آغاز همه‌پرسی در شرق اوکراین

مسکو از این رای به‌عنوان توجیهی برای ضمیمه کردن این شبه‌‌جزیره در دریای سیاه استفاده کرد؛ اقدامی که توسط اکثر کشورهای جهان هنوز به رسمیت شناخته نشده است. روز سه‌‌شنبه، مقامات مناطق جدایی‌‌طلب لوهانسک و دونتسک که مرکز صنعتی شرق اوکراین موسوم به دونباس را تشکیل می‌‌دهند، به‌طور ناگهانی همه‌‌پرسی برای پیوستن به روسیه را اعلام کردند. مقامات مورد حمایت مسکو در مناطق خرسون و زاپوریژیا در جنوب نیز رای دادند. جمهوری خلق دونتسک (DPR) و جمهوری خلق لوهانسک (LPR) که ولادیمیر پوتین، رئیس‌‌جمهوری روسیه درست قبل از حمله به روسیه در 24فوریه آنها را به‌عنوان کشورهای مستقل به رسمیت شناخت، گفته‌‌اند که خواستار برگزاری همه‌‌پرسی برای پیوستن به روسیه از 23 تا 27سپتامبر هستند.

مناطق خرسون و زاپوریژیا که هنوز از سوی روسیه به‌عنوان کشورهای مستقل به رسمیت شناخته نشده‌‌اند نیز گفته‌اند که آرای خود را به صندوق‌ها خواهند ریخت. این در حالی است که روسیه هیچ یک از چهار منطقه را به‌طور کامل کنترل نمی‌‌کند و تنها حدود 60 درصد از منطقه دونتسک در دست روسیه است. روسیه بیش از 90هزارکیلومتر مربع از قلمرو یا حدود 15درصد از کل مساحت اوکراین را در اختیار دارد؛ تقریبا به اندازه مجارستان یا پرتغال. روسیه کریمه را در سال2014 ضمیمه کرد. با کریمه و قلمرو چهار منطقه دیگر، روسیه مساحتی به اندازه ایالت پنسیلوانیا در ایالات متحده به‌دست خواهد آورد. همان‌طور که مسکو همه‌‌پرسی را پیش می‌‌برد و شامل چهار منطقه در روسیه می‌‌شود، پس از آن اوکراین اگر با این مناطق ضمیمه شده بجنگد، از دیدگاه مسکو، کی‌‌یف و غربی‌‌ها در حال جنگ با خود روسیه هستند.

این امر خطر یک رویارویی نظامی مستقیم بین روسیه و ائتلاف نظامی ناتو را افزایش می‌‌دهد؛ سناریویی که جو بایدن، رئیس‌‌جمهور آمریکا گفته است می‌‌تواند منجر به جنگ جهانی سوم شود؛ زیرا اعضای ناتو در حال تهیه سلاح و اطلاعات به اوکراین هستند. به این ترتیب، اقدام عجولانه روسیه برای الحاق رسمی یک بخش بزرگ دیگر از خاک اوکراین، تنها چند روز پس از مهم‌ترین عقب‌‌نشینی روسیه در میدان جنگ در شمال شرق اوکراین، به تشدید تنش‌‌ها کمک خواهد کرد. همچنین دکترین هسته‌‌ای روسیه استفاده از چنین سلاح‌‌هایی را در صورتی که با سلاح‌‌های هسته‌‌ای یا سایر سلاح‌‌های کشتار جمعی مورد حمله قرار گیرد، یا اگر دولت روسیه با تهدید وجودی سلاح‌‌های متعارف مواجه شود، اجازه می‌‌دهد. اگر اوکراین موافقت نکند که جنگ برای قلمرو از دست رفته خود را متوقف کند، روسیه باید نیروهای نظامی قابل توجهی را برای دفاع از مناطق تازه الحاق شده - که هنوز کاملا تحت کنترل روسیه نیستند -گردآوری کند.

ناظران مدعی‌‌اند که روند رای‌‌گیری پنج روزه در غیاب ناظران مستقل انجام خواهد شد و فضای کافی برای تقلب در نتیجه، فراهم خواهد شد. هنگامی که همه‌‌پرسی در اوایل این هفته اعلام شد، غرب بلافاصله مشروعیت آنها را زیر سوال برد. جو بایدن، رئیس‌‌جمهوری آمریکا و اولاف شولتز، صدراعظم آلمان از این رفراندوم‌‌ به‌عنوان «رفراندوم‌‌ ساختگی» یاد کردند و امانوئل مکرون، رئیس‌‌جمهوری فرانسه گفت که این کارشان بدون عواقب قانونی باقی نخواهد ماند. ولادیمیر زلنسکی، رئیس‌‌جمهوری اوکراین نیز آنها را «سر و صداهایی» برای منحرف کردن افکار عمومی خواند. نیویورک‌‌تایمز هم در خصوص حال و هوای روز جمعه در مناطق جدایی‌‌طلب نوشت: برگه های رای در حال توزیع یک سوال داشت: «آیا می‌‌خواهید از اوکراین جدا شوید و یک کشور مستقل ایجاد کنید که وارد فدراسیون روسیه شود؟»

کریل استرموسوف، یکی از رهبران دولت اشغالگر روسیه در منطقه جنوبی خرسون، در بیانیه‌‌ای گفت: «ما قادر خواهیم بود انتخاب تاریخی خود را انجام دهیم.» او گفت که عبارت روی برگه‌های رای - به دو زبان اوکراینی و روسی - «مطابق با قوانین بین المللی» بوده، اما حتی قبل از اولین رای‌‌گیری، طرح‌های همه‌پرسی با محکومیت بین‌‌المللی مواجه شده است. جو بایدن که این هفته در مجمع عمومی سازمان ملل صحبت می‌‌کرد، گفت: «اگر کشورها بتوانند جاه‌‌طلبی‌‌های امپریالیستی خود را بدون عواقب دنبال کنند، نظم امنیتی جهانی ایجادشده برای جلوگیری از تکرار وحشت جنگ جهانی دوم به خطر خواهد افتاد.»

