تب؛ زنگ خطر سلامتی

گفتگو: فرزانه صدقی

تمام بدنش یک گوله آتش است. صورتش از شدت گرما، گل انداخته و عرق سرتاسر وجودش را گرفته است.

در سرش احساس سنگینی می‌‌کند. چشمانش از شدت درد باز نمی شود، انگار کسی با انگشتناش روی پلک‌‌هایش فشار می‌‌دهند و...

احتمالا هر فردی در طول زندگی اش بارها چنین سناریویى را تجربه کرده است. مساله ای که گاهی موضوع حادی نیست اما بعضی اوقات می‌‌تواند آژیر خطر بزرگی هنگام مواجهه با یک بیماری عفونی خطرناک به حساب آید.

گاهی بیماری‌‌های عفونی خطرناک به منزله یک زلزله هشت ریشتری می‌‌مانند که وقتی در جامعه‌ای شیوع پیدا می‌‌کنند، خرابه‌‌های زیادی به بار می‌‌آورند که شاید بازسازی ویرانه‌‌هایش آسان نباشد و هزینه‌‌های زیاد درمانی را برای فرد و جامعه تحمیل کند.

سایه و روشن‌‌ها و علت ایجاد و چگونگی شیوع بیماری‌‌های عفونی بهانه ای شد تا گفت و گویی با دکتر داوود یادگاری نیا، فوق تخصص بیماری‌‌های عفونی، استاد تمام، مدیر گروه بیماری‌‌های عفونی و رییس مرکز تحقیقات بیماری‌‌های عفونی و گرمسیری دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، مشاور رییس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و رییس بخش عفونی بیمارستان لبافی نژاد انجام دهیم که در ادامه آن را می‌‌خوانید.

دکتر داوود یادگاری نیا، فوق تخصص بیماری‌‌های عفونی، استاد تمام و رییس مرکز تحقیقات بیماری‌‌های عفونی و گرمسیری دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و رییس بخش عفونی بیمارستان لبافی نژاد، سال 1331 در شهر تهران متولد شده است.

او پس از پایان دوره متوسطه اش، عازم خدمت سربازی شد و پس از پایان این دوره با شرکت و قبولی در کنکور سراسری، سال 1350 به دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی (ملی سابق) راه یافت و در سال 1358 موفق به اخذ مدرک دکترای عمومی خود شد.

او مدرک MD(دکترای پزشکی) خود را سال 1360 از دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، مدرک MPH(دوره عالی بهداشت عمومی) را سال 1363 از دانشگاه تهران و دوره تخصص بیماری‌‌های عفونی خود را سال 1364 از دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی دریافت کرده است.

او پس از فارغ التحصیلی در رشته تخصصی اش، طرح پنج ساله خود را در استان گیلان آغاز کرد. ابتد او ریاست بیمارستان رازی رشت و سپس معاونت دانشکده دانشگاه پزشکی گیلان را برعهده گرفت و پس از آن رییس مرکز بهداشت استان گیلان شد.

ریاست او در این مرکز همزمان با زلزله رودبار بود. او پس از گذشت طرح پنج ساله اش، مجددا به دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی بازگشت.

او فلوشیپ خود در زمینه بیماری‌‌های عفونی و گرمسیری را سال 1372 از مرکز بهداشت و طب گرمسیری دانشگاه لندن دریافت کرده و سابقه حضور داوطلبانه در منطقه دارخوین ماهشهر برای پاسداری از مرز ایران در طول هشت سال دفاع مقدس دارد.

او همچنین سابقه تدریس در چند دانشگاه معتبر دنیا مانند استنفورد، مرکز کانسر ام دی آندرسون دانشگاه تگزاس (بزرگ‌ترین مرکز سرطان جهان) را دارد.

