دکتر بیژن هوری زاده؛ متخصص بیماری‌های عفونی
سرماخوردگی یک بیماری عفونی ویروسی دستگاه تنفسی فوقانی است که عمدتاً بینی را گرفتار می‌کند.
علائم بیماری شامل: سرفه، گلودرد، آبریزش بینی و تب است که معمولاً در ظرف 7 تا 10 روز خودبه خود برطرف می‌شوند.
بیش از 200 نوع ویروس در ایجاد سرماخوردگی نقش دارند. رینوویروس‌ها شایع‌ترین عامل سرماخوردگی می‌باشند.
راه اصلی پیشگیری از سرماخوردگی شستن مرتب دست‌ها با آب و صابون است.
سرماخوردگی درمان قطعی ندارد ولی علائم را می‌توان درمان کرد.
سرماخوردگی شایع‌ترین بیماری عفونی در انسان است.
بزرگسالان به طور متوسط 2 تا 3 بار در سال و کودکان به طور متوسط 6 تا 12 بار در سال به سرماخوردگی مبتلا می‌شوند.
علائم و نشانه‌ها
علائم بارز سرماخوردگی عبارتنداز: سرفه، آبریزش بینی، گرفتگی بینی و گلودرد.
سرماخوردگی گاهی از اوقات با سردرد، دردعضلانی، خستگی و کم‌اشتهائی همراه است. سرفه در 50 درصد از موارد و گلودرد در 40 درصد از موارد وجود دارد. درد عضلانی در نیمی از موارد اتفاق می‌افتد.
تب معمولاً در بزرگسالان وجود ندارد ولی در کودکان و شیرخواران رایج است. سرفه در سرماخوردگی در مقایسه با آنفولانزا خفیف است. در حالیکه تب و سرفه در بزرگسالان بیشتر دلالت برآنفولانزا دارد،شباهت زیادی بین این دو بیماری وجود دارد.
رنگ خلط یا ترشحات بینی ممکن است از روشن (شفاف) تا زرد سبز تغییر کند و نمی‌تواند عامل ایجادکننده بیماری را پیش‌بینی کند.
سرماخوردگی بیماری ویروسی دستگاه تنفسی فوقانی است.
بیش از 200 نوع ویروس در ایجاد سرماخوردگی نقش دارند. رینوویروس‌ها شایع‌ترین عامل سرماخوردگی می‌باشند (30 تا 80 درصد موارد).
راه‌های سرایت
معمولاً ویروس‌ها از راه هوا (استنشاق ریزقطرات)، تماس مستقیم با ترشحات آلوده بینی، یا اشیاء آلوده انتقال پیدا می‌کنند.
در مورد این که کدام یک از راه‌های انتقال اهمیت بیشتری دارند موضوع تاکنون مشخص نشده است.
ویروس ممکن است برای مدتهای طولانی در محیط زنده بماند واز طریق دست افراد به چشم یا بینی آنها منتقل شود و آنان را به سرماخوردگی دچار نماید.
سرماخوردگی از این راه به خانه آورده می‌شود و به سایر افراد خانواده انتقال می‌یابد. دلیلی براین که جریان هوا در پروازهای تجارتی یکی از راه‌های سرایت می‌باشد وجود ندارد.
به هر حال افرادی که در مجاورت نزدیک یکدیگر قرار دارند در معرض خطر بیشتری هستند.
بیش‌ترین خطر سرایت بیماری در سه روز اول بعد از شروع علائم است و پس از آن خطر سرایت تا حد زیادی کاهش پیدا می‌کند.
نقش هوا در سرماخوردگی
عقیده توده مردم بر این است که سرماخوردگی از طریق تماس طولانی با شرایطی از قبیل هوای سرد و باران ایجاد می‌شود وجه تسمیه سرماخوردگی نیز همین موضوع است.
نقش سردشدن بدن به عنوان یک عامل خطر مورد اختلاف است.
