسهال، از دست دادن اشتها و کاهش وزن و سوء‌تغذیه را به همراه دارند.
بیشتر بخوانید:
3- ریفلاکس و جراحی مری
دوختن اسفنگتر انتهای مری که از بازگشت اسید معده به مری جلوگیری کند.
4- درمان پروبیوتیکی
تحقیقات نشان می‌دهند که باکتری‌های پروبیوتیک می‌توانند به کاهش علائم ریفلاکس معده و برخی عوارض جانبی داروها کمک کنند. پروبیوتیک‌ها، باکتری‌ها یا مخمرهای زنده‌ای هستند که برای سلامتی مفید می‌باشند.
عملکرد پروبیوتیک‌ها در بهبودی رفلاکس
* بهبود حالت تهوع
* کاهش درد شکم
* کاهش آروغ
* بهبود تنگی نفس
فرمول دریافت پروبیوتیک در این کودکان متفاوت است
1- پروبیوتیک و داروی آنتی‌اسید
2- پروبیوتیک و داروی مهارکننده پمپ پروتون
3- پروبیوتیک به تنهایی
در هر سه گروه بهبودی علائم مشاهده شد، اما گروه کلی پروبیوتیک‌ها بیشترین بهبودی را داشتند، البته در برخی افراد ممکن است مصرف پروبیوتیک‌ها، علائمی در فرد ایجاد کند که به ویژگی‌ها و آلرژی‌های فرد بستگی دارد و شامل نفخ، واکنش آلرژیک و احتمال ابتلا به عفونت قارچی یا باکتریایی می‌باشد. مصرف هر گونه دارو یا مکمل‌های پروبیوتیکی با صلاحدید پزشک معالج صورت می‌گیرد.
پروبیوتیک‌ها باعث هوموستازی بخش تحتانی دستگاه گوارش شده و باعث تحریک رشد میکروب‌های روده در حالت دیسبیوزیز می‌شوند.
تــغییرات اعـــمال شده توسط پروبیوتیک‌ها در ریفلاکس
1- پروبیوتیک‌های خاصی باعث افزایش سرعت تخلیه معده از طریق گیرنده‌های مخاطی معده می‌شوند.
2- گونه‌های خاصی از لاکتوباسیل‌ها و بیفیدوباکترها باعث تغییراتی در پاسخ‌های سیستم ایمنی و فعالیت‌های آنتاگونیستی در مقابله با عوامل بیماریزا شده و اسیدهای چرب کوتاه زنجیره‌ای مانند اسید لاکتیک ترشح می‌کنند.
3- پروبیوتیک‌ها باعث تعدیل حرکت و پاسخ‌های سیستم ایمنی ایجاد شده در اثر باکتری‌های بیماریزا می‌شوند.
پروبیوتیک‌ها با تولید مواد ضد میکروبی به تقویت سد بیولوژیک مخاطی در برابر باکتری هلیکوباکتر کمک می‌کنند و برای چسبندگی به پوشش معده، با هلیکوباکتر رقابت می‌کنند. همچنین باعث تثبیت سد مخاطی روده نیز می‌شوند. تولید مقدار زیاد اسید لاکتیک توسط پروبیوتیک‌ها عامل بازدارنده رشد هلیکوباکتر خواهد بود. پروبیوتیک‌ها با تعامل با سلول‌های اپی‌تلیال و کنترل ترشح پروتئین‌های التهابی، باعث کاهش سطح التهابی و همچنین باعث بهبودی در نارسایی، سوزش سر دل، سوءهاضمه، تهوع و نفخ می‌شوند. بهترین پروبیوتیک در کودکی که دارای ریفلاکس است، لاکتوباسیل روتری بوده که عامل تسکین التهاب و کاهش نفخ کودک است و در نتیجه کودک راحت‌تر می‌خوابد. این باکتری به آرام کردن گریه‌های کودک کمک می‌کند و یا استفاده از پری‌بیوتیک بتاگلوکان و گالاکتواولیگوساکارید که برای سیستم ایمنی مفید بوده، به کنترل التهاب و تقویت سدهای بیولوژیک روده کمک می‌کند.
