گروه کشورهای تولیدکننده نفت عضو اوپک به همراه مجموع کشورهای غیرعضو، موسوم به اوپک‌پلاس، با مصوبه جدید خود پشت غرب را خالی و کورسوی امید آنها برای جبران خلا نفت و گاز روسیه از طریق خاورمیانه را به ناامیدی کشاند. با شروع فصل سرد، اروپا در آستانه بحران کم‌نظیر انرژی قرار گرفته که در نتیجه جنگ اوکراین و تحریم روسیه ایجاد شده است. اما در این بحبوحه، سعودی‌ها با تصمیم برکاهش تولید نفت و رهبری کردن اوپک‌پلاس در این مسیر، تنشی عمیق را بین خود و واشنگتن رقم زده‌اند. برخی از رسانه‌های آمریکایی مانند بلومبرگ، این رویداد را به فاجعه‌ای کم‌نظیر برای اقتصاد جهانی تعبیر کرده‌اند. اوپک‌پلاس با امتناع از استمرار تامین گسترده نفت در بازارهای جهانی، بهرغم فشار‌های متعدد غرب و به‌ویژه آمریکا، از سوی واشنگتن متهم به حمایت از مسکو شده؛ درحالی‌که دولت آمریکا این تصمیم ائتلاف نفتی را مورد انتقاد قرار داد و آن را کوته‌بینانه خواند.
ریاض و مسکو، متهم تبانی
وجه تمایز اوپک‌پلاس با اوپک در این است که در این تشکل، روسیه نیز حضور دارد. بنابراین دور از ذهن نخواهد بود اگر کاهش دودرصدی تولید نفت از سوی اوپک‌پلاس، به منزله تبانی بین روسیه و عربستان تلقی شود. دو کشور سال‌هاست که روابط فی‌مابین را بهبود بخشیده و به مناسباتی برای تعامل سازنده با یکدیگر دست پیدا کرده‌اند. با این حال وزارت نفت عربستان اتهام هرگونه زدوبند احتمالی با کرملین را رد کرده است. در آن سوی میدان، کاخ سفید اعتقاد دارد عربستان در زمین روسیه بازی می‌کند و با این‌کار به دنبال بر هم زدن موازنه در بازار انرژی جهانی است. تصمیم اوپک‌پلاس به غربی‌ها ثابت کرد تحریم روسیه به این سادگی نبوده و برای غرب تبعات بسیاری خواهد داشت.
عربستان چه می‌گوید؟
سعودی ها در دفاع از مصوبه اوپک‌پلاس اعلام کرده‌اند کاهش تولید روزانه دو میلیون بشکه نفت خام، در واکنش به افزایش نرخ بهره بانکی در غرب و در راستای ارتقای اقتصاد ضعیف جهانی، رقم خورده است. این اقدام در طولانی‌مدت می‌تواند قیمت طلای سیاه را افزایش داده، تا جایی که حتی در ایالات متحده و برخلاف میل بایدن افزایش چندباره قیمت بنزین را رقم بزند؛ موضوعی که در صورت تحقق پیامدهای منفی گسترده‌ای را برای واشنگتن در پی خواهد داشت.
در این برهه اتهام‌زنی آمریکایی‌ها به عربستان درمورد تبانی محتمل ریاض با روسیه، به دلیل اجتناب از موضع‌گیری شفاف عربستان علیه روس‌ها در تهاجم نظامی به اوکراین شدت گرفته است. تصمیم جنجالی اوپک‌پلاس، اتهام تبانی احتمالی بین ریاض و مسکو را به یقین نزدیک‌تر کرده است. در بحبوحه جنگ با اوکراین و در شرایطی که کسری بودجه نظامی روسیه بر همگان آشکار شده است، افزایش قیمت نفت می‌تواند به عنوان کمک بی‌بدیل اقتصادی به روسیه تلقی شود و این درست همان موضوعی است که غرب و آمریکا آن را بر‌نمی‌تابند. نکته حایز اهمیت آنکه بهرغم تمامی فراز و فرودها، از بازار جهانی خبر می‌رسد قیمت نفت دیروز روند کاهش داشته، تا جایی‌که نفت برنت از نزدیک 100دلار در هر بشکه به حدود 94دلار کاهش قیمت داشته و وست‌تگزاس‌اینترمدیت هم در قیمت کمتر از 90دلار معامله شده است.
