اختلافات و مناقشات چین و تایوان باعث شده است که چشم‌انداز صنعت تراشه همچنان تیره و تار بماند. موضع‌گیری آمریکا در این میان و تلاش آن برای جلوگیری از انحصارطلبی چین، حالا به اعمال محدودیت‌های جدی برای صادرات تراشه به این کشور منجر شده است؛ اتفاقی که حالا به افت قیمت سهام شرکت‌های تراشه‌سازی آمریکایی مانند انویدیا و ای‌ام‌دی منجر شده است. با این اوصاف انتظار می‌رود چنین روندی در نهایت به تداوم کمبود تراشه و احتمالا مشکلات دیگر در بازار آن منتهی شود. حالا کارشناسان و فعالان بازار تراشه هشدار می‌دهند که این اتفاقات می‌توانند باعث بالا رفتن قیمت محصولات دیجیتال و دیگر محصولات وابسته به تراشه‌های الکترونیکی شوند.
از طرفی رکود اقتصادی و کاهش قدرت خرید مردم هم، کاهش تقاضای تولیدکنندگان محصولات الکترونیکی و دیجیتال برای تراشه را در پی داشته است. تمام این‌ها، کاهش چشمگیر قیمت سهام تولیدکنندگان تراشه و قطعات نیمه‌رسانا را رقم زده است. پس تعجبی ندارد که ارزش سهام شرکت‌های تولیدکننده نیمه‌رساناها در شاخص فیلادلفیا در طول یک ماه گذشته تا 11 درصد کاهش داشته و در شاخص نزدک 100 هم با افت 7 درصدی مواجه شده باشد. قیمت سهام شرکت بزرگ طراحی‌کننده تراشه انویدیا هم در ماه‌های اخیر به پایین‌ترین حد خود رسیده است.
«نامه‌های اطلاع‌رسانی» برای اعمال مقررات جدید
گویا دولت بایدن قصد دارد در ماه آینده محدودیت صادرات نیمه‌رساناهای مورد استفاده برای هوش مصنوعی و ابزارهای مورد نیاز برای تولید تراشه به چین را تشدید کند. در اوایل سال جاری میلادی وزارت بازرگانی آمریکا در قالب یک نامه، محدودیت‌های تازه‌ای را به سه تراشه‌ساز آمریکایی «کی‌ال‌ای»، «لام ریسرچ» و «اپلاید متریالز» ابلاغ کرد. این سه شرکت دریافت این نامه را به‌طور رسمی تایید کرده‌اند که در آن صادرات تجهیزات لازم برای تولید تراشه به کارخانه‌های چینی که نیمه‌رساناهای پیشرفته را با فناوری 14 نانومتری تولید می‌کنند، ممنوع شده است؛ مگر آنکه برای صادرات و فروش این تجهیزات، مجوز وزارت بازرگانی دریافت کرده باشند. بر اساس گزارش رویترز، محدودیت‌هایی هم که در ماه گذشته برای شرکت‌های انویدیا و ای‌ام‌دی اعمال شد، در راستای مقررات همین نامه وزارت بازرگانی بوده است.
وزارت بازرگانی ایالات‌متحده در این نامه از این دو شرکت خواسته است تا صادرات برخی تراشه‌های هوش مصنوعی خود را به چین متوقف کنند. بعضی از منابع آگاه معتقدند که این مقررات، احتمالا شامل اقدامات شدیدتری علیه چین خواهد بود که می‌توانند تغییر کنند؛ در نتیجه باید برای تشدید این مقررات زمان بیشتری در نظر گرفته شود. نامه‌های موسوم به «نامه‌های اطلاع‌رسانی»، این امکان را به وزارت بازرگانی می‌دهند تا فرآیند طولانی وضع مقررات را دور زده و با سرعت بیشتری محدودیت‌ها را به اطلاع شرکت‌های مورد نظر رسانده تا آنها را اعمال کنند. روند تبدیل این نامه‌ها به قانون رسمی، دربرگیری آنها را گسترش داده و همچنین می‌تواند شرکت‌های آمریکایی دیگری را که محصولات مشابهی تولید می‌کنند هم مشمول محدودیت‌های صادراتی کند. احتمالا هدف این مقررات آن دسته از شرکت‌های چینی هستند که تلاش می‌کنند برتری انویدیا و ای‌ام‌دی در بخش تراشه‌های هوش مصنوعی را به چالش بکشند.
