معبد هوروس (Temple of Horus) در شهر باستانی ادفو (Edfu) در ساحل غربی رودخانه نیل قرار گرفته و در فاصله مساوی بین دو بندر بسیار مهم اقصر (Luxor) و اسوان (Aswan) است. این معبد به عنوان یکی از بهترین و محافظت‌شده‌ترین جاهای دیدنی و تاریخی در مصر به شمار می‌رود و گردشگران بسیار زیادی را به خود جلب می‌کند.
ماندگاری این معبد نسبت به دیگر آثار تاریخی مصر نیز به دو دلیل است؛ اول اینکه این معبد نسبت به دیگر بناهای قدیمی فراعنه موجود در مصر دیرتر ساخته شده و دوم اینکه این معبد برای قرن‌ها در زیر شن‌های بیابان دفن شده تا اینکه در میانه قرن نوزدهم میلادی از زیر خاک بیرون آورده شده است. همین نیز باعث شده تا معبد در برابر آسیب‌های مختلف محفوظ بماند و امروزه به یکی از زیباترین و جالب‌ترین معابد باستانی مصر تبدیل شود.
تاریخچه معبد هوروس
قبل از اینکه معبد هوروس ساخته شود، در این مکان معبدی وجود داشته و به هوروس خدای آسمان با سر شاهین اختصاص داشته است. از آنجا که هوروس به عنوان محافظ فراعنه شناخته می‌شد، در مصر باستان معابد بسیار زیادی برای او ساخته می‌شد. معبد فعلی هوروس نیز به عنوان معبدی بطلمیوسی شناخته می‌شود که ساخت آن توسط بطلمیوس سوم اورژتس در سال 237 پیش از میلاد شروع شده و در زمان حکومت پدر کلئوپاترا یعنی بطلمیوس دوازدهم اولیت در سال 57 پیش از میلاد به پایان رسیده است.
سلسله بطلمیوس در سال 305 پیش از میلاد توسط یکی از هموطن‌های اسکندر مقدونی تاسیس شد و آخرین و طولانی‌ترین سلسله حاکم در تاریخ باستان مصر به شمار می‌رود. معبد هوروس بزرگترین معبد در تمام مصر به شمار می‌رفت که به هوروس اختصاص یافته بود و در آنجا نیز جشنواره‌ها و مراسم‌های بسیار زیادی برای این خدای مصر برگزار می‌شد. اندازه بسیار بزرگ و برجسته این معبد نیز رونق دوران بطلمیوسی را به رخ می‌کشد و کتیبه‌های متعدد درون این معبد نیز کمک بسیار زیادی به شناخت مصر به عنوان یکی ایالت‌های دوره هلنیستی کرده است.
این معبد تا سال 391 پس از میلاد نیز به عنوان مکان بسیار مهمی برای ستایش خدایان شناخته می‌شد تا اینکه امپراتور روم تئودوسیوس اول بر طبق فرمان خودش بت‌پرستی در کل امپراتوری روم را ممنوع اعلام کرد. نوکیشان مسیحی سعی کردند بسیاری از آثار برجسته معبد را از بین ببرند و این در حالی است که آثار سوختگی نشان می‌دهند آن‌ها سعی در آتش زدن معبد نیز داشتند.
خوشبختانه تلاش آن‌ها برای نابود کردن معبد هوروس ناموفق بوده و این معبد برای سالیان سال به زیر شن و ماسه بیابان و همچنین لجن رودخانه نیل فرو رفت، به صورتی که تنها بخش‌هایی از دروازه آن قابل مشاهده باقی ماند. در سال 1798 میلادی کاوشگران فرانسوی این بخش‌های بیرون آمده از زیر خاک را به عنوان معبد هوروس تشخیص دادند اما این مصرشناس برجسته فرانسوی اگوست ماریت بود که در سال 1860 میلادی کار بسیار دشوار حفاری این معبد و بازگرداندن آن به شکوه سابقش را آغاز کرد. این مصرشناس علاوه بر این معبد، مسئولیت بازیابی و مرمت بسیاری از آثار باستانی برجسته و مشهور مصر را نیز برعهده داشته است.
معماری معبد هوروس
معبد هوروس از بلوک‌های سنگ آهک ساخته شده و با وجود اینکه مربوط به سلسله بطلمیوسی‌ها است اما طراحی آن شبیه به ساختمان‌های دوره فراعنه قبلی است. در نتیجه، این معبد بینش ارزشمندی از جزییات معماری معابد نابود شده در اقصر و کارناک (Karnak) را برای کارشناسان و مصرشناسان فراهم آورده است.
بازدیدکنندگان برای ورود به داخل معبد هوروس از دروازه باشکوه و عظیمی عبور می‌کنند که بیش از 118 فوت ارتفاع دارد و در دو سمت آن نیز مجسمه‌های گرانیتی از هوروس به شکل شاهین دیده می‌شود. در خود دروازه این معبد نیز می‌توان نقش برجسته‌هایی از بطلمیوس دوازدهم اولت در حال ضربه زدن به دشمنان را مشاهده کرد.
پس از ورود به داخل معبد، به حیاط بزرگی وارد می‌شوید که در آن، 32 ستون در سه طرف فضایی باز قرار گرفته‌اند. قبلا از این فضا برای برگزاری مراسم‌های مذهبی استفاده می‌شد. در دیوارهای حیاط نیز نقش‌های برجسته‌های متعددی را می‌توان مشاهده کرد که یکی از جالب‌ترین آن‌ها نیز نشست سالانه هوروس و همسرش به نام هاتور را نشان می‌دهد.
در سمت دیگر این حیاط نیز دروازه‌ای وجود دارد که به درون سالن‌های بیرونی و درونی ختم می‌شود. برخلاف بسیاری از معابد قدیمی مصر، سقف این سالن‌ها دست نخورده باقی مانده‌اند و دوازده ستون این سقف‌ها را نگه داشته‌اند. همین نیز فضایی تماشایی و خارق‌العاده را ایجاد کرده که تجربه آن می‌توان بسیار جذاب و ماندگار باشد..
سالن بیرونی شامل دو دالان در سمت چپ و راست است که یکی از آن‌ها به عنوان کتابخانه نسخه‌های خطی مذهبی و دیگری به عنوان تالار تشریفات استفاده می‌شدند. یکی از این دالان‌های منتهی به سالن داخلی نیز به عنوان آزمایشگاهی برای تهیه عود و عطرهای مراسمات مورد استفاده قرار می‌گرفته است.
پس از این سالن‌های پر از ستون نیز سرسرای اول و دوم قرار دارند که در آنجا، کشیش‌های معبد، پیشکش‌های هوروس را قرار می‌دهند. مقدس‌ترین مکان معبد نیز از طریق همین سرسراها قابل دسترسی است و در آنجا همچنان عبادتگاه گرانیتی و صیقلی و همچنین مجسمه طلایی هوروس دیده می‌شود. کرجی چوبی که برای حمل مجسمه در جشنواره‌های مختلف استفاده می‌شده، کپی مجسمه اصلی است و امروزه در موزه لوور پاریس به نمایش گذاشته می‌شود. یکی دیگر از بخش‌های جالب‌توجه معبد هوروس، Nilometer نام دارد که از آن برای اندازه‌گیری سطح آب رودخانه و پیش‌بینی موفقیت برداشت محصولات آتی استفاده می‌شد.
