روز گذشته بانک مرکزی اعلام کرد: « با موافقت بانک مرکزی و با هدف تشویق و توسعه صادرات، بانک مرکزی حواله ارزی صادرکنندگان از محل صادرات محصولات کشاورزی، صنایع دستی و محصولات دانش بنیان را با ارز اسکناس، مبادله و معادل حواله دریافتی، اسکناس در اختیار صادرکنندگان قرار می‌دهد.» می‌توان گفت که این مساله از دو جنبه اهمیت دارد.
اول آنکه صادرکنندگان می‌توانند اسکناس خود را را با نرخ نیمایی از بانک مرکزی دریافت کنند و با نرخ توافقی در بازار بفروشند. با توجه به اختلاف قیمتی دو نرخ مذکور، هدف بانک مرکزی از تشویق صادرکنندگان محقق می‌شود. از سوی دیگر فروش ارز صادرکنندگان در بازار متشکل موجب می‌شود که عرضه ارز افزایش یابد و این مساله می‌تواند در کنترل افزایش قیمت آن تاثیرگذار باشد. می‌توان گفت این سیاستگذاری در راستای تعادل بخشی به بازار ارز است. البته این اولین تلاش بانک مرکزی برای عرضه ارز صادرکنندگان در بازار نیست. پیش از این بانک مرکزی به صرافی‌ها مجوز داد بود که ارز صادرکنندگان را با نرخ توافقی خریداری کرده و به متقاضیان بازار ارز بفروشند. این سیاست باعث شد تا چند روز نرخ دلار کاهشی شود. برخی از کارشناسان معتقدند که چنین سیاستی می‌تواند افزایش نرخ ارز در کوتاه‌مدت متوقف کند؛ اما در بلندمدت نمی‌تواند متضمن کنترل نرخ ارز باشد.
ابزاری برای معاملات ارزی
زمانی که درباره قوانین و چگونگی کار کردن با حواله ارزی صحبت می‌کنیم ممکن است این پرسش مطرح شود که حواله ارزی چیست و دلیل استفاده از آن چیست؟ در پاسخ می‌توان گفت که حواله ارزی یکی از انواع خدمات ارزی محسوب می‌شود. حواله ارزی عمر چندان طولانی ندارد و در طول چندسال اخیر به لیست تراکنش‌‌های بانکی در کشورهای مختلف اضافه شده است.
دلیل استفاده از این حواله نیز آن است که هر فردی در هر جای جهان که باشد می‌تواند به سادگی مبادلات ارزی انجام دهد. به عبارت دیگر حواله ارزی به مبادلات و واریز ارز به یک حساب بانکی یا یک گیرنده در یک حساب مشخص صورت می‌گیرد. حواله‌های ارزی به‌صورت مستقیم یک مبلغ مشخص را به شخص ثالث ارسال می‌کنند. در زمینه هدف حواله ارزی می‌توان گفت یک حواله ارزی دارای یک بخش سفارش یا حتی چند بخش گیرنده است. در واقع طی این فرآیند است که یک پرداخت از یک حساب بانک به یک یا چند حساب گیرنده ارسال می‌شود. نکته حائز اهمیت آن است که این سفارش‌ها می‌تواند داخلی یا خارجی باشد. حواله‌های ارزی انواع مختلفی دارند. حواله ارزی صادره، حواله ارزی وارده، حواله ارزی داخلی، حواله ارزی خارجی، حواله ارزی مستقیم و حواله ارزی غیر مستقیم از انواع این نوع حواله هستند. این نوع حواله به‌دلیل ویژگی‌هایی که دارد برای صادرکنندگان از اهمیت بالایی برخوردار است.
مشوق عرضه ارز صادرکنندگان
روز گذشته مصطفی قمری‌وفا، سخنگوی بانک مرکزی در توییتی اعلام کرد: «بانک مرکزی حواله ارزی صادرکنندگان از محل صادرات محصولات کشاورزی، صنایع‌دستی و محصولات دانش‌بنیان را با ارز اسکناس، مبادله و معادل حواله دریافتی، اسکناس در اختیار صادرکنندگان قرار می‌دهند. صادرکنندگان نیز اسکناس دریافتی از بانک مرکزی را به نرخ توافقی در بازار متشکل عرضه خواهند کرد. انطباق سیاست‌های ارزی و تجاری در تعامل نزدیک با وزارت صمت پیگیری می‌شود. او همچنین اعلام کرده است که هدف از چنین کاری تشویق و توسعه صادرات است.»