مدیر گروه بیماری‌‌های عفونی، مشاور رییس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، رییس انجمن کنترل عفونت ایران، عضو هیات برد تخصص بیماری‌‌های عفونی در ایران، عضو هیات مدیره انجمن بیماری‌‌های عفونی و گرمسیری دانشگاه علوم پزشکی و چاپ 70 مقاله به زبان‌‌های انگلیسی و فارسی در مجله‌‌های معتبر فارسی و انگلیسی و سخنرانی در بیش از 150 کنگره معتبرداخلی و خارجی در اقصی نقاط دنیا از دیگر افتخارهای این استاد برجسته طب بیماری‌‌های عفونی و گرمسیری به شمار می‌‌رود.

هم اکنون خطرناک ترین بیماری‌‌های عفونی کدامند و کدامیک از این بیماری‌‌های عفونی در ایران رایج هستند؟

در مجموع وضع بیماری‌‌های عفونی در دنیا در حال تغییر است. این تغییر در کشور ما هم وجود دارد. مثلا در گذشته بیماری‌هایی مانند طاعون و تیفوس شایع بودند اما با بهبود وضع بهداشت دنیا و ایران، این بیماری‌‌ها هم اکنون ریشه کن شده‌اند.

بعد از آن بیماری‌‌هایی مانند آبله، سرخک و فلج اطفال در کشور شیوع پیدا کردند که خوشبختانه با انجام واکسیناسیون، این بیماری‌‌ها نیز در کشورمان ریشه کن شدند.

مالاریا نیز زمانی شیوع خیلی زیادی پیدا کرد اما اکنون این بیماری نیز در حال ریشه کنی است.

امروزه یکی از عمده بیماریی‌‌هایی که ما در دنیا و ایران با آن روبرو هستیم، ایجاد عفونت و تضعیف نقص ایمنی در بیماران مبتلا به سرطان است. هرچند امروزه این نوع بیماری‌‌های عفونی در کشور کاهش پیدا کرده است اما با گسترش بیماری سرطان، بیماران نیاز به استفاده از داروهای جدید برای بهبود روند درمان بیماری شان دارند.

این بیماران با استفاده از داروهای ضد سرطان، سیستم ایمنی شان ضعیف شده و شانس عفونت در آنها خیلی زیاد می‌‌شود.

همچنین امروزه در کشورمان پیوند اعضایی مانند کلیه، کبد، قلب، ریه و ... رشد و پیشرفت کرده است.

این گروه از بیماران نیز به دلیل استفاده از داروهای سرکوب کننده ایمنی برای رد نشدن عضو پیوند داده شده، دچار تضعیف سیستم ایمنی شان می‌‌شوند.

در نتیجه ابتلا به عفونت در بین این افراد نیز شیوع زیادی دارد به همین دلیل نیاز است که همکاران با تجربه کادر بیمارستانی عفونت این بیماران را در طول دوران پیوند، کنترل کنند.

شانس زنده ماندن این بیماران پس از ابتلا به عفونت چقدر است؟

اگر سیستم ایمنی شان به شدت تضعیف نشود، مساله نگران کننده ای وجود ندارد.

سهم حیوان‌‌ها برای ابتلا افراد به بیماری‌‌های عفونی چقدر است؟

یک گروه از بیماری‌‌های عفونی، مربوط به بیماری‌‌های مشترک بین انسان و دام است. تب مالت، کالاآزار یا لیشمانیوز احشایی (یک بیماری انگلی مزمن است که در حیوانات سگ، روباه و شغال و جوندگان وجود دارد)، سالک (لیشمانیوز پوستی که بر اثر گزش جنس ماده نوعی پشه خاکی به انسان منتقل می‌شود) و سیاه زخم و انواع دیگری از بیماری‌‌ها طیف وسیعی از بیماری‌های مشترک انسان و دام را تشکیل می‌‌دهند.

ابتلا به تمام این بیماری به کنترل بیماری در حیوان بستگی دارد به همین دلیل برای کنترل بیماری‌‌های عفونی نقش همکاران دامپزشک بسیار بارز است. هر زمان دام‌پزشکان عفونت را در حیوان‌‌ها کنترل کنند، شیوع عفونت در انسان کاهش پیدا خواهد کرد.

