روز گذشته نیز شاخص‌کل با بیش از 19هزار واحد کاهش در ارتفاع یک‌میلیون و 277هزار واحدی خود را تثبیت کرد، درحالی‌که شاخص‌کل در کمترین سطح از اول اسفند1400 قرار گرفته است؛ این پرسش به‌وجود می‌آید که چرا با وجود انتشار کارنامه نسبتا مثبت از برخی صنایع به‌ویژه مواد غذایی، زراعی و پالایشی، فعالان بورسی در واکنش به این مهم حرکت ملموسی در راستای بهبود حداقلی معاملات انجام نمی‌دهند. قرارگرفتن ارزش معاملات خرد روزانه بورس در محدوده یک‌‌‌‌‌‌هزار و 500میلیاردتومانی وضعیت ناامیدکننده‌ای را به سرمایه‌گذاران تحمیل کرده است، به گونه‌ای که برخی شواهد از امکان شکست بیشتر مقاومت شاخص خبر می‌دهند. البته بهنظر می‌رسد با توجه به نبود محرکی جذاب در بازار پیش‌بینی این مسیر حرکتی در تالارشیشه‌ای تا حدود زیادی درست باشد.
برآیند اظهارات صاحب‌نظران اقتصادی نشان می‌دهد کم‌لطفی سرمایه‌گذاران به آنچه در خلال کدال خودنمایی می‌کند، دلایل متفاوتی دارد. نبض کند برجام و پیچیده‌شدن مراودات ایران و بروکسل در جهت پیشرفت مذاکرات هسته‌ای کشور، امید به رفع تحریم‌ها در کوتاه‌‌‌‌‌‌مدت را به طرز چشمگیری کاهش داده است. این موضوع با توجه به اینکه صنایع موسوم به برجامی (از جمله خودروسازان و بانک‌ها) را مورد هدف قرارمی‌دهد، از اهمیت بسزایی برخوردار است. به این‌ترتیب می‌توان یکی از اثرات کمرنگ‌شدن عملکرد گزارش‌های 6ماهه در تصمیم‌گیری‌های اخیر سرمایه‌گذاران را در این موضوع جست‌وجو کرد؛ این در حالی است که با از سر گرفته‌شدن رفت‌و‌آمدهای فرامرزی پیرامون احیای برجام (از 13مردادماه) سناریوی بازگشت بورس به مدار تعادلی تا حدود زیادی درمیان سهامداران دست به‌دست می‌شد.
کارشناسان بازارسرمایه در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» با مطرح‌کردن این موضوع اذعان کردند که کاهش شیب تورمی در اقتصاد کشور نیز مزید برعلت شده، به همین منظور عامل فوق یکی از عوامل اثرگذار بر دهن‌کجی سرمایه‌گذاران به بورس است، با این‌حال نباید از نقش برخی عوامل از جمله کاهش تولید برخی صنایع در تابستان به دلیل به قطع برق کارخانه‌‌‌‌‌‌ها و درگیر‌شدن آنها با اپیدمی رکود و افزایش هزینه‌های تحمیلی به تولیدکننده‌ها به‌راحتی عبور کرد.
ردپای کمرنگ کدال
کلیت فضای بازارسهام با روندهای نزولی قدرتمندی دست‌وپنجه نرم می‌کند و این در حالی است که اوضاع در سایر بازارهای دارایی از جمله بازار ارز رو به بهبود است، از این‌رو یکی از نگرانی‌های عمده تحلیلگران، تداوم سقوط قیمت‌ها در بازارسهام است. با توجه به اینکه گزارش 6ماهه شرکت‌ها نیز نتوانست از فضای ملتهب این بازار بکاهد، باید دید بازار یادشده متاثر از چه عواملی می‌تواند از کنار بحران به‌وجود آمده نجات یابد. در همین رابطه مهدی دلبری، کارشناس بازار سرمایه گفت: گزارش‌های 6ماهه حاکی از آن است که حاشیه سود شرکت‌ها در حال کاهش است به گونه‌ای که بازار با پایین‌ترین حاشیه سود از ابتدای 1400 مواجه بوده است. این موضوع به یک نکته مهم اشاره می‌کند.