اختلاف قیمت ارز نیمایی و بازار متشکل
براساس آخرین اخبار منتشرشده از سوی بانک مرکزی، در حال حاضر صادرکنندگان گروه‌های خاص ذکرشده می‌توانند حواله ارزی خود را با بانک مرکزی مبادله کنند و مابه‌ازای آن اسکناس دریافت کنند. این مساله از چند جنبه قابل بررسی است. اول آنکه صادرکنندگان می‌توانند حواله ارزی خود را به بانک مرکزی تحویل دهند و با نرخ نیمایی اسکناس دریافت کنند. در مرحله بعدی این اجازه را خواهند داشت که اسکناس‌های دریافت‌شده را در معاملات بازار توافقی به فروش برسانند.
تفاوت نرخ این دو بازار می‌تواند اهمیت چنین اجازه‌ای را مشخص کند. در حال حاضر نرخ خرید حواله نیما 28هزار و 279تومان است. این در حالی است که نرخ فروش اسکناس دلار به نرخ نیمایی 29هزار و 952تومان است. نکته حائز اهمیت آن است که مجوز فروش اسکناس دلار توسط صادرکنندگان نه به نرخ نیمایی، بلکه به نرخ بازار متشکل است.
در حال حاضر نرخ فروش دلار در بازار متشکل معادل 35هزار و 190تومان است. این به آن معنی است که صادرکنندگان با فروش معادل حواله خود در بازار متشکل می‌توانند سود کسب کنند. بنابراین تشویق صادرکنندگان گروه‌های مورد نظر بانک مرکزی یعنی محصولات کشاورزی، صنایع‌دستی و محصولات دانش‌بنیان آشکار می‌شود. این در حالی است که صادرکنندگان ارز به‌دست‌آمده خود را در بازار عرضه می‌کنند و از این طریق عرضه ارز در بازار افزایش پیدا میکند. در واقع این عمل می‌تواند مصداق تعادل‌بخشی به بازار ارز باشد. از یکسو دولت صادرکنندگان را به قصد تشویق منتفع میکند و از سوی دیگر عرضه در بازار ارز را افزایش می‌دهد. افزایش عرضه ارز در شرایط تحریم و مشکلات مربوط به فروش نفت در حال حاضر از اهمیت بالایی برخوردار است.
لزوم اجرای سیاست‌های کنترل تورم
در زمینه افزایش عرضه ارز با این سیاست، برخی از کارشناسان معتقدند که عرضه ارز صادرکنندگان در بازار می‌تواند از افزایش نرخ دلار در بازار جلوگیری کند؛ اما این راهکار تنها در کوتاه‌مدت موثر است و در بلندمدت نمی‌تواند تضمینی برای عدم افزایش قیمت ارز در بازار باشد. به عبارت دیگر اگر انتظارات تورمی و نرخ رشد تورم مهار نشود، این سیاست‌ها اثرات ماندگار میان مدت نخواهد داشت. به همین دلیل اگر دولت قصد دارد تا جلوی افزایش نرخ ارز را بگیرد، باید سیاست‌های کنترل تورم را در دستور کار خود قرار دهد. در واقع این سیاست در صورتی اثرات مورد نظر دولت را خواهد داشت که با سیاست‌های دیگری نظیر انضباط بودجه‌ای همراه باشد.
مانع‌زدایی از خرید و فروش ارز
در خرداد سال جاری بانک مرکزی با صدور بخشنامه‌ای به صرافی‌ها مجوز داده بود که ارز صادرکنندگان را با نرخ توافقی خریداری کنند و به متقاضیان بازار ارز بفروشند. پس از آن نیز بانک مرکزی در راستای مدیریت بازار ارز و کاهش نوسانات ارزی، به صرافی‌ها اجازه داد علاوه بر صادرکنندگان، ارز تمام اشخاص حقیقی و حقوقی را با نرخ توافقی خریداری کنند و به متقاضیان بفروشند. در واقع این سیاست موجب می‌شد تا راه ورود جدید برای عرضه ارز فراهم شود و نوسانات نرخ ارز را تحت تاثیر قراردهد. این رویکرد در خرداد سال جاری موجب شد تا نرخ دلار در چند روز کاهشی شود، این تاثیر در کوتاه‌مدت بود و با گذشت کمتر از یک‌سال، نرخ ارز روند افزایشی به خود گرفت.