بعضی از ویروس‌هایی که ایجاد سرماخوردگی می‌کنند فصلی هستند و اغلب در هوای سرد یا بارانی باعث ایجاد سرماخوردگی می‌شوند.
پاره‌ای از دانشمندان عقیده دارند علت این موضوع،صرف وقت بیشتر در محیط سربسته و تماس نزدیک با افراد آلوده است.
این مطلب خصوصاً در مورد کودکانی که به مدرسه می‌روند مصداق پیدا می‌کند.
به هر حال ممکن است این موضوع به تغییراتی که در دستگاه تنفس ایجاد می‌شود و استعداد ابتلاء به بیماری را افزایش می‌دهد نیز مربوط شود.
رطوبت پایین میزان انتقال ویروس را به طور بالقوه افزایش می‌دهد. علت آن این است که هوای خشک به انتشار ریزقطرات و باقی‌ماندن آنها در هوا برای مدت طولانی‌تر، کمک می‌کند.
دوره نهفتگی
دوره نهفتگی سرماخوردگی بین 12 ساعت تا 5 روز است و معمولاً 48 ساعت بوده و برحسب عامل ایجادکننده بیماری تغییر می‌کند.
تشخیص
تفاوت بین انواع مختلف عفونت‌های حاد تنفسی کمابیش با محل علائم ارتباط پیدا می‌کند.
سرماخوردگی عمدتاً بینی را گرفتار می‌کند، فارنژیت گلو را گرفتار می‌کند، و برونشیت ریه‌ها را دچار می‌سازد.
به هر حال ممکن است هم‌پوشانی قابل ملاحظه‌ای اتفاق بیفتد و جاهای مختلفی دچار شوند.
سرماخوردگی اغلب با التهاب بینی همراه با درجات متفاوتی از التهاب گلو مشخص می‌شود.
جداکردن عامل ویروسی واقعی به ندرت انجام می‌شود و معمولاً امکان شناسایی کردن نوع ویروس از طریق علائم وجود ندارد.
پیشگیری
اقدامات فیزیکی برای جلوگیری از انتشار ویروس‌های سرماخوردگی تنها راه مؤثر پیشگیری به حساب می‌آیند.
این اقدامات عبارتند از: شستن دست‌ها با آب و صابون و استفاده از ماسک صورت.
اقداماتی نظیر قرنطینه امکان‌پذیر نمی‌باشند زیرا بیماری بسیار رایج و علائم غیراختصاصی می‌باشند.
واکسیناسیون مشکل است زیرا ویروس‌های سرماخوردگی بسیار زیادند و به سرعت تغییر می‌کنند، بنابراین کشف یک واکسن مؤثر تا حد زیادی نامحتمل است.
شستن مرتب دست‌ها در کاهش انتقال ویروس سرماخوردگی به ویژه در کودکان مؤثر است.
استفاده از ماسک‌های صورت برای کسانی که با افراد مبتلا به سرماخوردگی در تماس نزدیک می‌باشند، ممکن است مؤثر باشد. به هر حال مؤثر بودن فاصله‌گیری بیشتر از افراد آلوده ثابت نشده است.
مصرف مکمل روی (Zinc Supplementation) ممکن است در کاهش میزان بروز سرماخوردگی‌ها مؤثر باشد.
استفاده روزمره (Routine) از مکمل ویتامین C، خطر ابتلا یا شدت سرماخوردگی را کاهش نمی‌دهد. هرچند ممکن است مدت آن را کاهش دهد.
درمان
در حال حاضر هیچ نوع دارو یا درمان گیاهی که به طور قطعی دوره سرماخوردگی را کوتاه کند وجود ندارد.
بنابراین درمان شامل تسکین علائم (درمان علامتی) می‌باشد. استراحت کافی، نوشیدن مایعات فراوان و غرغره با آب نمک گرم از اقدامات مؤثر می‌باشند.