مثلا اگر دام‌‌ها به خوبی در کشور واکسیناسیون شوند، میزان بروز تب مالت در کشور کاهش پیدا خواهد کرد.

گزش و نیش حشره‌‌ها نیز می‌‌تواند طیف وسیعی از نشانه‌‌ها و تظاهرهای بیماری‌‌هایی مانند لایم، دانگ، تب زرد، مالاریا، تیفوس، را بروز دهد.

این راه انتقال بیماری عفونی در کشور ما کم است اما معمولا در مناطقی مانند سیستان و بلوچستان، خراسان شمالی، اصفهان و... که شرایط رشد کنه وجود دارد، گزش کنه آلوده گزارش شده است.

سل، یکی دیگر از بیماری‌‌های عفونی در کشور است که اغلب به طور پراکنده در کشور مشاهده می‌‌شود. این بیماری قرن‌‌ها سلامت بشر را تهدید کرده است.

خوشبختانه هم اکنون میزان این بیماری در کشور با رعایت مسایل بهداشتی و افزایش آگاهی عمومی مردم، مراجعه سریع بیماران و درمان به هنگام آنها، کاهش پیدا کرده اما هنوز ریشه کن نشده است و همچنان مواردی از انتقال این بیماری از مسلول ریوی به اطرافیان مشاهده می‌شود.

لازمه پیشگیری از آن، بیماری یابی و درمان بیماران مسلول ریوی است.

مهمترین نشانه‌‌های بیماری سل کدام است؟

بیماری سل اکنون در اکثر دنیا وجود دارد. بیماری سل تمام بدن از مغز و پوست تا تمام احشا را در بر می‌‌گیرد اما هم اکنون مهمترین سلی که ما با آن روبرو هستیم، سل ریوی است.

در حال حاضر سل ریوی به لحاظ اینکه می‌‌تواند دیگران را مبتلا کند، اهمیت بهداشتی دارد.

معمولا فرد مبتلایان به این بیماری با تب‌‌های طولانی، سرفه‌‌های مزمن، تعریق فراوان، ضعف و بی حالی، بی اشتهایی و گاهی خلط خونی به پزشک معالج مراجعه می‌‌کنند.

این بیماری اغلب چگونه به دیگران سرایت پیدا می‌‌کند؟

تعداد زیادی از میکروب این بیماری می‌‌تواند در محیط‌‌های بسته با سرفه و عطسه (به خصوص عطسه) پراکنده شود و به اطرافیان انتقال پیدا کند.

آیا این بیماری عفونی خطرناک است؟

خوشبختانه با کمک درمان‌‌های جدید دیگر خطری مبتلایان به سل ریوی را تهدید نمی‌کند و این بیماری اکنون خطرناک نیست.

آیا مسلول ریوی پس از بهبود بیماری‌اش باز هم ناقل این بیماری است؟

خطر آلودگی دو سه هفته پس از درمان مناسب این بیماری، فوق العاده کاهش پیدا می‌‌کند اما اگر مسلول ریوی در مراکز پزشکی و درمانی مشاهده شود باید سریعا اطرافیان بیمار نیز از نظر وجود بیماری کنترل شوند و تحت نظر باشند.

پس از گذشت چه زمانی فرد با سرفه کردن فراوان باید به داشتن بیماری سل شک کند؟

اگر فردی بیش از سه هفته سرفه بدون خلط چرکی و پشت سر هم داشته باشد باید نسبت به بیماری سل ریوی مشکوک شود. همچنین اگر در خانواده فردی سابقه بیماری سل باشد حتما باید برای پیشگیری از این بیماری به نزد پزشک متخصص مراجعه کند.

آنتی بیوتیک‌‌ها، دسته‌ای از داروها یی هستند که برای از بین بردن عوامل ایجاد کننده بسیاری از بیماری‌‌های عفونی، به صورت گسترده در سراسر دنیا مصرف می‌‌شوند، مصرف بی رویه این داورها بدون نسخه پزشک چه پیامدهایی می‌‌تواند به همراه داشته باشد؟

یک مشکل جدی که اکنون در ایران و سایر کشورها با آن مواجه هستیم، مقاومت‌‌های آنتی بیوتیکی نسبت به میکروب‌‌های متعدد است.

