هر زنی به طور طبیعی از حدود 40 سالگی به بعد به دوران یائسگی می‌رسد و نشانه‌های آن را تجربه می‌کند.
یائسگی چیست؟
یائسگی توقف عادت ماهانه در زنان است که به طور طبیعی حول و حوش 51 سالگی روی می‌دهد.
این رویداد نشانهٔ پایان دوران باروری و شروع مرحلهٔ تازه‌ای از زندگی است.
پیش از یائسگی عادت ماهانه نامنظم می‌شود که به آن دوران پیش‌یائسگی می‌گویند و به طور‌متوسط از حدود 46 سالگی شروع می‌شود.
این دورانی است که بیشتر زنان متوجه می‌شوند عادت ماهانه نامنظم یا شدید شده است و احساس درد و مشکلات جسمی دیگر دارند که پیش از آن نداشته‌اند.
وقتی عادت ماهانه به مدت 12 ماه متوقف شده باشد می‌توان گفت دوران یائسگی از سر‌گذرانده شده است.
در برخی زنان این دوران چه به طور طبیعی و چه به دلیل درمان‌ها یا بیماری‌های گوناگون زودتر فرا‌می‌رسد.
نمودار مراحل یائسگی
دلیل یائسگی چیست؟
میزان هورمون‌ها تغییر می‌کند به‌ویژه هورمون استروژن که تنظیم‌کنندهٔ چرخهٔ عادت ماهانه است.
با افزایش سن زنان، تخمدان‌ها تخمک‌های کمتری آزاد می‌کنند و میزان استروژن نوسان پیدا می‌کند و به‌‌تدریج کم می‌شود که باعث بروز نشانه‌های یائسگی در زنان می‌شود.
این ماجرا یک‌شبه و ناگهان اتفاق نمی‌افتد.
چند سال طول می‌کشد تا این هورمون مهم کاهش پیدا کند و به همان میزان بماند و در نتیجه تغییراتی در بدن ایجاد کند.
وقتی تخمدان‌های دیگر تخمک آزاد نمی‌کنند بارداری دیگر امکان ندارد و یائسگی از راه می‌رسد.
نشانه‌های یائسگی چیست؟
یائسگی و سال‌های پیش‌یائسگی از جنبه‌های گوناگونی بر زنان اثر می‌گذارد.
مغز، عادت‌ماهانه، پوست، ماهیچه‌ها و احساسات زنان در این دوران دستخوش اثرات تغییر میزان استروژن می‌شود.
نشانه‌های فراوانی در این دوران وجود دارد که ممکن است برخی از آنها را داشته باشید یا هیچ‌کدام را نداشته باشید و مدت زمانی که هر زن آن را تجربه می‌کند هم متفاوت است.
معمول‌ترین نشانه‌های یائسگی:
- خون‌ریزی ماهانهٔ شدید یا نامنظم
- گر‌گرفتگی
- تعریق شبانه
- احساس ناخوشی و بد‌خلقی
- خشکی واژن
- مشکل مثانه و کنترل ادرار
ضعف حافظه و تمرکز که به‌طور معمول به آن مه مغزی یا تیرگی ذهن می‌گویند و هم‌چنین درد مفاصل و خشکی پوست هم گاهی روی می‌دهد.
همه زنان چنین نشانه‌هایی را تجربه نمی‌کنند اما بیشتر آنها یعنی حدود 75 ٪ چنین نشانه‌هایی دارند.
حدود یک‌چهارم زنان دچار نشانه‌های شدید یائسگی می‌شوند.
این نشانه‌ها به‌طور متوسط حدود 7 سال ادامه پیدا می‌کند و یکی از هر سه زن این نشانه‌ها را برای مدت زمانی طولانی‌تر دارد.
نمودار گذار به یائسگی
اگر از قرص‌های جلوگیری از بارداری استفاده می‌کنید فهمیدن اینکه چه زمانی به دوران یائسگی می‌رسید دشوار می‌شود چون این قرص‌ها اثرات دیگری بر عادت‌ماهانه می‌گذارند.
دلیل گر‌گرفتگی چیست؟
کمبود استروژن. این هورمون بر کارکرد ترموستای بدن در مغز اثر دارد.
