محمد خبری‌‌‌‌‌‌زاد، کارشناس بازار سهام با اشاره به اینکه بخشی از مشکلات بازارگردانی مربوط به زمان شروع فعالیت آنهاست، گفت: بازارگردانی زمانی شروع شد که بازار با بحران سال99 مواجه شده بود، یعنی اکثر سهم‌‌‌‌‌‌ها به‌شدت افزایش قیمت پیدا کرده و در پیک قیمتی بودند. در آن زمان شورای‌عالی امنیت ملی در واکنش به فشار سهامداران و رسانه‌‌‌‌‌‌ها مصوبه‌‌‌‌‌‌ای برای بازارگردانی به‌تصویب رساند که شرکت‌ها سهام خود را بازارگردانی کنند.
وی ادامه داد: این مصوبه با این نیت که از فشار فروش کم شود، همچنین بازار روان شود و شاید از منفی‌‌‌‌‌‌های بازار کاسته شود، تصویب شد، در نتیجه آن ناشران هرکدام بازارگردان انتخاب کردند و منابعی به این منظور تخصیص دادند، اما در همان ابتدای کار منابع بازارگردان‌ها هزینه و باعث شد خریدها با قیمت‌های بالا صورت بگیرد و با کسری منابع مواجه شدند. این کارشناس بازار سهام اظهار کرد: در حال‌حاضر خیلی از بازارگردان‌ها پول ندارند، چون منابعشان در آن زمان هزینه شد و بعد از آن تزریق منابعی به صندوق‌های بازارگردانی نداشتیم. در نهایت شرایط به این ترتیب شد و الان ما با صندوق‌های بازارگردانی مواجه هستیم که اکثر قریب‌به‌اتفاق آنها زیانده هستند، یعنی اکثرا به هوای افت قیمت داخل صندوق افت پیدا کردند و نقدینگی هم ندارند.
خبری‌‌‌‌‌‌زاد با بیان اینکه شروع به‌کار بازارگردانی در شرایط بدی آغاز شد و این موضوع باعث شد کلا فرآیند بازارگردانی زیر سوال برود، گفت: در حالت کلی بازارگردانی ما حالت استانداردی ندارد و در ابتدا هم بیشتر به این نیت بود که نقدینگی تزریق شود و سر و صداها بخوابد و بخشی از سهام سهامداران خرد که در روزهای ابتدایی فروشنده بودند، خریداری بشود ولی خیلی از سهم‌‌‌‌‌‌ها روان نشدند و طول کشید تا به بخش روان‌شدن برسند.
وی ادامه داد: بازارگردانی دو هدف دارد؛ یکی اینکه از صف خرید و فروش‌شدن سهم‌‌‌‌‌‌ها جلوگیری کنند و دوم اینکه معاملات را در دامنه‌نوسانش روان کنند، اما اتفاقی که الان افتاده این است که ما شاهد تشکیل صندوق‌های بازارگردانی با حجم کوچک و سهام زیاد هستیم که در بخش خرید دیگر نمی‌توانند به دلیل نداشتن نقدینگی فعالیت کنند اما در بخش فروش چون سهامدارند و بخشنامه آنها را ملزم‌کرده که روزانه در بخش فروش سفارش بگذارند، به شدت فعالند و جلوی هرگونه رشد را از خیلی از نمادها و سهام گرفتند.
این کارشناس بازار سهام عنوان کرد: در حال‌حاضر نیز شاهد این هستیم که در نمادهای بزرگ تا مقداری مثبت ایجاد می‌شود و نماد رشد می‌کند، بازارگردان به الزام قوانین و مقررات شروع به سفارش‌‌‌‌‌‌گذاری می‌کند و خب، البته چاره‌‌‌‌‌‌ای ندارد چون اگر سفارش نگذارد برایش تخلف رد می‌کنند. وی افزود: به هر حال این فروش از سمت بازارگردانان عطش بازار را می‌‌‌‌‌‌خواباند آن‌هم در شرایط فعلی بازار که لازم است چند وقتی حداقل از سمت بازارگردان‌ها فروشی فعال نباشد، ولی کلیت این است که چون اکثر بازارگردانان بدون منابع هستند یک‌طرفه و فقط در بخش فروش فعالیت می‌کنند و همچنین آنهایی که پول هم دارند، به دلیل دامنه مظنه خرید نمی‌کنند.
خبری‌‌‌‌‌‌زاد در توضیح دستورالعمل گفت: در دستورالعمل بازارگردانی یک دامنه مظنه تعیین‌شده، این دامنه مظنه تعیین‌کرده که سفارش خرید و فروش چه فاصله‌‌‌‌‌‌ای از هم داشته باشند و معمولا این فاصله سهدرصد است. این یعنی اگر بازارگردانی روی یک قیمتی خرید انجام دهد ملزم است سفارش فروش را سهدرصد بالاتر قرار دهد و این باعث می‌شود سرمایه‌‌‌‌‌‌گذاران خرد و فعالان بازار فکر کنند که از آنها نوسان گرفته می‌شود، در صورتی‌که دستورالعمل این است.