گاهی متاسفانه به دلیل تجویز آنتی بیوتیک توسط خود بیمار و اطرافیان و در اختیار قرار دادن آنتی بیوتیک توسط برخی داروخانه‌‌ها بدون تجویز و نسخه پزشک، مصرف بی رویه آنتی بیوتیک‌‌ها در بیمارستان‌‌ها به بیماران و همچنین تزریق آن به حیوان‌‌ها و پرندگان طیور در کشور، همگی باعث شده‌اند بخشی از میکروب‌‌هایی که قبلا نسبت به این آنتی بیوتیک‌‌ها حساس بودند، مقاوم شوند.

به طبع مقاوم شدن نسبت به این میکروب‌‌ها می‌‌تواند برای خود پیامدهایی داشته باشد. مثلا اگر بیماری بستری باشد، طول بستری‌اش در بیمارستان افزایش پیدا کند.

از سوی دیگر خطر مرگ و میر بیماری نیز می‌تواند بیشتر و هزینه‌‌های تحمیل شده به بیمار و کشور بسیار زیادتر شود. متاسفانه امروزه میکروب‌‌های متعدد از جمله میکروب سل، نسبت به برخی آنتی‌بیوتیک‌‌های رایج مقاوم شده‌اند.

آیا بیماری‌‌های عفونی با افزایش گرمایش زمین هم رابطه دارند؟

امروزه برخی از بیماری‌‌های عفونی با توجه به گرمایش کره زمین در کشورهای حاره‌ای یا استوایی مانند ایران در حال افزایش است.

گرم شدن هوا باعث شده تا میزان برخی از حشره‌‌ها مانند مالاریا، سالک، لیشمانیاز احشایی در کشور افزایش پیدا کنند.

مثلا در حال حاضر بیماری مانند سالک در شهرهایی مانند اصفهان، کاشان، خراسان شمالی و... شیوع پیدا کرده است.

این حشره‌‌ها نقش عمده‌ای در انتقال بیماری‌‌های عفونی دارند از اینرو لازم است که کشورهای مناطق حاره‌ای برای پیشگیری از شیوع این بیماری‌‌ها برنامه ریزی برای سال‌‌های آتی داشته باشند.

این برنامه‌ریزی‌‌ها ممکن شامل سیستم خنک کننده خانه‌ها و ماشین باشد. همچنین باید در زمینه بهداشتی هم اقدام‌‌های پیشگیرانه‌ای از جمله کاهش پیشگیری روند رو به رشد حشره‌‌ها صورت بگیرد.

عفونت‌‌های روده ای بیشتر چه زمانی رخ می‌‌دهند؟ معمولا مسمومیت با کدام غذاها سهم زیادی در عفونت‌‌های روده ای دارند؟

یکی از موارد بیماری‌‌ها که اغلب در همه دنیا و در کشور ما نیز وجود دارد، عفونت‌‌های روده‌ای است.

این عفونت‌‌ها بیشتر در فصل تابستان به دنبال خوردن آب، مواد غذایی و سبزی‌‌های آلوده ایجاد می‌‌شوند.

معمولا عامل این بیماری، میکروب‌‌های مشابه حصبه است. بیماری‌‌های عفونت روده ای معمولا در تماس با گوشت حیوان‌‌هایی مانند گوسفند و گاو، پرندگانی مانند مرغ به وجود می‌‌آیند.

گوشت خام این حیوان‌‌ها به تنهایی آلودگی دارند به همین دلیل افراد باید مسایل بهداشتی را کاملا رعایت کنند.

اگر فردی در منزل مسایل بهداشتی را رعایت نکند مثلا دستش را شست و شو ندهد یا مواد گوشتی خام را در مجاورت غذاهای پخته قرار دهد، سایر مواد غذایی نیز آلوده شده و بیماری عفونی می‌‌تواند انتقال پیدا کند. ‌

تخم‌مرغ یکی دیگر از مواد غذایی است که آلودگی بسیار بالا دارد.