ظاهرا قرار است این محدودیت‌ها به بازارهای رایانش پیشرفته مشابه دیگری هم سرایت کنند. درست به همین دلیل هم شرکت اینتل و استارت‌آپ‌هایی مانند «سربراس سیستمز»، احتمالا به زودی نامه‌های اطلاع‌رسانی را دریافت خواهند کرد. شرکت اینتل اعلام کرده است که وضعیت را به دقت زیرنظر دارد، اما سربراس حاضر نشده در این باره اظهارنظر کند. هر چند مقامات وزارت بازرگانی حاضر نشده‌اند که درباره اقدامات آتی در این زمینه اظهارنظر کنند، اما یکی از آنها اعلام کرد که به‌طور کلی و با تغییر قوانین، به دنبال تدوین محدودیت‌هایی هستند که در نامه‌های اطلاع‌رسانی اعلام شده است. این اقدام برنامه‌ریزی شده در راستای تلاش دولت جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا، برای مقابله با انحصارطلبی چین از طریق محدود کردن دسترسی به فناوری‌هایی صورت می‌گیرد که آمریکا هنوز برتری خود را در بازار آنها حفظ کرده است.
اتاق بازرگانی آمریکا هم هفته گذشته به اعضای خود درباره محدودیت‌های مربوط به تراشه‌های هوش مصنوعی و ابزارهای تولید تراشه هشدار داد. این نهاد اعلام کرد که قرار است شرکت‌های بزرگ فناوری چین به فهرست سیاه تجاری آمریکا اضافه شوند. دو منبع آگاه به رویترز اعلام کردند که مقامات آمریکایی با متحدان‌شان لابی کرده‌اند تا آنها هم سیاست‌های مشابهی را در پیش بگیرند تا به این ترتیب شرکت‌های خارجی هم محصولاتی را که آمریکا صادرات‌شان را به چین ممنوع کرده است، در اختیار این کشور نگذارند. «کلته ویلمز»، یکی از مقامات تجاری دولت ترامپ به رویترز گفت: «هماهنگی با متحدان، کلید به حداکثر رساندن اثربخشی این محدودیت‌ها و به حداقل رساندن پیامدهای ناخواسته آنهاست.»
یک رکود تضعیف‌کننده
حالا سرمایه‌گذاران نگران کاهش سفارش‌های شرکت‌های تراشه‌ساز هستند؛ موضوعی که در حال حاضر سازندگان تراشه‌های ذخیره‌سازی و سایر قطعات مورد استفاده در کامپیوترهای شخصی را به دردسر انداخته و ممکن است به بقیه صنایع وابسته به قطعات نیمه‌رسانا هم آسیب برساند. قیمت سهام شرکت‌های تراشه‌ساز حاضر در شاخص نزدک 100، در هفته جاری رشد 4 درصدی را تجربه کرد، اما به‌نظر می‌رسد که این رشد دوام چندانی نخواهد داشت. چندی پیش هم بانک مرکزی ایالات‌متحده آمریکا شرکت‌های فناوری را تحت فشار گذاشت تا با افزایش قیمت محصولات‌شان، با تورم موجود مقابله کنند. «جیسون بنوویتز»، مدیر ارشد سبد سهام در گروه سرمایه‌گذاری روزولت، در این باره گفت: «روند تغییر قیمت سهام سازندگان نیمه‌رسانا نزولی شده و تقاضا برای سهام این شرکت‌ها هم در حال کاهش است. این موضوع نگرانی جدی را در میان این شرکت‌ها ایجاد کرده است. اگر این رکود طولانی شود، احتمالا عملکرد صنعت فناوری ضعیف‌تر خواهد شد.»
وضعیت خرید و فروش سهام شرکت‌های تکنولوژی از اواسط ماه اوت روندی خلاف دو ماه گذشته را در پیش گرفته است. در آن زمان و به دنبال خوش‌بینی نسبت به مهار تورم، سهام شرکت‌های فناوری حاضر در شاخص 500S&P با اقبال خوبی مواجه بودند. معامله‌گران خوش‌بین معتقد بودند که این سناریو به بانک مرکزی انعطاف‌پذیری لازم را برای کند کردن سرعت افزایش نرخ بهره می‌داد. این خوش‌بینی در بیست‌وششم اوت سرکوب شد؛ زمانی که جروم پاول، رئیس بانک مرکزی، اعلام کرد که این ایده نمی‌تواند راهگشا باشد.