به‌طور معمول بدن با تغییرات دمایی به‌خوبی خود را تطبیق می‌دهد اما بدون وجود هورمون استروژن ترموستای بدن از کار می‌افتد و مغز تصور می‌کند بدن بیش از اندازه داغ شده است در‌حالی‌که چنین نیست.
استروژن بر خلق‌و‌خو هم اثر می‌گذارد. این هورمون با مواد شیمیایی گیرنده مغز که خلق‌و‌خو و روحیه و رفتار را کنترل می‌کند واکنش ایجاد می‌کند و مقدار کم این هورمون باعث احساس ناخوشی، اضطراب و افسردگی می‌شود.
آیا هورمون‌های دیگری هم در یائسگی نقش دارند؟
البته، پروژسترون و تستوسترون اما این دو هورمون اثرات مشابه کاهش میزان استروژن را ندارند.
پروژسترون هر ماه بدن را برای بارداری آماده می‌کند و با توقف تخمک‌گذاری و عادت‌ماهانه میزان این هورمون هم کاهش پیدا می‌کند.
تستوسترون که در بدن زنان که به میزان بالایی ترشح می‌شود به فعالیت جنسی و میزان انرژی مربوط است.
این هورمون از حدود 20 سالگی رو‌به‌کاهش می‌رود و برخی زنان به‌ناچار نیاز به جبران آن پیدا می‌کنند.
آیا آزمایش یائسگی وجود دارد؟
تست‌هایی برای تشخیص یائسگی به‌فروش می‌رسد اما کارشناسان معتقدند که این تست‌ها پس از 45 سالگی کارایی ندارند.
بهترین راه این است که دربارهٔ روال عادت ماهانه و نشانه‌های دیگر با پزشک متخصص زنان مشورت کنید.
این تست‌ها میزان هورمون محرک فولیکول (اف‌اس‌اچ) را اندازه می‌گیرد. میزان این هورمون به طور مداوم و روزانه در نوسان است به همین دلیل این تست روش مناسبی برای نشان دادن وضعیت یائسگی نیست.
زنان حتی با وجود عادت‌ماهانه نامنظم ممکن است باردار شوند متخصصان توصیه می‌کنند حداقل تا سن 55 سالگی از روش‌های جلوگیری از بارداری استفاده شود.
رژیم غذایی سالم، ورزش، ترک سیگار و پرهیز از الکل تأثیر یائسگی را بر بدن زنان کاهش می‌دهد
آیا درمانی برای نشانه‌ها و عوارض یائسگی وجود دارد؟
هورمون‌درمانی جایگزین روشی است برای جبران هورمون‌هایی مانند استروژن که در دوران یائسگی در بدن کاهش پیدا می‌کنند و با این روش جلوی نشانه‌ها و عوارض این دوران را می‌گیرد.
هورمون‌درمانی برای افرادی که سابقهٔ سرطان، لخته‌های خونی و فشار‌خون بالا دارند مناسب نیست.
با این روش‌ها زنان می‌توانند در این دوران احساس بهتری داشته باشند:
- رژیم غذایی متعادل، کم‌چربی و سرشار از کلسیم برای تقویت استخوان‌ها و محافظت از قلب
- ورزش منظم، کاهش اضطراب و استرس برای محافظت از بیماری‌های قلبی
- ترک سیگار برای جلوگیری از بیماری‌های قلبی و گر‌گرفتگی
- پرهیز از نوشیدن الکل برای کاهش گر‌گرفتگی
پژوهش‌ها نشان داده است که خوردن استروژن گیاهی مانند سویا و شبدر قرمز به کاهش نشانه‌ها کمک می‌کند و مصرف مکمل‌های ویتامین دی هم باعث سلامت استخوان‌ها می‌شود.
نمودار مربوط به درمان یائسگی
پس از یائسگی چه روی می‌دهد؟
یک سال پس از آخرین عادت ماهانه وارد مرحلهٔ پس از یائسگی می‌شوید.
توقف تولید استروژن در بدن اثرات طولانی‌مدتی بر استخوان‌ها و قلب دارد که عوارض ناگزیر سالمندی است.
با افزایش میانگین طول عمر در جهان، اکنون زنان بیش از یک‌سوم عمر خود را پس از یائسگی می‌گذرانند.