پوسته ‌تخم‌مرغ و مواد درون آن به دلیل آلودگی می‌‌تواند باعث ایجاد عفونت ‌ای روده ای شوند به همین دلیل توصیه می‌‌شود ‌تخم‌مرغ به صورت کامل پخته شود یا از ‌تخم‌مرغ نیم پز و عسلی اصلا استفاده نشود.

آیا با شنا کردن در رودخانه یا دریا هم امکان ایجاد عفونت‌‌های روده ای وجود دارد؟

بله رودخانه‌‌ها به علت ریختن سبزی و میوه از سوی مردم می‌‌توانند مملو از عفونت‌‌های میکروبی باشند بنابراین ممکن است هنگام شنا کردن فردی در رودخانه، این آب‌‌های آلوده، ایجاد عفونت‌‌های روده ای و مسمومیت غذایی کنند.

در این بین فاضلاب‌‌های شهری چقدر می‌‌تواند در ایجاد بیماری‌‌های روده ای نقش داشته باشند؟

ایجاد بیماری‌‌های روده ای از این طریق به استاندارد بودن سیستم فاضلاب شهری بستگی دارد.

گاهی به دنبال بارندگی‌‌های شدید، تخریب و خرابی سیستم‌‌های لوله کشی، فاضلاب‌‌ها یا نشست آنها به آب‌‌های سطحی، می‌‌تواند سبب انتقال بیماری‌‌های روده ای به خصوص شود.

مثلا عفونت‌‌های روده ای مانند سالمونلا (یکی از شایع‌ترین مسمومیت‌های غذایی که می‌تواند تخمدان‌های پرنده را آلوده کند و قبل از تخم گذاردن پرنده، وارد تخم‌مرغ شود یا اینکه به هنگام تخم گذاردن پرنده، به پوسته ‌تخم‌مرغ نفوذ کند) می‌‌تواند آب‌‌های سالم مخصوصا چشمه‌‌ها و چاه‌‌ها را آلوده کند.

فاضلاب و نفوذ پساب‌‌های بیمارستانی و مراکز بهداشتی و درمانی به خاک‌‌ها به ویژه خاک‌‌های کشاورزی هم می‌‌تواند در ایجاد بیماری‌‌های روده ای نقش خیلی زیادی داشته باشند.

امروزه با مدیریت صحیح، اثرهای سمی مواد شیمیایی و دیگر پساب‌‌های بیمارستانی کنترل شده یا هنوز تهدید کننده هستند؟

خوشبختانه هم اکنون فضولات و مواد مصرفی بیمارستان‌‌ها و مراکز بهداشتی نسبت به گذشته بهتر کنترل و طبقه بندی شده‌اند و به روش‌‌های مختلف معدوم می‌‌شوند بنابراین به نظر می‌‌رسد این فضولات با توجه به رعایت استانداردهایی که اکنون در کشور اجرا می‌‌شود، عامل بیماری محسوب نشوند.

معمولا میزان شیوع بیماری‌‌های عفونی در کدام از استان‌‌های کشورمان بیشتر است؟

طبیعتا بیماری‌‌های عفونی در مناطقی که سیستم بهداشتی مناسبی نداشته باشد و مردم آب و مواد غذایی سالمی در اختیار نداشته باشند و در بین افرادی که بهداشت فردی را رعایت نمی کنند، بیشتر شیوع دارد.

همچنین در برخی از مناطق کشورمان به لحاظ ویژگی‌‌های خاص جغرافیایی و مشاغل خاص، مردم در معرض خطر بعضی بیماری‌‌ها قرار دارند.

مثلا در مناطقی که دامپروری رواج دارد، طبیعتا تب مالت زیاد مشاهده می‌‌شود.

آیا ابتلا به بیماری‌‌های عفونی رابطه‌ای هم با جنسیت افراد دارد؟

بعضی‌‌ها بیماری‌‌ها به لحاظ شغلی به مراتب در بین مردان بیشتر از زنان دیده می‌‌شود.