حاشیه سود شرکت‌ها صرف بهای تمام‌شده (ازجمله حقوق و دستمزد، خوراک و هزینه انرژی) شدهاست. این روند که متاثر از سیاستگذاری‌های اقتصادی دولت است دامنگیر بازار سهام شده و نمی‌گذارد قیمت‌ها در این بازار به روند صعودی بازگردد. به گفته این کارشناس، رشد فروش شرکت‌ها در حالی است که حاشیه سود با افت مواجه شدهاست. بررسی‌های آماری نشان می‌دهد حاشیه سود شرکت‌ها به‌طور میانگین نسبت به مدت مشابه فصل گذشته با کاهش 6درصدی مواجه شده و این در حالی است که روند مذکور در نوع خود رکورد محسوب می‌شود. شرایط مزبور به‌وضوح، جاماندن بازار سرمایه از انتظارات تورمی را به رخ می‌کشد. در چنین وضعیتی رفتار سرد سرمایه‌گذاران نسبت به بورس کاملا طبیعی و منطقی است.
وی در ادامه با اشاره به دلایل این روند معکوس، عنوان کرد: یکی از عوامل تضعیف روند معاملات بورس به نحوه سیاستگذاری‌های اقتصادی و غیراقتصادی متولیان امر بازمی‌گردد. سیاستگذار با افزایش هزینه‌های انرژی و به‌وجود آوردن برخی حواشی مرتبط با وضع تعرفه‌ها، فعالان اقتصادی را با مشکلات بیشماری مواجه کرده است. نتیجه این‌گونه سیاستگذاریها در بازارسهام، منجر به خروج سرمایهگذار و پول شدهاست. ازبین‌رفتن جذابیت صادرات به‌دنبال وضع تعرفه‌های مالیاتی و افزایش فاصله نرخ دلارنیمایی (به‌دنبال سرکوب قیمتی) با بازارآزاد، کم‌رمقی تولیدکننده را رقم زده است. سرمایهگذار نیز در مواجهه با چنین تدابیری ترجیح می‌دهد به‌جای سهام، کالا بخرد تا دارایی‌های ریالی‌اش از تورم جا نمانند.
او تنها راه برون‌رفت از تنش‌های اخیر را اصلاح سیاستگذاری‌های اقتصادی، عنوان کرد و گفت: سیاستگذار، بنگاه‌های بخش خصوص را به رسمیت نمی‌‌‌‌‌‌شناسد و تا جایی‌که می‌تواند در امور مختلف دخالت می‌کند. برخی دخالت‌ها سازوکار بازار را به‌هم می‌‌‌‌‌‌ریزد، به همین دلیل است که بازار برای بازگشت به مدار تعادلی نیازمند برخی اصلاحات اساسی در سیاستگذاریها است، در غیر این‌صورت روند ناخوشایند کنونی تداوم می‌‌‌‌‌‌یابد.
نقش سیاستگذار در روند منفی بورس
بازارسرمایه مستعد بهبود سودآوری و کسب بازدهی در افق بلندمدت است، با این‌حال برخی از بازیگران اصلی در به‌وجود آمدن شرایط منفی کنونی باعث شدند تا متغیرهای مثبت کمترین اثر را در بازگشت سرمایه‌گذاران به بورس داشته باشند. شواهد نشان می‌دهد سرمایه‌گذاران در مواجهه با نوسان‌های مثبت در بازار ارز به طرز قابل‌توجهی جذب بازار مذکور می‌شوند. برهمین اساس یکی دیگر از عوامل تاثیرگذار بر روند منفی بازار سهام را می‌توان در نوسان‌های مثبت این رقیب تاریخی بورس یافت.