بسیج نیرو در روسیه

همچنین یک روز پس از اعلام همه‌‌پرسی، پوتین دستور بسیج نسبی نیروهای ذخیره را برای تقویت نیروهای خود در اوکراین داد. وزارت دفاع آمریکا گفت که این بسیج -اولین بسیج روسیه پس از جنگ جهانی دوم- برای فراخوانی حدود 300هزار نیروی ذخیره با تجربه نظامی قبلی در نظر گرفته شده است. با این حال، ناظران خاطرنشان کردند که فرمان پوتین به اندازه‌‌ای گسترده است که به ارتش اجازه می‌‌دهد در صورت نیاز تعداد افراد را افزایش دهد. برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که هدف کرملین جمع‌آوری یک میلیون سرباز است. کرملین مدت‌هاست که از انجام چنین اقدام عمیقا غیرمحبوب خودداری می‌‌کند و از دامن زدن به نارضایتی و فرسایش پایگاه حمایتی پوتین محتاط است.

دفاع روسیه از جنگ

درحالی‌که سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه از اقدامات کشورش در جنگ هفت‌ماهه دفاع کرد، رهبران جهان در سازمان ملل خواستار پاسخگویی مسکو برای نقض حقوق بشر در اوکراین شدند. به گزارش الجزیره، لاوروف روز پنج‌شنبه در جلسه شورای امنیت سازمان ملل متحد درباره جنایات ادعایی مرتکب‌شده از سوی اوکراین از زمان حمله روسیه در 24فوریه، کی‌‌یف را متهم کرد که تهدیدی علیه امنیت روسیه ایجاد کرده و حقوق روس‌‌ها و روس‌‌زبان‌‌ها در اوکراین را وحشیانه پایمال می‌‌کند.» مسکو این جنگ را «عملیات نظامی ویژه» خوانده است. لاوروف که تنها برای سخنرانی خود در صحن شورا نشسته بود، گفت: «می‌‌توانم به شما اطمینان دهم که ما هرگز این را نمی‌‌پذیریم. همه چیزهایی که من امروز گفتم به سادگی تایید می‌‌کند که تصمیم برای انجام عملیات نظامی ویژه اجتناب‌ناپذیر بوده است.» اوکراین بحث غالب در سازمان ملل، جایی که رهبران جهان برای اولین‌‌بار از زمان همه‌‌گیری کووید-19 شخصا گرد هم می‌‌آیند، بوده است.

نشست ویژه شورای امنیت یک روز پس از آن برگزار شد که ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه بسیج فوری صدها هزار نیروی ذخیره را برای جنگ در اوکراین که تاکنون هزاران کشته، میلیون‌‌ها آواره، شهرها را ویران و اقتصاد جهانی را تضعیف کرده است، اعلام کرد. نیویورک‌‌تایمز نوشت: کمی بیش از 12ساعت پس از شنیدن این موضوع که غیرنظامیان روسی ممکن است در جنگ اوکراین به خدمت سربازی بروند، یک راهنمای تور به این روزنامه گفته است که یک بلیت هواپیما و یک لپ‌‌تاپ خریده، پول خود را به دلار تبدیل کرده و مادر گریانش را بوسیده و خداحافظی کرده است.

او به همین منظور سوار هواپیمایی به مقصد خارج شده است، بدون اینکه بگوید چه زمانی ممکن است برگردد. از زمانی که پوتین گفته است از نیروهای ذخیره برای جنگ استفاده می‌‌کند، صف مردان برای خروج از کشور طویل شده و قصد مهاجرت دارند. همچنین بلیت هواپیماها در این کشور گران شده است. آنها کشورهایی را انتخاب می‌‌کنند که از روس‌‌ها ویزا نخواهند، کشورهایی مانند گرجستان، مونته‌‌نگرو، ترکیه و ارمنستان. برخی البته سعی کردند زمینی خود را به کشورهای دیگر برسانند که در این زمینه اولویت با گرجستان بوده است. روزنامه نیویورک‌‌تایمز می‌‌گوید که مادران، خواهران و زنان و بچه‌ها با چشمان گریان در حال خداحافظی با مردانی هستند که قصد دارند برای فرار از خدمت خود را به کشورهای همجوار برسانند. البته همه مردان این‌گونه فکر نمی‌‌کنند و برخی دیگر گفته‌‌اند که حتما برای این فراخوان جواب مثبت خواهند داد.

روزنامه دیلی‌‌استار به نقل از رویترز هم در گزارشی نوشت که روز پنج‌شنبه صف اتوموبیل روس‌‌هایی که درصدد ترک کشورشان بودند در مرز با فنلاند به کیلومترها رسید. رویترز معطلی برای خروج از مرز را 3ساعت عنوان کرد. عکس و فیلم‌‌های ویدئویی منتشرشده از مرز روسیه با فنلاند نشان می‌‌دهد که وسایل نقلیه تا جایی که چشم کار می‌‌کند به صورت سپر به سپر در حال حرکت هستند و این صف طویل همچنان به رشد خود ادامه می‌دهد. البته رویترز به نقل از نخست‌‌وزیر فنلاند اعلام کرد که روس‌‌ها باید سفر توریستی خود به فنلاند را قطع کنند. در این زمینه سانا مارین، نخست‌‌وزیر روز پنج‌شنبه گفت که دولت در حال ارزیابی خطرات ناشی از سفر از طریق فنلاند است و در حال بررسی راه‌هایی برای کاهش شدید ترانزیت روسیه است.