مثلا عفونت‌‌های شغلی مانند سیاه زخم، تب مالت و تب کریمه کنگو در بین قصاب‌‌ها و دامپروران بیشتر دیده می‌‌شود زیرا این افراد در تماس مستقیم با دام هستند.

در این بین میزان شیوع این بیماری‌‌های عفونی به علت ذبح‌‌های غیر استاندارد در روستاها بیشتر اتفاق می‌‌افتد.

گوشت‌هایی که معمولا از قصابی‌‌های استاندارد خریداری می‌‌شود آلودگی ندارند زیرا برچسب داشته و کنترل شده هستند.

امرزوه هپاتیت ویروسی یکی از معضل‌‌های بهداشتی مهم جهان است و هپاتیت‌‌های منتقله از راه خون سهم قابل توجهی از مرگ و میر و همچنین بار روانی اقتصادی و اجتماعی را به خود اختصاص داده است.

لطفا برای آشنایی بیشتر خوانندگان این مجله توضیح‌‌هایی درباره انواع هپاتیت‌‌های شایع جهان بفرمایید.

هپاتیت A معمولا در مناطقی که وضعیت بهداشتی ضعیفی دارند (کشورهای در حال توسعه) نسبتاً شایع است و به طور گسترده کودکان را درگیر می‌کند.

یکی از راه‌های انتقال این بیماری مدفوعی- دهانی (از طریق غذا، آب، تماس نزدیک فرد به فرد) است. بیماران HIV مثبت در معرض خطر زیادی نیستند اما بیشتر دچار عفونت می‌شود.

بیماران از حدود دو هفته قبل و یک هفته بعد از زردی می‌‌توانند بیماری را انتقال دهند. در طی این مدت ویروس در خون و مدفوع یافت می‌شود.

در بیماران HIV مثبت، ویروس هپاتیت A در خون می‌تواند بیشتر از 90 روز به طول بیانجامد. این ویروس پس از دوره کمون 15 تا 45 روز، بیش از نیمی از بزرگسالان بدون علامت یا دارای علائم خفیف غیر اختصاصی و همراه کمی زردی یا بدون زردی هستند.

این نوع هپاتیت به طور نادر باعث بروز هپاتیت برق آسا و مرگ به خصوص در بیماران با زمینه بیماری کبدی، به ویژه در بیماران مبتلا به هپاتیت C می‌شود.

هرچند اطلاعات در مورد آسیب بیماری در حاملگی کم است. در مطالعه‌ای مشخص شده است که هپاتیت A درحاملگی بر جنین تاثیر دارد و برخلاف هپاتیت E، مرگ و میر خیلی زیادی برای مادر ندارد و تقریبا بهبودی کامل می‌یابد اما بیشترین عارضه مربوط به جنین است و سقط، وزن پایین موقع تولد و پارگی زودرس کیسه آمنیوتیک از عوارض آن است.

ویروس هپاتیت D (عفونت با ویروس دلتا) نیز یک ویروس ناقص RNA دار است که نیاز به پوشش خارجی ویروس هپاتیت B دارد و تن‌ها در بیماران مبتلا به هپاتیت B وجود دارد زیرا این ویروس ناقص بوده و چرخه تکثیر آن برای کامل شدن به عفونت فعال ویروس هپاتیت B نیاز دارد.

این ویروس تا حد زیادی در کاربران تزریقی مواد مخدر و شرکای جنسی آنها دیده می‌شود. همچنین به صورت پراکنده در سایر گروه‌ها از قبیل دریافت کنندگان خون (بیماران هموفیلی) نیز مشاهده شده است.

در این نوع عفونت میزان بالایی از هپاتیت برق آسا و پیشرفت هپاتیت مزمن به سیروز وجود دارد. همچنین عفونت با ابتلا به HIV باعث فعالیت مجدد این ویروس می‌شود و پاسخ به درمان ضد ویروسی آن ضعیف است.