افزایش ریسک‌پذیری بازار سهام به‌دنبال چشم‌انداز مبهم از متغیرهای اثرگذار بر این بازار، سرمایه‌گذاران را به سمت بازارهای کم‌ریسک‌تر و در عین‌حال با نقدشوندگی بالا‌تر می‌‌‌‌‌‌کشاند. قرارگرفتن دلار در کانال 32هزارتومان و تثبیت قیمت آن در این کانال طی ماه‌های پیاپی بر سرعت خروج سهامداران از تالارشیشه‌ای افزوده است. افزایش شاخص این ارز و تقویت آن در حالی رقم خورده است که بهنظر می‌رسد با عنایت به تمدید سیاست‌های انقباضی از سوی بانک‌های مرکزی دنیا پیشتازی دلار تداوم یابد. این گزاره مهم بزرگ‌ترین سیگنال از بهبود روند معاملات ارزی است که دادوستدهای بورسی را تهدید می‌کند.
دلسردی سهامداران از ادامه‌دادن در این مسیر بی‌پایان در حالی است که آنها انتظار دارند ترمز برخی سیاستگذاری‌های ناصحیح و مخرب کشیده شود. در هفته‌های گذشته سرمایه‌گذاران مجددا تحت‌تاثیر اخبار مرتبط با نرخ بهره واکنش‌هایی را نشان‌دادند. بهنظر می‌رسد به گفته اهالی بازارسرمایه بی‌ثباتی سیاستگذار نسبت به برخی وعده‌های اقتصادی منجر به رنج مضاعف سرمایه‌گذاران شدهاست. از یک‌سو سرکوب نرخ دلار نیمایی و از سوی دیگر سیاست‌های یک بام و دو هوای اقتصادی و غیراقتصادی، فضایی ملتهب از دادوستدهای بورسی را ترسیم می‌کند. خروج معنادار حقیقی‌‌‌‌‌‌ها از بازار به‌درستی بر این نکته تاکید می‌کند.
در همین رابطه محمدعلی ایمانی، کارشناس بازارسرمایه ضمن اشاره به اثرات کمرنگ عملکرد 6ماهه بنگاه‌های بورسی در جذب سرمایهگذار گفت: فشار ناشی از فروش نشان می‌دهد شرکت‌های بورسی مورد عتاب و خطاب سرمایه‌گذاران قرار گرفته‌اند. رشد مداوم قیمت دلار نیز مزید برعلت شدهاست. به گفته این کارشناس، درحالی که خبری از فروکش‌‌‌‌‌‌کردن تورم به گوش نمی‌رسد اما بنگاه‌های بورسی به‌دنبال برخی سیاستگذاریها با مشکلات عدیده‌ای دست‌به‌گریبانند. او درهمین مورد اظهار کرد: واقعیت امر آن است که گزارش‌های منتشرشده در نیم‌سال نخست 1401در وضعیت عادی بازار می‌توانست به افزایش استقبال سهامداران منجر شود اما بررسی روند سرعت خروج پول حقیقی از بازار نشان می‌دهد کدال نیز تحت‌تاثیر عوامل منفی داخلی و خارجی به وزنه سبکی برای تحت‌تاثیر قراردادن سرمایه‌گذاران تبدیل شدهاست.
بسیاری از کارشناسان بازار سهام ریسک بزرگ بورس را سیاستگذاری‌های دولت عنوان می‌کنند. سرمایهگذار بر اساس تجربیات تلخی که در این‌خصوص کسب کرده، از وارد شدن به بازارهای پرریسک به سبب عدم‌ثبات در تصمیمات سیاستگذار اقتصادی به‌شدت پرهیز می‌کند. این موضوع در کنار افزایش بدبینی‌ها در مورد لغو تحریم‌ها، وضع عوارض، نوسان قیمت نفت و دخالت در سازوکار عرضه و تقاضا وضعیت جبران‌ناپذیری برای اهالی بازار سهام رقم زده است.