موضع اروپا و آمریکا درقبال تحولات جدید
اتحادیه اروپا اخیرا ضمن وضع تحریم‌های جدید علیه مسکو بر تعیین و اعمال سقف قیمت برای نفت صادراتی روسیه به توافق رسیدند. 27 کشور عضو حتی پا را فراتر گذاشته و درنظر دارند انتقال نفت روسیه به کشور ثالث از طریق دریا بالاتر از سقف قیمت تعیین‌شده را هم ممنوع کنند. این تصمیم از پنجم دسامبر قابل‌اجرا و عملیاتی خواهد شد. واقعیت این است که روابط آمریکا و عربستان از زمان روی کار آمدن بایدن رو به تیرگی نهاده است. ارتباط مناسب با سعودی‌ها مانند زمان ریاست جمهوری ترامپ، دیگر موضوع اول کاخ سفید نیست. جانشین ترامپ دوران ریاست‌جمهوری خود را با متهم کردن شاهزاده سعودی به دست داشتن در قتل جمال خاشقچی خبرنگار شروع کرد و بیش از یک سال طول کشید تا حاضر شود به عربستان سفر کند. در مقابل، ریاض هم البته روی خوشی به این رئیس‌جمهور دموکرات نشان نداد و دو کشور هیچ‌گاه بر سر موضوع نفت به تفاهم مشترک نرسیدند.
واقعیت این است که در شرایط کنونی و به دنبال اقدام عربستان در رهبری و هدایت کاهش تولید نفت خام در اوپک‌پلاس که منجر به ایجاد تنش در روابط واشنگتن و ریاض شده، تعدادی از قانونگذاران آمریکایی درصدد ممانعت از فروش سلاح به سعودی‌ها هستند. اتفاقی که در سال‌های گذشته بحث در مورد آن بسیار بوده اما عملی نشده است. رو کانا، عضو مجلس نمایندگان و ریچارد بلومنتال، سناتور آمریکایی با انتشار گزارشی در پولیتیکو از کنگره خواستند واشنگتن فروش اسلحه به عضو پیشرو اوپک‌پلاس را مادامی‌که این کشور از حمایت همه‌جانبه پوتین دست نکشیده، متوقف کند. در شرایط کنونی، اتحاد کم‌سابقه دو حزب دموکرات و جمهوری‌خواه و وحدت رویه‌ای که در قبال عربستان در پیش گرفته‌اند، قابل‌ملاحظه و بررسی است.
در این میان واکنش آنتونی بلینکن، وزیرخارجه ایالات متحده، در نوع خود شنیدنی است. او که شمشیر خود را علیه ریاض از رو بسته است، گفت: «در موضوع چگونگی روابط آینده دیپلماتیک ایالات متحده با عربستان سعودی، با مشورت کنگره در حال بررسی چند گزینه احتمالی و پاسخ مناسب هستیم.» در ادامه ابراز نارضایتی ایالات متحده از تصمیم جدید اوپک پلاس‌برای کاهش معنادار تولید نفت، باب منندز، رئیس کمیته روابط خارجه سنای آمریکا، ریاض را به حمایت از مسکو متهم و تهدید کرد هرگونه فروش آتی تسلیحات به عربستان سعودی را مسدود خواهند کرد. به گزارش گاردین، اظهارات این سناتور آمریکایی می‌تواند حاکی از تغییر مسیر احتمالی در سیاست واشنگتن در قبال عربستان سعودی باشد. منندز در بیانیه‌ای نوشت: «من موضع دولت عربستان سعودی برای حمایت از سیاست جنگ‌طلبانه پوتین، از طریق کارتل اوپک‌پلاس، را محکوم می‌کنم.» این سناتور دموکرات، دولت آمریکا را دعوت کرد با قید فوریت همه زمینه‌های همکاری خود با عربستان سعودی، از جمله هرگونه فروش تسلیحات، را متوقف کند.