کارشناس بازار سهام ضمن انتقاد جدی به دستورالعمل فعلی بازارگردانی گفت: واقعا این حس به سهامدار القا می‌شود که بازارگردان‌ها سهام را می‌‌‌‌‌‌خرند و سهدرصد بالاتر به سهامدار میفروشند و دارند این نوسان را از بازار می‌گیرند، در صورتی‌که این دستورالعمل است و همین دستورالعمل در کنار بی‌‌‌‌‌‌پولی به پاشنه‌آشیل بازارگردانی تبدیل شده‌است. وی عنوان کرد: من به‌عنوان یک بازارگردان نوعی، اگر فروش وارد نکنم متولی به من اخطار می‌دهد و ممکن است سازمان بورس هم برایم تخلف رد کند، بنابراین مجبور می‌‌‌‌‌‌شوم سفارش بگذارم اما از آن طرف فعالان بازار حمله می‌کنند و کل فعالیت بازارگردانی را زیر سوال می‌برند.
خبری‌‌‌‌‌‌زاد ادامه داد: این در حالی است که ایراد بیشتر در دستورالعمل است. بخشی از دستورالعمل باید اصلاح بشود و در کنار آن الان بحث بی‌‌‌‌‌‌پولی هم مزید بر علت شده، خیلی از بازارگردان‌ها کاملا بی‌‌‌‌‌‌پول هستند، خیلی هزینه‌کردند اما الان دیگر هیچ پولی ندارند. خب در شرایطی که ناشر بیش از این هزینه نمی‌کند و سهامداران عمده هم هزینه نمی‌کنند با بازارگردانان بی‌‌‌‌‌‌پولی مواجه شدیم که هر لحظه به سهامدار میفروشند. این کارشناس بازار سهام در ادامه عنوان کرد: شنیده‌‌‌‌‌‌ام که مسوولان در حال اصلاح دستورالعمل هستند، اما پیشنهادم این است که در شرایط بحرانی فعلی که بازار در بخش فروش به‌شدت ری‌‌‌‌‌‌اکشن دارد و هیجان فروش شدیدی بر بازار سوار است، مثل روزهایی که ناظر بازار اعلام می‌کرد احتیاجی نیست بازارگردانان در بخش فروش فعالیت داشته باشند و سفارش بگذارند، حداقل تا زمان اصلاح دستورالعمل بازارگردانی الزام سفارش فروش را بردارند. این کار شاید باعث شود مقدار کمی از التهابات کاسته شود تا دستورالعمل جدید بیاید و همه این موارد را اصلاح کند.
بازار سهام خریدار ندارد
خبری‌‌‌‌‌‌زاد گفت: اکثر کارشناسان می‌گویند این نقاط بازار نقاط‌ارزنده‌‌‌‌‌‌ای است، بله این قیمت‌ها در برخی از صنایع واقعا نقاط ارزنده‌‌‌‌‌‌ای هستند اما در برخی هم نه. نمی‌‌‌‌‌‌گویم پر هستند و جای ریزش دارند اما در مقابل سهم‌‌‌‌‌‌های خوب دیگر چندان خریدنی نیستند، اما چه سهم‌‌‌‌‌‌ها ارزان باشند و چه گران در حال‌حاضر مهم‌ترین نکته این است که در بازار پولی که بخواهد از بازار حمایت کند نیست و متاسفانه آن تلاشی که برای سوق‌دادن پول به سمت بازار لازم است هم وجود ندارد. وی افزود: همچنین در کنار این موضوع یک‌سری ابهامات است که همچنان رفع نشده‌است. برای مثال در بخش بودجه و در کنار آن دلار همچنان ابهامات زیادی وجود دارد، اما در کل چون اتفاق خاصی برای ورود پول به بازار رخ نداده به‌رغم اینکه بخش زیادی از بازار در نقاط ارزندگی قرار دارند، بورس همچنان شرایط منفی دارد.
این کارشناس بازار سهام تصریح کرد: در دو سه هفته اخیر بازار دچار هیجان فروش شده اما در حال‌حاضر فروشنده زیادی در بازار سهام نیست و فروشنده‌‌‌‌‌‌ها از لحاظ تعدادی زیاد نیستند، مهم‌ترین نکته این است که بازار خریدار ندارد و باید در روزهای ابتدایی و اورژانسی حتی به‌صورت دستوری تقاضا را تحریک کنند و سهامداران عمده، شرکت‌های بزرگ و هلدینگ‌‌‌‌‌‌های بزرگ سهم‌‌‌‌‌‌ها را حتی به سمت مثبت‌بودن تقویت کنند. خبری‌‌‌‌‌‌زاد گفت: ما الان احتیاج به یک بسته حمایتی حداقل 5هزار‌میلیارد‌تومانی داریم تا بازار سهام از وضعیت اورژانسی و حاد نجات پیدا کند، به ثبات برسد و خود را برای رشدهای احتمالی به سمت سودهای بالاتر آماده کند.
در سازمان بورس اقداماتی در راستای اختصاص بسته حمایتی انجام‌شده اما نیاز به تلاش بیشتری است. وی ادامه داد: اگر روند نزولی ادامه پیدا کند نمی‌توان گفت بازار کفی دارد. زمانی و در روند نزولی جدید همه فکر می‌کردند یک‌میلیون و 400هزار واحد کف بازار است، بعد گفتند یک‌میلیون و 300هزار واحد کف است و روز گذشته این کف هم شکست و اگر همینطور دست روی دست بگذاریم شاید ماه بعد با شکست کف یک‌میلیون و صدهزار واحدی روبه‌‌‌‌‌‌رو باشیم و ما همچنان بگوییم بازار ارزنده است. وقتی پولی در بازار نباشد روند نزولی است.