حتی شرکت‌های بزرگی مانند سامسونگ الکترونیکس هم از آینده این صنعت ابراز ناامیدی کرده‌اند. این شرکت با اطلاعیه‌هایی که در این هفته منتشر کرد، به نگرانی‌های صنعت تکنولوژی افزود. یکی از مدیران ارشد سامسونگ اخیرا اعلام کرد که چشم‌انداز نیمه دوم امسال تیره و تار است و این شرکت انتظاری برای بهبود شرایط در سال 2023 ندارد. علاوه بر رکود بازار تراشه، اختلافات میان چین و آمریکا هم سامسونگ را با چالش‌های بسیار زیادی مواجه کرده است. اگرچه کره‌جنوبی از نظر تاریخی همواره مواضع همسو با واشنگتن داشته است، اما این غول فناوری برای فروش تراشه‌ها، تلفن‌های هوشمند و محصولات دیگرش متکی به بازار بزرگ چین است؛ چرا که سامسونگ در این کشور چندین کارخانه و البته مشتریان زیادی دارد. دولت آمریکا در حال بررسی اقداماتی برای محدود کردن سرمایه‌گذاری در شرکت‌های فناوری چین است و همزمان میلیاردها دلار کمک مالی برای تقویت تولید نیمه‌رسانا در خاک آمریکا را هم فراهم کرده است. واشنگتن از هر تراشه‌سازی که بخشی از کمک فدرال را دریافت می‌کند، می‌خواهد به مدت 10 سال از تولید تراشه‌های پیشرفته در چین خودداری کند. حالا دولت کره‌جنوبی درصدد است در این باره با مقامات آمریکایی مذاکره کند.
آینده مبهم
تولید قطعات نیمه‌رسانا به چندین ماه زمان نیاز دارد و به‌طور کلی سازندگان این قطعات، فرآیند پیچیده‌ای را برای تولید طی می‌کنند. حالا خریداران تراشه به‌شدت نگران کمبود دوباره تراشه در زنجیره تامین هستند؛ کمبودی که پس از همه‌گیری کووید-19 و افزایش نیاز بازار برای محصولات دیجیتال، به افزایش تقاضا برای این قطعات منجر شد. شرکت انویدیا که پردازنده‌های گرافیکی مورد استفاده در کامپیوترهای شخصی و مراکز داده را تولید می‌کند، امسال در جریان ریزش قیمت سهام شرکت‌های تراشه‌ساز، بیش از نیمی از ارزش بازار خود را از دست داده است. البته ممنوعیت صادرات محصولات این شرکت به چین هم در این مورد بی‌تاثیر نبوده است. با این حال، شرکت تحقیقاتی واندا اعلام کرده است که سهام این شرکت همچنان برای سرمایه‌گذاران خرد محبوب است؛ آنها در طول دو هفته گذشته بیش از 600 میلیون دلار خرید خالص داشته‌اند.
تحلیلگران تخمین‌های خودشان را که نشان می‌داد سود شرکت‌های تولیدکننده قطعات نیمه‌رسانا بیشتر از سایر شرکت‌های تولیدکننده قطعات دیجیتال است، کاهش داده‌اند. براساس داده‌های جمع‌آوری شده توسط بلومبرگ، پیش‌بینی می‌شود درآمد شرکت‌های مرتبط با صنعت تراشه حاضر در شاخص500S&P در سال 2023، تغییری نخواهد کرد و از رشد 12 درصدی که در سه ماه قبل پیش‌بینی شده بود، فاصله می‌گیرد. در مقابل پیش‌بینی می‌شود که سود بخش بزرگ‌تر فناوری اطلاعات به 6 درصد برسد که این رقم از سود 11 درصدی این بخش در بازه زمانی مشابه، کمتر خواهد بود. جوزف مور، تحلیلگر موسسه مالی معتبر جهانی مورگان استنلی گفته است که چالش‌های بسیار زیادی برای تراشه‌سازان وجود دارد. او در یادداشتی با اشاره به صنعت نیمه‌رساناها نوشت: «ما انتظار داریم که در طول 12تا 18 ماه آینده، شرکت‌های مختلف فناوری میزانی از اصلاح و احتمالا کاهش موجودی آن دسته از تولیدات‌شان را اعلام کنند که به صنعت نیمه‌رسانا وابسته هستند.»
با این همه بعضی سرمایه‌گذاران استدلال می‌کنند که بسیاری از اخبار منفی مرتبط با قیمت سهام شرکت‌های تراشه‌ساز عمدا منتشر می‌شوند تا برای سهامداران فرصتی را ایجاد کنند تا سهام این شرکت‌ها را با ارزش پایین‌تری بخرند. با این حال، حتی در آخرین باری هم که بانک‌مرکزی آمریکا در سال 2018 کمپین افزایش نرخ بهره مشابهی را آغاز کرد و باعث ریزش ارزش سهام شرکت‌های فناوری شد، شاخص فیلادلفیا - که مربوط به شرکت‌های تراشه‌ساز است- به عدد 11 نرسید. کریستوفر دانیلی از شرکت سیتی گروپ - شرکتی که حدود یک دهه پیش با رکود نیمه‌رساناها مواجه شد- درباره مشکلات اخیر بازار تراشه گفت: «ما در مورد صنعت نیمه‌رساناها محتاط هستیم و معتقدیم که وضعیت فعلی، مشابه رکود سال 2011 تا 2012 است.»