در این بین هپاتیت B انتقال بالایی را به خود اختصاص داده است. در سراسر دنیا حدود 350 میلیون نفر حامل این بیماری هستند. ایران جزو مناطق با شیوع متوسط است.

ناقلان مزمن هپاتیت B 2 تا 3 درصد جمعیت کنونی ایران را تشکیل می‌‌دهند؛ گرچه در چند مطالعه اخیر شیوع این بیماری در ایران زیر 2 درصد گزارش شده است.

این نوع هپاتیت در مرحله حاد علایمی مانند تب خفیف، زردی بالینی، کبد بزرگ و حساس و در مرحله حاد نشانه‌‌هایی کاملا شبیه هپاتیت A دارد.

این نوع هپاتیت از راه‌‌های تزریق (خون، محصول‌‌های خونی)، انتقال پوستی (معتادان تزریقی که از سر سوزن یا سرنگ مشترک استفاده می‌‌کنند و طب سوزنی، استفاده از لوازم شخصی و بهداشتی آلوده به خون فرد مبتلا مانند مسواک، تیغ، اسباب بازی و ...)، در کارکنان و پرسنل مراکز بهداشتی از طریق تماس ناخودآگاه با سر سوزن فرد آلوده، امکان انتقال دارد.

همچنین انتقال از پرسنل بیمارستانی به بیماران نیز امکان پذیر است. تاکنون نیز هیچ شواهدی مبنی بر اینکه عمل سزارین از انتقال عفونت به نوزاد جلوگیری می‌کند یا شیردهی احتمال انتقال هپاتیت B به نوزاد را افزایش می‌‌دهد، وجود ندارد.

همچنین پیوند اعضا نیز می‌‌تواند موجب انتقال این بیماری شود بنابراین قبل از پیوند فرد دهنده عضو باید از نظر ابتلا به هپاتیت B بررسی شود. شیوع هپاتیت C نیز در ایران بسیار کم بوده و کمتر از 1 درصد است؛ کمتر به اشتراک گذاشتن سرنگ، اجرای زودتر انتقال خون ایمن و استفاده از آزمایش‌‌های دقیق در گروه‌‌های پر خطر می‌‌تواند دلیلی برای این درصد کم ابتلا در ایران باشد.

این نوع هپاتیت معمولا از طریق راه‌‌های غیر روده ای مانند گسترش تزریقی از طریق استفاده از سرنگ مشترک یا سر سوزن در معتادان تزریقی، انتقال خون یا محصول‌‌های خون (قبل از سال 1372)، دیالیز کلیوی، آسیب سر سوزن یا به اشتراک گذاشتن یک تیغ صورت تراشی با یک فرد آلوده، کارکنان واحدهای بهداشتی از قبیل بیمارستان‌‌ها، مراکز بهداشتی و درمانی، انتقال جنسی (با نرخ بسیار پایین)، انتقال از مادر به نوزاد (در حدود 5 درصد یا کمتر)، اهدای خون (50 درصد افراد مبتلا به عفونت خود اعتراف نمی‌کنند) رخ می‌‌دهد.

معمولا انتقال خانوادگی هپاتیت C از راه‌‌های غیر جنسی به ندرت رخ می‌‌دهد اما امکان انتقال از راه پوست آسیب دیده که در معرض خون فرد آلوده قرار گیرد، وجود دارد.

این عفونت از طریق بوسیدن، عطسه، سرفه، آب، غذا و ظرف مشترک منتقل نمی‌شود.

در مجموع راهکار پیشگیرانه شما برای مبتلا نشدن مردم به بیماری‌‌های عفونی چیست؟

اولین راهکار پیشگیرانه، انجام واکسیناسیون است. بسیاری از بیماری‌‌ها را می‌‌توان با انجام واکسیناسیون پیشگیری کرد و شیوع آن را کاهش داد.

آنفلوآنزا، پنوموکوک (سینه پهلو)، کزاز، سیاه سرفه، فلج اطفال، سرخک از جمله بیماری‌‌هایی هستند که می‌‌توان با انجام واکسیناسیون آنها را کنترل کرد.