در عین حال، موضع بایدن از نرمش بیشتری در مقایسه با بلینکن برخوردار است. رئیس‌جمهور ایالات متحده درخصوص تصمیم اوپک به خبرنگاران گفته ما در حال بررسی گزینه‌های احتمالی هستیم. با اینکه گزینه‌های زیادی وجود دارند اما هنوز تصمیم نهایی را نگرفته‌ایم. او در عین حال از دولت خود و کنگره دعوت کرده با بررسی دقیق و کارشناسی، موانع راه بر سر افزایش تولید انرژی آمریکا را برداشته و راهبرد تقلیل نفوذ اوپک بر تعیین قیمت انرژی را بررسی و تدوین کنند. تصمیم به کاهش معنادار تولید نفت از سوی اوپک‌پلاس، چالشی اساسی برای جو بایدن در زمینه کیفیت روابط واشنگتن با ریاض به شمار می‌رود. بایدن تابستان گذشته بهرغم انتقاد فعالان حقوق بشری، برای یک دیدار رسمی از عربستان سعودی به جده سفر و با محمد بن سلمان ولیعهد این کشور دیدار کرد.
امارات، یکی به نعل، یکی به میخ
ابراز علنی نارضایتی ایالات متحده به ویژه اعضای دموکرات کنگره از تصمیم اخیر اوپک‌پلاس در حالی رخ می‌دهد که محمد بن زاید، رئیس امارات متحده عربی، از سفر خود به مسکو و دیدار با پوتین سخن گفته است. این از معدود سفرهای رهبران جهان به مسکو پس از تهاجم روسیه به اوکراین است. کریس مورفی، یکی دیگر از سناتورهای دموکرات، نیز در مصاحبه با اصحاب رسانه، خواستار بازنگری جدی و فوری در ائتلاف آمریکا با عربستان سعودی شد. هم‌چنین تام مالینوفسکی، نماینده حزب دموکرات، نیز طرحی برای خروج نیروهای آمریکا از عربستان سعودی و امارات متحده عربی ارائه کرده است. از سوی دیگر سهیل محمد فرج المزروعی، وزیر انرژی امارات، در وین و پس از پایان نشست اوپک‌پلاس مدعی شده بود این ائتلاف نفتی تنها اهداف فنی را دنبال کرده و در مسائل سیاسی مداخله نمی‌کند.
ریاض به منافع خود می‌اندیشد
اما ریاض چندان این مواضع را جدی نگرفته است. صعودی‌ها همچنان بر موضع خود در اوپک‌پلاس پافشاری کرده و درصدد هستند تا با هر ابزاری، قیمت نفت را بالاتر ببرند. شایان ذکر است چندی پیش عادل الجبیر، مشاور وزیر در امور خارجه، گفت روابط امریکا و عربستان راهبردی است و ریاض نمی‌خواهد مساله نفت و اوپک را سیاسی کند. به اعتقاد کارشناسان، تصمیم نفتی عربستان که احتمالا با همراهی روسیه گرفته شده، می‌تواند تیرگی بیشتر روابط ریاض و واشنگتن را رقم بزند. با وجود این، عدم فروش سلاح به سعودی‌ها یا حتی کاهش سطح روابط دیپلماتیک، چندان جدی به نظر نمی‌رسد. عربستان سعودی کلیدی‌ترین خریدار ادوات نظامی از ایالات متحده است و روابط اقتصادی این دو کشور برای هیچ‌یک از طرفین، قابل اغماض نیست؛ هرچند بن‌سلمان به دنبال مطرح کردن خود در سطح بین‌الملل است حتی اگر این مهم با گذار ملایم از کنار واشنگتن محقق شود.