دومین راهکار، بهبود زیرساخت‌‌های بهداشتی درمانی و بهبود وضع اقتصادی مردم است. رسیدگی به این مساله باعث می‌‌شود آب سالم، سیستم فاضلاب مناسب وجود داشته باشد و مواد غذایی استاندارد و تمیز در اختیار مردم قرار بگیرد.

سومین راهکار مربوط به رعایت بهداشت فردی (مانند شستن دست‌‌ها پیش از تناول غذا و پس رفتن به دستشویی) و رعایت بهداشت تنفسی و فوقانی (هنگام ابتلا به آنفلوآنزا و سایر ویروس‌‌ها) است.

ایدز، یکی از بیماری‌‌های کشنده عفونی است که متاسفانه عده زیادی از جمعیت مردم دنیا از جمله ایران به آن آلوده شده‌اند. چرا پیشگیری از این بیماری خطرناک از اهمیت زیادی برخوردار است؟

ابتلا به بیماری ایدز تبعات اقتصادی زیادی به همراه دارد. این تبعات شامل هزینه‌‌های هنگفت آزمایش‌‌های تشخیصی، پیگیری بیماران، پیشگیری از ابتلای افراد سالم جامعه، خرید داروها و درمان بیماران، درمان عوارض بیماری، بیشتری در بیمارستان و همچنین هزینه‌‌های غیر مستقیم ناشی از ناتوانی و بیکار شدن نیروهای فعال جامعه است.

در حال حاضر 50 درصد از بودجه‌های تخصص یافته در بخش ایدز در ایران صرف خرید داروهای ضد ویروس ایدز می‌‌شود که چاره اندیشی اقتصادی برای سال‌‌ها را می‌‌طلبد و ما را به امری پیشگیری ارزان و موثر مشتاق تر می‌‌کند.

مهمترین گروه‌‌های پر خطر برای ابتلا به این بیماری مهلک چه کسانی هستند؟

اولین گروه در معرض خطر کسانی هستند که در حال حاضر (یا در طول سال‌‌های گذشته) دارای شرکای جنسی متعدد و همزمان بوده یا مواد مخدر تزریق می‌‌کردند.

افراد شاغل در مراکز فساد و مهاجران نیز در معرض خطر دارند. البته صرفا مهاجر بودن، یک عامل خطر برای HIV به حساب نمی آید اما علت مهاجرت و شرایطی که حین مهاجرت یا پس از آن برای مهاجران پیش می‌‌آید غالبا موجب افزایش آسیب پذیری این گروه می‌‌شود.

در اغلب کشورها اولین موارد ابتلا به HIV و ایدز در میان مهاجران رجعت کرده به وطن به ثبت رسیده است.

این افراد پس از انتقال عفونت به همسرانشان، مسوول بسیاری از اولین موارد عفونت HIV در کودکان هستند.

همچنین سن مهمترین عامل تاثیرگذار بر رفتار جنسی در همه جوامع به شمار می‌رود.

حتی در جوامعی که ارزش‌‌های اجتماعی، مذهبی و فرهنگی تعداد دفعه‌‌های تجربه‌‌های جنسی قبل از ازدواج را کاهش می‌‌دهد، آسیب پذیری در میان جوان بسیار زیاد است.

در پایان هم اکنون وضعیت ایران نسبت به سایر کشورها در زمینه ابتلا به بیماری‌‌های عفونی چگونه ارزیابی می‌‌کنید؟

خوشبختانه در حال حاضر وضعیت ایران نسبت به کشورهای همجوار به دلیل آگاهی عمومی، پیشرفت پزشکی، انجام کارهای تحقیقاتی و پوشش دهی بالای واکسیناسیون برخی بیماری‌‌ها، خیلی بهتر است و شیوع بیماری عفونی روند رو به کاهشی را دارد اما هنوز نیاز است در مورد بیماری‌‌های واگیرداری مانند تب مالت، سل و ... در کشورمان اقدام‌‌های اساسی صورت بگیرد.